ФРАГМЕНТИ ОД ЕДНА УБАВА КНИГА

на појасот. Риза Теуфик-беј беше Турчин, по­ра­не­шен универзитетски професор, а во текот на три години, пред Ке­мал Ататурк, бил Министер за образование во турската влада. Емирот Аб­ду­лах, ми рече тој, ќе се врати за неколку минути; токму сега заседаваше со некои бедуински поглавари во врска со последната  инвазија од Неџд во јужна Трансјорданија. Оние вехабии од Неџд, ми објасни д-р Риза, играат во исламот улога слична на улогата на пуританските реформатори во христијанскиот свет, со оглед на тоа дека остро му се противат на секакво обожување на светците и на многуте мистични празноверија кои се вовлекле во исламот во текот на вековите; тие се исто така и непомирливи непријатели на шерифското семејство, чијшто главатар бил таткото на емирот, Кралот Хусеин од Хиџаз. Според мислењето на Риза Теуфик-беј, религиските погледи на вехабиите не можат лекомислено да се отфрлат; тие, всушност, повеќе му се приближиле на духот на к*ранот отколку на гледиштата кои преовладуваат во масите на повеќето други муслимански земји, па затоа со време би можеле да имаат поволно влијание врз културниот развиток на исламот. Меѓутоа, крајниот фанатизам на овие луѓе донекаде им отежнал на другите муслимани целосно да го оценат движењето на вехабиите, а овој недостаток, истакна тој, би можел добро да му дојде на „некого“, за кого можното обединување на арапските народи е страшна веројатност.

Малку подоцна влезе емирот – човек стар околу четириесет години, со среден раст, со куса руса брада – чекорејќи меко во малите, црни влечки од лакирана кожа, облечен во лежерна облека од шушкава бела свила со речиси проѕирна бела волнена абај преку неа. Тој рече:

„Ехлен ве сехлен“ – и тоа беше првпат да го слушнам овој елегантен арапски поздрав.

Постоеше нешто привлечно и речиси восхитувачко во личноста на емирот Абдулах, човек со голема смисла за хумор, со топлина во изразот и со подготвеност за духовитост. Не беше тешко да се види зошто во тоа време беше толку популарен кај својот народ. Иако мнозина Арапи не беа задоволни од неговата улога во бунтот против Турците кој го водеше династијата Шариф, а поттикнат од Британците, и тоа го сметаа за предавство на муслиманите, тој сепак добил определен углед со своето заземање за арапската кауза против ционизмот; допрва требаше да дојде денот кога искривоколченостите и пресвртите во неговата политика ќе го направат неговото име омразено во целиот арапски свет.

Сркајќи кафе од малите филџани кои ни ги понуди црниот слуга, разговаравме – со повремена помош на д-р Риза, кој течно зборуваше француску – за административните тешкотии во оваа нова земја,  Трансојрданија, каде што секој е свикнат да носи оружје и да им се покорува само на законите на своето сопствено племе. „Но“, рече емирот, „Арапите имаат доволно здрав разум; дури и бедуините сега почнуваат да сфаќаат дека мораат да ги напуштат своите стари беззакони патишта ако сакаат да бидат слободни од странската доминацијата.

Во попладнето Есдрелонската рамнина лежеше десно под мене, прошарана со светлини и со сенки. Поминав низ Назарет и пред ноќта стигнав во некое арапско село кое беше во сенка на дрвјата црн пипер и на чемпресите. Пред вратата на првата куќа седеа неколку мажи и жени. Застанав, прашав дали е тоа Ал-Рајна и по потврдниот одговор токму посакав да тргнам кога една жена ме повика:

„Господине, зар нема да се освежиш?“ – и, небаре погодува дека сум жеден, ми подаде стомна со студена вода. Кога се напив до мила волја, еден од мажите – очигледно нејзин маж – ме праша:

„Сакаш ли да каснеш леб со нас и да преноќиш кај нас?“

Не ме прашаа кој сум, каде одам или што правам, а преноќив кај нив како нивен гостин.

Да  се биде гостин кај некој Арап –  дури и школските деца слушаат за тоа во Европа. Да бидеш гостин на некој Арап значи да влезеш на неколку часа, на некое време, искрено и целосно, во животот на луѓето кои сакаат да ти бидат браќа и сестри. Не е тоа само благородната традиција која им овозможува на Арапите да бидат гостољубиви на толку срдечен начин; тоа е нивната внатрешна слобода. Тие се толку слободни од недовербата кон себеси што можат лесно да им ги отворат своите животи на друг човек. Не им е потребна никаква лажна сигурност на ѕидовите кои на Запад секој ги гради меѓу себеси и својот сосед.

Вечеравме заедно, мажи и жени, седејќи со прекрстени нозе на сламената простирка околу огромниот сад наполнет со каша од грубо мелено жито со млеко. Моите домаќини откинуваа мали парчиња од големите, како хартија тенки лепињи со кои вешто ја грабаа кашата дури и не допирајќи ја со своите прсти. Мене ми дадоа лажица; но јас ја одбив и се обидов, но без успех, и на очигледно задоволство на моите пријатели, да го изведам нивниот едноставен, а сепак отмен начин на јадење.

Еден метеор лета во огромен лак, а потоа ете го и другиот, и уште еден: лакови од светлина што ја прободуваат темнината. Дали се тоа само парчиња од некаква космичка несреќа, кои сега бесцелно летаат низ огромноста на вселената? Ах, не! Ако го прашате Зејд, тој ќе ви рече дека тоа се огнените копја со кои ангелите ги бркаат ѓаволите кои во определени ноќи кришум се искачуваат кон небото за да ги откријат Божјите тајни... Дали е тоа можеби самиот Иблис[1], Кралот на сите ѓаволи, кој тукушто го прифатил моќното исфрлување на пламенот таму на исток...?

Легендите врзани за ова небо и неговите ѕвезди ми се поблиски отколку домот на моето детство...

Како би можело да биде поинаку? Отако сум дојден во Арабија, живеев како Арап, облекував единствено арапска облека, зборував само на арапски јазик, сништата ги сонував на арапски; арапските обичаи и сликовитото изразување неусетно ги обликуваа моите мисли, не бев спречуван од душевните воздржаности кои обично го оневозможуваат ту­ѓи­нецот – колку и да е добро упатен во однесувањето и во јазикот на зе­м­ја­та – да го најде вистинскиот пристап кон чувствата на нејзиниот на­род и неговиот свет да го прими како свој сопствен свет.

Не­надејно морам да се смеам гласно со смеа на среќа и слобода – толку глас­но што Зејд со чудење гледа во мене, а мојата камила ја свртува гла­ва­та кон мене со лесно, по малку горделиво движење; дури сега гледам кол­ку единствен и прав, наспроти својата далечина, беше мојот пат – мојот пат од светот што не го поседував вистински, во светот кој е вистински мој.