Српска пропаганда и окупација на Македони

Из „ОДЛОМЦИ ИСТОРИJЕ СРБА И СРПСКИХ-JГОСЛАВЕНСКИХ-ЗЕМАЛЬА У ТУРСКОJ И АУСТРИJИ." Београд 1872

Изменето од macedon_alex - 02.Мај.2009 во 16:06

Божидар Димитров го цитираше Новаковиќ....
Значи вие викате дека Новаковиќ е оној кој ја измислил нашата нација..
Новаковиќ не зборува за измислување македонска нација


Изменето од macedon_alex - 02.Мај.2009 во 16:08

дуле напиша: Темата беше за српската пропаганда... да се се вратим на темава?

Е ајде де....


Српски пропагандни тела 1903-1905 год
Printprijatel

Со цел за освојување што повеќе позиции и симпатии за српската пропаганда во Македонија а користејќи го моментот на погром по востанието и немоќ на македонските револуционерни сили, Србите одат понатаму.

Така во “помагателската” фаза за залекување на лузните од востанието, тие формираат нови облици на “братска помош”.

“КОЛО СРПСКИХ СЕСТАРА” - се формира речиси веднаш со Извршните одбори, т.е во август 1903 год., во Белград, за лекување на немоќни, болни осакатени и други ранети но и гладни бегалци од Македонија.

Набргу ова “Коло”, ќе развие свои “Кола” по цела Србија во внатрешноста и особено кон границата накај Македонија. Овие “Кола” иако се организираат по принципот на “Извршни одбор”, сепак се во навидум похумана, а со тоа поненаметлива и посуптилна форма на српската пропаганда.

“СРПСКА БРАЌА”, “СВЕТИ САВА”, “БЕОГРАДСКА ЗАДРУГА” (акционерско друштво) и “ТАЈНИ ФОНД СРПСКЕ ВЛАДЕ” - се продолжителни нови форми на делувањето од српската пропаганда кон Македонија и меѓу Македонците. И овие организации и друштва “само помагаат” со облеки, храна, лекување, сместување, по некое вработување, финансиски поддршки и сл. такви форми.

Српската влада заради заострените односи со Австро - Унгарија, тензичните и несредени внатрешни односи кои ќе кулминираат со атентат врз кралот Александар Обреновиќ во истата 1903 год., четништвото во Македонија официјално сеуште не го одобрува.

Така и ако се јавуваат одредени такви форми тоа е повеќе под влијание на силни внатрешни екстремни елементи, што не значи дека Српската влада не е запозната, само одговара дека не стои зад истите. Но тоа е барем тогаш, подоцна е нешто друго.

Затоа во тоа време српската влада ќе настојува на договор со Бугарија за интересни сфери и подоцнежна поделба на Македонија.

Изменето од Vladimir88 - 11.Февруари.2008 во 17:38

дуле напиша: Ето дел од спомените : Христо Македонски

Ме мрзи се ова да го читам на бугарски

Кажи што сакаш да кажеш ти на кратко...

Изменето од macedon_alex - 02.Мај.2009 во 16:30

Великосрпската пропаганда своите корени ги влече од "Начертанието" на Илија Гарашанин од 1844 година. Во овој програмски документ за надворешната политика на Србија особено е нагласена потребата Кнежевството Србија да води перманентна политика во рамките на своите граници да ги "приклучи сите српски народи што го опкружуваат", програмско начело кое во следните децении и децении Србија ќе ја вовлече во повеќе воени катастрофи. "Српската држава...", подвлекува во "Начртанието" Гарашанин, - "која мора да се распространи и да се зајакне, своја цврста основа и темел има во богатата и славна српска историја... значи нашата сегашнина нема да биде без сојуз со минатото, туку ова ќе претпоставува една зависност, составена и устроена целина, и затоа српството, неговата народност и неговиот државен живот, стои под заштита на светото историско право...". Податоците говорат дека дури по 1868 година, кога српската влада го "отвори кесето", почнува нејзината заинтересираност да го надополни она што во изминатите години не го направи. Тогаш во Белград беше формиран Просветен одбор, чија задача беше отворање српски училишта во Стара Србија (Косово и Метохија) и Македонија. Само за пет години овој Одбор отвори повеќе од 60 училишта на овој простор.

Нов замав на српската пропаганда, која по српско-турските војни од 1876 до 1878 година мораше да се повлече, започна, како во Грција и Бугарија, впрочем, по Берлинскиот конгрес. Настаните на Балканот ја принудија Србија да почне со планска пропаганда во Македонија. Таа се сврте кон оние кои беа против ширењето на егзархиското влијание на балканскиот простор.

Српските претензии кон Македонија се протегале на југ до Лерин и Струмица. Првите знаци на пожива активност на великосрпската пропаганда беа одржаните митинзи во Белград, Ниш и Врање, на кои беа донесени резолуции со кои се осудуваше великобугарската пропаганда и се тврдеше дека народот во Стара Србија и Македонија е дел од српскиот народ, а Стара Србија и Македонија делови на српската земја.

Летото 1886 година Друштвото "Свети Сава" отворило две училишта во Белград: Светосавското вечерно училиште, наменето за описменување на возрасни македонски печалбари (него во учебните 1887-1890 год. го завршиле 700 до 800 луѓе), и Светосавското подготвително училиште, преку кое требало да се подготват (за две учебни години) учители за српските училишта во Македонија.

Ова училиште за две учебни години го завршиле 467 ученици. Само во текот на 1887 и 1888 година во Македонија биле отворени 37 основни училишта во кои почнале да работат 54 учители.

Тие месеци штотуку поставениот српски пратеник во Цариград, Стојан Новаковиќ, ангажирал луѓе, кои почнале да работат на "Македонски буквар" на македонски јазик. Целта на Букварот, според тоа како Новаковиќ ја формулирал, изгледала вака: "... тој би требало да се подготви за ширење на српската писменост и српскиот јазик во Македонија". Букварот излегол во печат на 18 мај 1889 година и бил растурен во Битолскиот и Солунскиот вилает, иако таму немало ниту едно српско училиште. До крајот на годината бил отпечатен и календарот "Голуб" со делумна употреба на македонскиот јазик, а нешто подоцна и Читанката за основни училишта, исто така на македонски јазик.

Од сето ова може да се добие погрешен впечаток дека српската пропаганда ја ширела свеста за посебноста на македонскиот јазик, ако не се знае намерата на Стојан Новаковиќ, образложена во три точки до владата во Белград: дека македонскиот дијалект е различен и од српскиот и од бугарскиот, дека има нешто заедничко и со едниот и со другиот. Второ: дека бугарскатата пропаганда вложила големи напори да ја искаже разликата меѓу македонскиот дијалект и српскиот јазик и, трето, дека е во интерес на Србија "трпеливо, солидно и систематски" да тргне по истиот пат, докажувајќи дека нема разлика меѓу српскиот јазик и македонскиот дијалект, значи, спротивно на бугарските стремежи и настојувања.

На тој начин српската пропаганда влегува во нова фаза, кога станува збор за нејзиното освојување на македонската територија. За тоа Новаковиќ му пишуваше на тогашниот српски министер за просвета д-р Владан Ѓорѓевиќ: "Бидејќи бугарската идеја... фатила длабоки корени во Македонија, сметам дека речиси е невозможно да се расколеба, изнесувајќи ја наспроти неа само српската идеја... Па од помош ќе им биде некаков сојузник, кој остро би бил против бугаризмот, а кој во себе би имал и елементи што можат да ги повлечат со себе народот и народните чувства, отцепувајќи го од бугаризмот. Тој сојузник јас го гледам во македонизмот, или во извесни мудро негувани граници, во негувањето на македонскиот дијалект и на македонската посебност. Нема ништо толку спротивно на бугарските тенденции како фактот дека Бугарите не можат со никого да дојдат во понепомирлива положба отколку со македонизмот".

Двајца агитатори на српството во Прилеп, д-р Светислав Правица и Шпиро Копривица, изготвиле програма за дејствување на српската национална пропаганда и во август 1878 година ја доставиле до Белград. Во десетте точки на програмата, меѓу другото, се предлагало "да се искористи незадоволството на македонското население од Бугарската егзархија, да се помогне настојувањето на македонските црковни општини да се отцепат од неа, а на свештениците, учителите и црковноучилишните општини, што ќе с го свртат грбот на Егзархијата, да им се дава постојано материјална помош". Програмата содржела и предлог да се печати весник на македонски јазик, да се испраќаат српски учители во Македонија, да се "печатат учебници и книги на српско-македонски дијалект", како и да се организира вонучилишна работа на учителите за просветување на народот.

Во меѓувреме, во 1886 година, српската влада во Софија стапила во врска со неколку члена на Тајниот македонски комитет. Поточно, Наум Евро, Коста Групчев, Васил Карајовов и Темко Попов, раководители на Тајниот македонски комитет од Софија, и се обратиле на српската влада со молба да ја помогне нивната активност за елиминирање на бугарската пропаганда од Македонија. Истата година во Цариград, со благослов на Стојан Новаковиќ, било формирано Друштво на Србо-Македонците во кое влегле и членовите на Тајниот македонски комитет од овој град. Во програмата на Друштвото, во која, меѓу другото, се бара од Високата порта издавање весник на чисто македонски јазик, стои (во политичкиот дел) дека весникот ќе го "подигне црковното прашање за откажување на Македонија од бугарскиот Егзарх", ќе се бара обновување на Охридската архиепископија, која, навистина, ќе биде под Цариградската патријаршија, меѓутоа, под која ќе бидат обединети сите македонски епархии. Весникот, исто така, ќе му докажува на македонскиот народ "дека не е бугарски, дека со Бугарите нема веќе никакви врски, дека Бугарите се непријатели на македонскиот народ". Весникот ќе треба "да води сметка за своите народни особини, јазикот и обичаите" итн. Што се однесува до филолошката страна на весникот, во него "ќе се пишува на чисто македонски јазик".

Се разбира, покрај оваа чисто национална димензија што ја карактеризира Програмата на Друштвото на Србо-Македонци од Цариград, не може да се избегне српското присуство во неа. Имено, токму во членот 1 од филолошкиот дел, каде што се вели дека во весникот ќе се пишува на чисто македонски јазик, се додава: "... но бидејќи македонскиот јазик не е книжевно обработен, да се исфрли секој бугарски израз, а да се воведе српски...".

Оваа група членови на Тајниот македонски комитет, од страна на бугарската пропаганда беа наречени "македонски сепаратисти". Според тесните национални погледи на бугарската историографија, оваа појава во развитокот на македонскиот народ е оквалификувана како "македонски сепаратизам", затоа што Македонците одбиваат да се вклучат и самите, и својата татковина, во границите на Бугарија, туку се борат за самостоен културен и политички развој. По Берлинскиот конгрес ова Движење доби такви размери што стана едно од главните опасности за грчките и бугарските национални интереси во Македонија.

По договорот за соработка со српската влада, Наум Евров и Коста Групчев тргнале за Цариград да работат на издавањето на весникот "Македонски лист", а Васил Карајовов и Темко Попов тргнале за Македонија. Во Солун, каде што се населил, Попов се поврзал со српскиот генерален конзул, кој побарал од него да направи програма што ќе ја помага Белград. Во Привремената програма (28 јуни 1887 година) Темко Попов побарал да се назначат 12 учители во Македонија кои, по можност, ќе предаваат на македонско наречје. Натаму, во Програмата, се предвидува "сите нивни настојувања да се стремат кон будење на народот од лажната идеја за остварување на Севкупна Бугарија и промовирање на една друга, сосема спротивна: Македонија за Македонците!". Освен ова, Попов предлага во Солун да се отвори читалиште, во кое ќе се "зближуваат идеите" и кое со текот на времето ќе се "претвори во централно друштво". Негови филијали да се отворат во поважните пунктови на Македонија. Покрај барањето во Солун да почне да излегува неделник "под надзор на овдешниот Генерален конзул", Попов во Привремената програма предлага да се разгледа и црковното прашање, под што подразбира "вложување најголеми усилби да се уништи" Егзархијата, која незаконски постои! И "наместо неа да се установи Охридската архиепископија".

Додека неговата Привремена програма беше земена во постапка, Темко Попов напиша подолга статија "Кој је крив", мошне интересен документ за општествените движења во Македонија во тие години. Во "Кој је крив", тој ја развива идејата во Македонија, наместо бугарско и грчко свештенство, да биде именувано исклучително македонско, како и идејата од Дебарската, Охридската, Прилепската, Велешката, Скопската, Воденската и Приштинската епархија да се повлечат грчките владици, а наместо нив да се избираат "кандидати за митрополити измеѓу својите сограѓани и еднородници", а Патријархот "само да ји ракоположује... без да има влас даји променује или сосема даји отфрла без саканје на народот". Интересно е гледањето на Попов дека "помегју нас Македонциве нема интелигенција, а си сме шоролопчји готоачи"... Па продолжува: "Ама ако во едно општество, во еден народ, нема интелигенција, тогај тоа општество не се вели општество, тој народ не се вели народ, туку збирштина. Денеска, кога светов се печали не да има интелигенција во својот народ, а сијот народ да је таков, није сиромаси си одиме као ракот! Не за фалење ќе кажа оти ние Македонциве од натурата не сме дарцјани да валиме и не валиме кон назад, кон мрак, а, напротив, наш отличен белег бил ије: бистрина на умот, љубов кон науката и кон друзи трговски завзиманја. А пак сега што не зеде матната и сме олку ништи духом!... Ами коаје таке, која е причината на оваа наша нараствена мртвост, на оваа наша голема заспаност? Којаје причината за оваа наша умствена тромост?... Велам је Егзархијата и егзархијските милости..."

На 26 јули 1887 година Наум Евро и Коста Групче се обратија до претставниците на големите сили во Цариград барајќи од нив поткрепа на барањето да се одобри во престолнината излегување на весник, преку кого македонското население ќе му објави на светот дека е "посебен народ, со посебна историја, нарави и обичаи' (подвлечено во оригиналот - з. н.) и дека нема ништо општо со околните државички - "па според тоа, никој нема право да претендира на Македонија.И таа останува на Македонците". (подвлечено во оригиналот - з. н.).

На 9 мај 1888 година Темко Попов му пишуваше на Деспот Баџовиќ: "... да не се лажеме, Деспоте, националниот у Македонија до такво дередже денеска је стигнал, што то и сам Исус Христос ако слезит од небоно не можит да го уверит Македонеца оти тој е блгарин или србин, освен оние Македонци у кои веќе пропагандата блгарска се има вкоренено".

Великосрпската пропаганда

За разлика од великогрчката, организираната великосрпска пропаганда во Македонија датира од 1868 година. Меѓутоа, до Берлинскиот конгрес таа се уште не била прецизно одредена. Дури по Конгресот и посебно со потпишувањето на тајната конвенција (1881) со Австро-Унгарија, со која на Србија и биле затворени вратите спрема Босна и Херцеговина, Србија го свртела посериозно своето внимание кон Македонија. Првите чекори што ги презела Србија биле барањата да се дозволи отворањето на српски училишта во Македонија и да се постават Срби за владици во Скопје, Велес, Дебар, Битола и Охрид.

Кон посистематско ширење на својата пропаганда во Македонија, Србија пристапила по Српско-Бугарската војна од 1885 година. Во 1886 година за таа цел било организирано посебно друштво ,,Свети Сава". Во негова надлежност била дадена дејноста на ширење на српската просвета во Македонија. Исто така била засилена дејноста и на дипломатски план. Србија успеала да издејствува потпишување на конзуларна конвенција со Османската Империја, според која добила можност да отвори свои конзулати во Солун, Скопје (1887) и Битола (1888).

Во осумдесеттите години на XIX век, сеуште незајакната врз своја посебна црква во Турција, каква што имале Бугарија и Грција, српската пропаганда, за да се инфилтрира полесно во Македонија, ја побарала соработката на оние македонски кругови кои биле еднакво незадоволни и од Патријаршијата и од Егзархијата и кои се бореле за своја македонска политичка, просветна и црковна самостојност, нудејќи им ја својата поддршка. Така, врз основа на оваа соработка во 1886 година во Цариград е создадено друштвото ,,Србо-Македонци" во чија програма е предвидено издавањето на весник на чисто македонски јазик. Весникот требал да се вика ,,Македонски весник". Во програмата на друштвото стоело дека ќе се залага за обновување на Охридската архиепископија. Се во исто време дошло до контакт помеѓу претставниците на ,,Тајниот македонски комитет" во Софија и српската влада во Белград. Меѓу двете страни бил постигнат договор за заедничка работа врз следниве основи:

Борба за обновување на Охридската архиепископија под заштита на Цариградската патријаршија;
Издавање на еден весник во Цариград под името ,,Македонски глас" на македонски јазик;
Отворање на училишта во Македонија во кои ќе се поставуваат учители што ќе предаваат на народен јазик и
За потребите на македонските училишта и народ да се печатат учебници и книги на македонски јазик.
Настојувајќи преку спомнатите кругови да осигури пат на своето влијание во Македонија, таа во 1889 година во Цариград го помогнала издавањето на еден буквар, а потоа и на читанка во кои 2/3 од текстот биле пишувани на македонски јазик, а 1/3 на српски.

Меѓутоа, со се поцврстото загнездување во Македонија, српската пропаганда се повеќе ја намалувала поддршката на македонските сили што се бореле за своја независност. Од 1890 година и таа тргнала по стапките на своите ривали во Македонија: пренесување на пропагандната активност во надлежност на Министерството за надворешни работи во Белград и на новоотворените конзулати во Македонија; постојано, од година на година, зголемување на средствата за пропаганда итн. Како резултат на тоа, во почетокот на XX век таа имала во Македонија 217 училишта, во кои учеле 9.179 ученици.

Јас не се користам со линкови и преданија од некого кого не го знам, посебно не од блгарчето ченто. После турското мојата фамилија и мојот регион биле слободни и третирани како рамноправни државјани на Србија со сите права и обврски исти како и некој од Крагујевац или од Белград.
Е сега, задоените со бугарска пропаганда, нормално дека сакале Ганчовци да дојдат, па затоа се бунеле. И нормално, како и секој друг кој има нешто против државата и нејзиниот суверенитет, биле казнувани. Не гледам ништо чурно тука.
Прашањето на патриотизам е прашање на време. Ако јас денес се борам за независно Скопје, ќе бидам оквалификуван како предавник. Ако утре Скопје стане независно, ќе бидам херој.
Не можеш да осудиш некого дека после турското се чувствувал како Бугарин или како Србин.