До кога монетарно сидро!!!???

Се' е под (владина) контрола

МИРЧЕ ЈОВАНОВСКИ

Владата не сака изненадувања, па затоа решила се' да стави под своја контрола. Најновиот обид е да си го врати она што некогаш и' припаѓало - режимот на девизниот к*рс на денарот, кој изминатите шест години е во надлежност на централната банка, односно на гувернерот.

Не е ни чудно, го коментираат дел од економистите овој потег на актуелната власт. Ако веќе под свое стави цели сектори (или е на пат да го стори тоа), како судството, радиодифузниот сервис, ако стручни институции се партизираат, како што е тоа, на пример, Комисијата за хартии од вредност и т.н., зошто тогаш истото да не се направи и со режимот на девизниот к*рс на денарот?

Министерот за финансии, Трајко Славески, веќе најави дека Владата во својата намера е цврста: таа сака да го има клучниот збор дали денарот ќе биде цврсто закотвен, ќе се пушти слободно да флуктуира на пазарот, или девизниот к*рс на домашната валута ќе може да варира нагоре или надолу во определени рамки.

Со тоа сака да стави крај на сегашната ситуација која, како што ја опиша првиот финансиер, изгледа вака: „Може да се разбудиме и да констатираме дека НБМ без да извести никого го променила режимот на девизниот к*рс на денарот“.

Ако се имаат предвид светските искуства, владината намера не е без основа. Во некои земји режимот на девизниот к*рс на националните валути е под контрола на државата. Во други, за тоа се грижи централната банка, во или без консултации со владите или со министрите за финансии. Значи, од чисто стручен аспект, односно според најдобрите практики, не е ништо спорно.

Но, кога станува збор за Македонија, работите се малку поинакви. Имено, режимот на девизниот к*рс и пред 2001 година беше во ингеренција на владата. Во тој период, од страна на тогашната влада се организираа разни „игранки“ со девизните резерви на државата, се случи и Експорт- импорт банка, што не остана незабележано од будното око на меѓународните финансиски институции. Решението логично се наметна само по себе: таа улога да ја преземе Народна банка на Македонија, како независна и неполитичка институција, која истовремено се грижи и за ценовната стабилност.

Во овие пет- шест години, како што покажа практиката, на овој план не се случуваа никакви изненадувања или неочекувани ситуации. Денарот, фала богу, е стабилен, се' помалку се стравува од промена на неговиот к*рс, што им овозможува на фирмите, но и на обичните граѓани, да планираат подолгорочно што ќе прават со своите пари.

Во спортот важи правилото дека тимот што победува не се менува. Ако овие спортски правила се пресликаат во монетарната сфера, тогаш логично би било дека ако некоја мерка се покажала успешна во изминатите години, тогаш не треба да се менува и да се експериментира со неа.

Не треба да се заборави дека во свеста на луѓето кај нас се' уште се присутни сеќавањата за висока стапка на инфлација и секојдневните промени на к*рсот на денарот. Беше потребно многу време, упорност, знаење, ограничувања, па и пари, да се стаса до макроекономската стабилност што ја имаме сега. Тоа, секако, не значи дека денарот автоматски ќе падне како зрела круша доколку режимот на девизниот к*рс го земе под свое владата, но ги отвора дилемите за мотивите зошто се прави тоа.

Ако се има предвид широкоградоста во зголемувањето на платите за администрацијата, пензиите и другите „реформски“ потези, како намалувањето на данокот на додадена вредност за еден куп производи, тогаш стравувањата, сепак, не се без основа. Зголемен е и буџетскиот дефицит, а апетитите не застануваат тука. ММФ и Светска банка, по отплаќањето на долговите кон нив, веќе ја немаат улогата што ја имаа претходно, така што Владата има поголема слобода, но и одговорност во влечењето на идните потези, особено во монетарната сфера. Затоа, секој чекор треба добро да се анализира и да се измери двапати пред да се пресече.

Во спротивно, лесно може да се случи сите ние (освен Владата) да се разбудиме и да констатираме дека режимот на девизниот к*рс на денарот преку ноќ се сменил.