На денешен Ден

1881.- Во Локфилд, Шкотска е роден Александар Флеминг, англиски микробиолог. Во 1928 година, тој открил дека габите на мувлата го спречуваат развитокот на некои микроорганизми. Ова откритие, Флеминг го нарече „пеницилин“, чија масовна примена започна во 1942 година. За откритието, во 1945 година, Флеминг добил Нобелова награда за медицина и филозофија. Умрел во Лондон, на 11 март 1955 година.

1868.- Еквадор го погоди силен земјотрес при што загинаа околу 40.000 луѓе.

1890.- Во њујоршкиот затвор „Обурн“, убиецот Вилијам Кемлер е првиот човек во светот што е погубен на електрична столица.

1900.- Во Битола, во т.н. „Поп-Ставрева афера“, османлиската власт го затвори, а потоа и го осуди на робија Македонскиот револуционер и борец за независна држава Македонија Даме Груев, еден од водачите на ТМРО. Поради револуционерната дејност во битолскиот затвор, Груев е испратен во Подрум Кале, Мала Азија. Во 1903 година беше амнестиран, а потоа ја продолжи својата дејност.

1917.- Во Бриџпорт, во државата Конектикат, САД, се родил Роберт Мичам, американски филмски артист. Умрел во Санта Барбара, на 30 јуни 1997 година.

1928.- Роден е Енди Ворхол, американски сликар, графичар, филмски работник, најзначен претставник на поп-артот во светот и култна личност од 60-ите години на 20. век. Бил менаџер и духовен водач на музичката група „Велвет андеграунд“. Автор е на сликата и графиките „Златната Мерилин“, „Петочна несреќа“, „Брилобокс“, „Облаци“, на филмовите „Јадење“, „Империја“, „Бакнеж“ и на други дела. Умрел на 22 февруари 1987 година.

1932.- Во Венеција, Италија, од 6 до 21 август sе одржал првиот филмски фестивал во светот.

1940.- Со нападот на италијанските сили врз британска Сомалија почна битката за Африка во Втората светска војна. Моќните италијански сили претпрпеа пораз и за кратко време е ослободена целата територија што беше под контрола на Рим, вклучувајќи ја и Етиопија.

1943.- Во месноста Осојница над селото Ореов Дом, Велешко, во борба против бугарските контрачетници и полицијата загина Трајче Лазов Андреев (Петкановски), еден од најактивните борци во времето на НОВ во Македонија. Се родил во селото Бистрица, Велешко, на 7 октомври 1919 година.

1944.- Во селото Рамно, Кумановско, Президиумот на АСНОМ донесе решение за формирање на осум поверенства при Президиумот на АСНОМ и за поделба на Македонија на области, околии и општини.

1945.- Соединетите Американски Држави ја фрлија првата атомска бомба врз јапонскиот град Хирошима.

1962.- Јамајка стекна независност после 300 години британско владеење.

1978.- Во Ватикан умре поглаварот на Римокатоличката црква папата Павле Шести (Џовани Батиста Монтини). Папата Павле Шести за поглавар бил избран во 1963 година. Познат е како голем борец за мир во светот, против војната, за соработка меѓу сите народи и за коегзистенција меѓу сите вери. Се родил во Концезија, близу Бреша, во 1897 година.

1990.- Советот за безбедност на Обединетите нации едногласно изгласа Резолуција за забрана на трговијата со Ирак заради инвазијата на ирачките трупи на Кувајт.

1991.- Во Штип умре Ружа Икономова, македонска артистка една од основоположниците на повоениот театар. Се родила во 1928 година.

1995.- Во Полињано, во близина на Бари, умрел Доменико Модуњо, еден од најпопуларните италијански музичари, пејач кој ја напиша и изведе песната „Воларе“, познат хит од 1958 година. Се родил во 1928 година.

1999.- Во Скопје умрел д-р Стеван Габер, професор на Правниот факултет во Скопје и истакнат научен работник во областа на државно-правната теорија и политикологија. Се родил во Велес, 1919 година.

2003.- Судот во Мадагаскар го осудил поранешниот претседател на оваа африканска островска земја Дидие Рацирака на 10 години принудна работа поради проневера на јавните фондови во вредност од 49 милиони малгашки франци (8,24 милиони долари).

2004.- Во Лос Анџелес умрел Рик Џејмс, американски пејач, текстописец и продуцент, една од најголемите фанк-ѕвезди во светот. Во 1981 година стана популарен со песната „Супер фрик“. Се родил во 1948 година.

НА ДЕНЕШЕН ДЕН

1627.- Францускиот кардинал Арман Ришелје ги предводел кралските трупи, и ја почнал опсадата на Ла Росел, упориште на хугенотите (француски протестанти) кое го освоил 14 месеци подоцна.

1675.- Врз основа на налогот на англискиот крал Чарлс Втори положен е камен-темелник на Кралската опсерваторија во јужното лондонско предградие Гринич, преку кое поминува нулта (гриничкиот) меридијанот. Опсерваторијата била изградена со цел да се проучи положбата на ѕвездите што е посебно значајно за навигацијата. За прв кралски астроном и шеф на опсерваторијата бил поставен Џон Флемстид.

1865.- Во Санкт Петербург се родил  Александар Пертович Глазунов, руски композитор, изразит симфоничар, еден од последните следбеници на руската национална школа. Најпознати му се делата „Стенка Разин“, „Рајмонда“ и други. Умрел во Париз, на 21 март 1936 година.

1903.- Неколку денови пред паѓањето на Крушевската Република, во Церско Поле, Демирхисарско, македонскиот војвода Јордан Пиперката паднал во заседа на осмалиската војска. По неколку часовна борба со османлиската војска се самоубил, за да не падне жив во рацете на турците. Се родил е во селото Козица, на 23 јуни 1870 година.

1903.- Кај месноста Дреновица, Кавадаречко, тиквешкиот војвода Петар Јуруков со неговата чета водел тешки борби против турската војска што била тргната во марш за Крушево. Во петчасовната борба загинале 21 турски војник и 17 комити.

1913.- Со мировниот договор потпишан во Бук*решт, завршила Втората балканска војна која на 30 јуни 1913 ја почнала Бугарија, со цел да приграби поголем дел од Македонија. Во оваа војна учествувале Црна Гора и Грција од една страна и Бугарија од друга страна. Во војната се вклучиле Романија и Турција. Со овој мировен договор Македонија е поделена на три дела помеѓу  Бугарија,  Србија и Грција. Поради недоречености на некои одредби во овојдоговор, Балканот стана подрачје на постојани недоразбирања меѓу државите.

1914.- Франција во Првата светска војна и објавила војна на Австро-Унгарија.

1983.- Во Белград умрел Воислав Нановиќ, еден од втемелувачите на поевоениот југословенски филм.Тој е режисер на првиот македонски игран филм „Фросина“, снимен во 1952 година. Се родил во Скопје, на 12 август 1922 година.

1993.- Во Скопје умрел Димитар Кондовски, академик, врвна фигура во македонското сликарство. Се родил во Прилеп, 1927 година.

1998.- Принцот Ел Мухтади Бил, постариот син на брунејскиот султан Хасан Болкиј, еден од најбогатите луѓе во светот, бил прогласен за наследник на престолот.

2001.- Во близина на скопското село Љубанци кај месноста Љуботен Бачило од подмолен напад на албанските терористи, возило на АРМ нагазило на мина, при што загинале осумина припадници на Армијата на Република Македонија - Маријанчо Бошковски (28), Бранко Јанев (37), Томислав Настески (28), Раде Јанковски (33), Ивица Златевски (25), Томе Бадаревски (33), Гоце Чанкуловски (39) и Томе Димовски (37), сите од Скопје и Скопско.

2001.- Во терористички напад на патнички воз јужно од главниот град на Ангола, Луанда, што го извршиле припадници на бунтовничкото движење УНИТА, загинале најмалку 252 луѓе.

1624.- Францускиот крал Луј Тринаесетти го поставил за прв министер  кардиналот Арман Жан ди Плеси Ришелје.

1826.- Умрел францускиот лекар Рене Теофил Јасинт Ленак, кој во 1819 година го измислил стетоскопот.

1863.- Во Париз умрел Ежен Делакроа, француски сликар, главен претставник на романтиамот, продолжувач на традицијата на Рубенс. Оставил дела кои се одликуваат со темперамент и со драматичност. Се родил во Шарентон Сен Морис, на 26 април 1798 година.

1899.- Во Лентостаун, во близина на Лондон, се  родил Алфред Џозеф Хичкок, британски филмски режисер. Светска слава добил со филмовите од криминалистичкиот жанр, страв и ужас. Негови најпознати филмови се "Триесет и девет скали", "Тајниот агент", "Човекот кој многу знаеше", "Ребека", "Аферата Парадин", "Птици", "Психо" и други. Умрел во Лос Анџелес, на 29 април 1980 година.

1903.- Во месноста Мечкин Камен, близу до Крушево, Македонскиот војвода Питу Гули го распоредил својот одред и со к*ршуми ги пречекувал јуришите на турската војска. Во епопејата на Мечкин Камен херојски загинаа Питу Гули, двајцата негови знаменосци Ѓорѓи Димев и Нове Сугаре и 40-тина македонски востаници. Питу Гули се родил во Крушево,  1865 година.

1906.- Кај Влашките колиби на Кожуф, во борба против андардите, загинал Лука Иванов, Македонски револуционер и војвода, учесник  во Илинденското востание. Како војвода дејствувал во Воденско, Костурско, Ениџеварско, Кичевско и во Крушевско. 

1912.- Умрел Жил Масне, француски композитор. Компонирал 20 опери, главно со лирска тематика, од кои најпознати се "Мантон", "Вертер" и "Дон Кихот". Се родил на 12 мај 1842 година.

1913.- Се родил Макариос, архиепископот на автокефалната Кипарска црква и претседател на Кипар. Умрел во Никозија, на 3 август 1977 година.

1914.- Франција во Првата светска војна и објавила војна на Австро-Унгарија.

1916.- Во Ресен се родил Радослав К. Петковски, македонски писател. Основна тема на неговите дела е животот на луѓето што се борат за основна егзистенција. Главни негови дела се збирките раскази „Рибарот Климе“ и „Рашанец“. Умрел во Охрид, на 26 октомври 1955 година.

1923.- Мустафа Кемал Паша, наречен Ататурк (татко на Турција) станал прв претседател на Турската Република. Учествувал во движењето на младотурците. Во Битола завршил виша воена школа, а во Цариград Генералштабна академија и бил еден од активните борци против султанската автократија. Како претседател на Турската Република спровел прогресивни реформи. Се родил во Солун,  1881 година, а умрел во 1938 година.

1936.- Во селото Велгошти, Охридско, се родил Живко Чинго, македонски писател. Неговите збирки раскази „Пасквелија“, „Нова Пасквелија“, романите „Сребрените снегови“, „Големата вода“, драмите „Образов“, „Ѕидот, водата“ и другите дела, му овозможија едно од врвните места во современата македонска проза и драмска литература. Умрел во Охрид, на 11 август 1987 година.

1951.- Кај селото Дорломбос на планината Беласица, со образложение на тогашната власт дека сакале да бегаат преку граница, убиени се пет струмички студенти, членови на ВМРО, и тоа: Мирко Пецев, Борис Белев, Стево Топчев, Ѓорѓи Јарамов и Ѓорѓи Костуранов.

1961.- Затворена е границата меѓу Источен и Западен Берлин кај Бранденбуршката капија,  што беше најава за изградба на Берлинскиот ѕид. 

1995.- Умрел д-р Душан Манаковиќ, еден од најпознатите македонски географи и основоположник на современата геоморфологија и спелеологија.

1995.- Во Софија умрел Симеон Гугуловски, македонски оперски уметник и солист на Операта при МНТ во Скопје. Се родил во Солун, во 1941 година.

2001.- Во Скопје беше потпишан Охридскиот рамковен договор, политички документ за решавање на кризата во Република Македонија. Документот го потпишале претседателот на Република Македонија, Борис Трајковски и четворицата партиски лидери - на ВМРО-ДПМНЕ, Љубчо Георгиевски, на СДСМ, Бранко Црвенковски, на ДПА, Арбен Џафери и на ПДП, Имер Имери. На потпишувањето на документот присуствувале и високи меѓународни претставници.

2003.- Либија се согласила да исплати 2,7 милијарди долари на семејствата на 270 луѓе кои загинаа во експлозија на бомба во авион на компанијата „Пан Америкен“ над Локерби во Шкотска во 1988 година.

1057.- Загинал шкотскиот крал Макбет, чиј живот го инспирирал англискиот писател Вилијам Шекспир, да ја напише една од своите најпознати драми.

1769.- Во Ајачио, на Корзика, се родил Наполеон Бонапарта, француски цар, еден од најголемите војсководци на сите времиња во светот. Во 1904 година бил крунисан за цар. Сакајќи да го освои светот, а претходно покорувајќи ја половина Европа, 1812 година тргнал во напад на Русија, но доживеал тежок  пораз. Во април 1814 година беше принуден да адбицира. Во 1815 година се обидел повторно да дојде до власт и, само по сто дена престој во Париз бил интерниран на јужноатланскиот остров Света Елена, каде што умрел на 5 мај 1821 година.

1771.- Во Единбург се родил Валтер Скот, шкотски писател, творец на модерниот историски роман. Собирал народни песни и пишувал по теркот на народните епови за историјата на Шкотска. Меѓу неговите најзначајни дела спаѓаат романите "Ајванхо", "Кенилворд", "Старинар" и други.

1883.- Во Врполе се родил Иван Мештровиќ, хрватски скулптор, еден од најголемите современи светски уметници. Изработил голем број релјефи, фигури и портрети, како и многу монументални јавни споменици. Умрел во САД, на 16 јануари 1962 година.

1893.- Умрел Жан Мартин Шарко, француски лекар, еден од најголемите невролози на сите времиња. Се занимавал со проблемите на хистеријата, хипнотизмот и склерозата.  е во 1825 година.

1894.- Во Ресен (во куќата Татарчеви) се одржало советување на првенците на ТМОРО. Со советувањето непосредно раководеле Даме Груев и Пере Тошев. Биле донесени значајни одлуки за натамошниот развој на револуционерното движење во Македонија. Ова прво советување на ТМОРО се смета за „голема предилинденска искра“.

1897.- Во селото Кономлади, Костурско, Егејска Македонија, се родил Стојан Христов, американски писател од македонско потекло, новинар и 12 години државен сенатор во САД. Во 1986 година при посетата на Македонија беше основана Фондацијата „Стојан и Маргарет Христов“. Најпознати негови дела се хрониката „Херои и убијци“, романите „Лавот од Јанина“, „Ова е мојата татковина“, „Мојот американски аџилак“ и мемоарскиот роман „Орелот и штркот“. Умрел во Томпсон Хаус, во Бретлборо, на 25 јануари 1996 година.

1911.- Во селото Крушаре, Ениџевардарско, беше убиен  Апостол Петков (наречен и како „Ениџевардарско сонце“) македонски револуционер и војвода, учесник во Илинденското востание. Се родил во селото  Бојмица, Солунско, во 1870 година.

1914.- Со поминувањето на бродот „Анкон“ беше отворен Панамскиот канал, прокоп долг 81,6 километри кој во најтесниот дел на средна Америка го спојува Атлантскиот и Тихиот Океан. Каналот официјално е отворен дури во јули 1920 година, а изградбата која во 1789 година ја почнал градителот на Суецкиот канал Французинот Фердинан де Лесепс, а САД ја презедоа во 1901 година, била проследена со финансиски афери, притисоци и воени интервенции.

1947.- Индија стекнала независност. - Национален празник на Индија.

1948.- Јужна Кореја станала независна држава под името Република Кореја.

1962.- Беше пробиен е патниот тунел под Мон Блан, највисокиот врв во западна Европа со кој францускиот град Шамони се поврзал со италијанската долина Аоста.

1971.- Бахреин стекнал независност после век и половина британска колонијална власт.

1993.- Во Сондерберг, Данска, на последниот ден од заседанието на Меѓународната федерација на студентите по медицина (ИФМСА), Сојузот на студентите по медицина на Македонија беа примени во полноправно членство.

1998.- Во Скопје се одржало Основачко собрание на Нотарската комора на Република Македонија. За претседател била избрана Зорица Пулејкова.

2003.- Во писмо до Советот за безбедност на Обединетите нации, Либија ја преземала одговорноста за експлозијата на бомба во авионот на „Пан Америкен“ над Локерби во Шкотска во која загинаа 270 луѓе.

2004.- Во Краков умрел Часлав Милош, полски и американски поет, белетрист, есеист и литературен историчар, правник, добитник на Нобеловата награда за литература во 1980 година за бескомпромисната јасност со која ја изразува застрашената положба на човекот во еден свет на остри конфликти. Меѓу најпознатите негови дела се „Три змии“, „Спасување“, „Дневна светлина“, „Заробен ум“, „Преземање на власта“ и други. Се родил во Шетејнеј, Литванија, на 30 јуни 1911 година.

1692.- Еден свештеник и пет жени обвинети дека се занимаваат со магии, беа запалени во Салем, Масачусетс, во САД. Овој настан му послужи како историска основа на познатиот американски драмкси писател Артур Милер, така што два и пол века подоцна тој ја напиша драмата „Вештерките од Салем“, која говори за прогоните на напредните сили во Америка од злогласниот „Макартиев комитет за истражување на антиамериканската дејност“.

1741.- Рускиот морепловец од данско потекло Витус Јонас Беринг ја откри Алјаска.

1847.- Роден е полскиот писател Александер Гловацки, познат како Болеслав Прус, најзначаен полски реалист. Дела: роматите „Кукла“, „Мртва стража“, „Еманципирана жена“, „Фарион“, збирките раскази „Потстанар во поткровје“, „Јакубовиот сон“, „Балски фустан“, „Проклета среќа“.

1849.- Роден е францускиот историчар Ернест Дени, основач на Словенскиот институт во Париз. Беше професор на универзитетот „Сорбона“ во Париз, а се бавеше и со историја на културата на Словените. Ги покрена списанијата „Чешка нација“ и „Свет на Словените“. Дела: „Голема Србија“, „Од Вардар до Соча“, „За почетоците на федуализмот кај Чесите“, „Крај на чешката независност“. 

1850.- Во Париз умре Оноре де Балзак, француски поет, еден од најистакнатите писатели на реалистичкиот роман. Во стотина дела наслика повеќе од две илјади ликови од сите слоеви на општеството. Од делата најпознати му се „Евгенија Гранде“, „Чичко Горио“, „Гопсек“, „Загубени илузии“, „Селани“, „Роднината Бета“, „Скокотливи приказни“ и други. Роден е во Тур, на 20 мај 1799 година.

1860.- Роден е францускиот државник Рејом Поенкаре, претседател на Франција од 1913 до 1920 година. Ја предводеше Франција во критичното време во Првата светска војна. Беше член на Француската академија на „бесмртните“. На чело на владата повторно дојде од 1922 до 1924 и од 1926 до 1929 година.

1871.- Роден е Орвил Рајт, американски инженер, пионер на авијацијата. Тој заедно со својот брат Вилбур (1867-1912), исто така инженер, експериментирале со едрилици, а потоа конструирале моторен авион. Орвил, во Кити Хок, Северна Каролина, на 17 декември 1903 година го извршија првиот лет со моторен авион што траеше само 59 секунди и прелета 285 метри. Веќе на 5 декември 1905 година двајцата прелетаа 39 километри за 38 минути и 3 секунди. Орвил Рајт умре во 1948 година.

1901.- Роден е италијанскиот писател Славаторе Квазимодо, добитник на Нобеловата награда за литература во 1959 година. Дела: збирките песни „Мирис на еукалиптисот“, „Животот не е сон“, есејот „Писател и политичар“.

1914.- Германската војска во Првата светска војна по жестоките борби и неочекувано силниот отпор на белгиските трупи го зазеде Брисел.   

1936.- Франкистите од Шпанија го застрелаа Федерико Гарсија Лорка, шпански писател од Гренада, народен драматург, сликар, музичар и еден од најголемите лиричари воопшто. Изврши значително влијание врз развојот на поновата европска поезија. Најпознати негови збирки песни се "Песни", "Цигански романсиер", "Поет во Њујорк", драмите "Домот на Бернарда", "Крвави свадби" и други. Роден е во Фуенте Вакерос, на 15 јуни 1899 година.

1961.- На крајот на „студената војна“ меѓу Исток и Запад, на границата помеѓу Источен и Западен Берлин, источногерманските власти почнаа да подигаат ѕид во должина од 40 километри.

1973.- Полковникот Пападопулос, шеф на воената хунта која изврши пуч на 21 април 1967 година, се прогласи за претседател на Република Грција. Претходно на референдум, во режија на пучистите, укината е монархијата.

1975.- Американскиот вселенски брод „Викинг I“ е лансиран кон Марс, каде доспеа во јули 1976 година.

1980.- Италијанскиот алпинист од германско потекло Рајнхолд Меснер прв успеа сам да се искачи на највисокиот врв во светот Монт Еверест.

1982.- Во Скопје умре Адем Гајтани, македонски писател од албанска националност во Македонија и новинар во весникот „Флака е влазеримит“ во Скопје. Роден е во селото Подуево, на Косово, на 21 јули 1935 година.

1991.- Собранието на советската балтичка република Естонија објави целосна независност од Москва.

1995.- Умре Хуго Прат, прославен италијански илустратор. Дела: „Пустински шкорпии“, „Наредникот Кирк“, „Ана од џунглата“, „Сент Егзепери“, „Макумба“.