БИБЛИЈАТА И НАУКАТА

Почитувани форумџии

Согледувајќи дека доста од дебатите и дискусиите во разните теми од форумов гравитираат околу темата „Библијата и науката“, се решив да споделам со вас некои сознанија со надеж дека барем малку ќе придонесам во расветлувањето на оваа проблематика.

Текстот во целост ќе биде изложен на македонски јазик, освен, се рабира, деловите во кои се наведува изворната литература.

Цитатите од Библијата користени во post-овите се буквално препишани од преводот на светото писмо на македонски јазик, II издание, издание на Британското и инострано библиско друштво – Свиндон, во соработка со Македонска Книга – Скопје. Доколку имате сознанија за некакви измени во најновото издание на Светото писмо на македонски јазик, не притенсувајте се да ги споделите со нас.

Со оглед на тоа дека на google.com не постојат сродни текстови на македонски јазик во врска со проблематикава, нема да се служам со линкови.

Започнуваме со доста често поставуваното прашање – Кој е авторот на Стариот Завет?

Колкумина читатели на Стариот Завет, на кои би им го поставиле ова прашање, би одговориле пов­то­ру­вај­ќи го она што го прочитале во Воведот на својата Биб­лија, т.е. дека авторот на сите овие книги е Бог, ма­кар што се напишани од луѓе, инспирирани од Све­ти­от Дух.

Понекогаш авторот кој ја претставува Библијата се ограничува на тоа да ги извести своите читатели со по­мош на ваква кратка белешка која прекинува се­как­во прашање; понекогаш, пак, додава исправка која ги из­вестува дека луѓето можеле на првобитниот текст по­доцна да му додадат некакви детали, но дека, сепак, спо­рниот карактер на еден пасус не ја менува општата „вистина“ која од него произле­гува. Се инсистира на оваа „вистина“ за која гарантира уче­ње­то на Црквата, пот­помогнато од Светиот Дух, кој един­ствено е спо­со­бен да ги просветли верниците во врска со овие пра­ша­ња. Зар Црквата, почнувајќи од концилот во IV век, не об­ја­вила листа на Свети книги која што ја потврдиле, до­­дека го формирале она што се нарекува канон; кон­цил: Фирентински (1441), Тридентински (1546) и Прв ва­­тикански (1870). Зарем од неодамна, последниот кон­цил – Вториот Ва­тикански, по толку енциклики, не об­ја­вил еден текст од првостепено значење, вни­ма­тел­но ра­ботен во период од три години (1962-1965). Бес­крај­но­то мнозинство на читателите на Библијата ги нао­ѓа­ат овие смирувачки известувања на поче­то­кот на мо­дер­ните изданија и се задоволуваат со гаранциите на ав­тентичностите дадени во текот на вековите, а во­оп­што не помислуваат дека за нив може да се дис­ку­ти­ра.

Но, ако се запрашаме за делата кои ги пишувале свеш­тениците, а кои не се наменети за широката јав­но­ст, ќе видиме дека прашањето за автентичноста на биб­лиските книги е многу покомплексно отколку што мо­жело а приори да ни се стори. Ако, на пример, се кон­сул­тира модерната пуб­ликација на Библијата, во по­себни томови, преведена на француски, под управата на Библиското училиште на Еруса­лим – Ecole biblique de Jerusalem (Editions du Cerf, Paris), тонот се чини поинаков и, ста­нува јасно дека Стариот Завет, исто како и Новиот, отво­ра проб­ле­ми чиишто спорни елементи авторите на комента­ри­те не ги сокриле.

Исто така, наоѓаме многу прецизни податоци во по­кон­дензирани студии со голема објективност, како што се оние во книгата на професор Едмонд Жакоб (Ed­mond Jakob): Стариот Завет (Universitaries de France, колекција “Que sais – je”).  Оваа книга дава со­вр­шен увид во целоста.

Многумина не знаат дека на почетокот постоеле многу текстови, а не еден единствен текст. Околу III век пред наша­та ера постоеле барем три форми на ев­реј­скиот текст на Библи­јата: масоретски текст, текст кој барем делумно му послужил на грчкиот превод и са­маританското Петокнижие. Во I век пр.н.е. постоел стре­меж кон воспоставување на еден единствен текст, но требало да се почека еден век по нашата ера за да се фиксира текстот.

Кога би ги поседувале овие три форми на текстот, спо­ре­дувањата би биле можни, и можеби ќе можевме да добиеме идеја за тоа каков бил оригиналниот текст, но несреќата се состои во тоа што ги немаме. Ако се ос­тават на страна пер­гаментите од Кумранската пеш­те­ра кои потекнуваат од претхристијанската епоха блис­ка на Исус, еден папирус на Декалогот од II век од нашата ера кој ги претставува варијантите во од­нос на класичниот текст, неколку фрагмен­ти од V век од нашата ера (Каирска генеза), тогаш најстари­от ев­рејски текст на Библијата би бил датиран во IX век од нашата ера.

Септагинтата (Septuaginta) на грчки јазик би била први­от превод. Таа датира во III век пр.н.е., а ја на­пра­ви­ле Евреите од Александрија. Врз нејзиниот текст ќе се базират авторите на Новиот Завет. Таа ќе прет­ста­ву­ва авторитет сè до VII век од нашата ера. Основните грч­ки текстови кои, воопшто, се користат во хрис­ти­јан­скот свет, се ракописите сочувани под името Codex Va­tikanus во Ватикан и Codes Sinaiticus во Британ­скиот му­зеј (British Museum) во Лондон кои датираат од IV век.

Св. Јероним можел да состави текст на латински ја­зик базирајќи се на еврејските документи во првите го­дини од V век. Ова издание, поради своето уни­вер­зал­но ширење по VII век од христијанската ера, по­доц­на е наречено Вулгата.

Да ги земеме предвид и арамејските и сириските (Пер­ши­та) верзии кои се само парцијални.

Сите овие верзии им овозможиле на спе­ци­ја­лис­ти­те да изработат текстови кои се нарекуваат „про­сеч­ни“, некој вид компромис меѓу различните верзии. Ис­то така, се издаваат и зборници на различни јазици, со еврејска, грчка, латинска, старосириска, арамејска па дури и со арапска паралела. Так­ва е славната Волтон Библија (Лондон, 1657). За да бидеме сосема сигурни, да додадеме дека дивергентните биб­лиски концепции меѓу различните христијански цркви се причина за тоа што сите цркви не ги усвоиле истите книги и дека сè до денеска немале исто сфаќање за преводот на еден ист јазик. Екуменскиот превод на Стариот Завет, дело за уни­фи­кација кое го реал­и­зи­ра­ле бројни католички и протестантски експерти, би тре­бало да даде еден синтетичен текст (Објавено во декември 1975, Ed. Du Cerf I Les Bergers et les Mages, Pa­ris, додека првиот том од ревидираниот Екуменскиот превод на Стариот Завет беше промоивиран на Светскиот Црковен Совет на 23 јануари 2004 година во Женева.    

Така, човечкиот удел во текстот на Стариот Завет се чини мошне значаен. Без мака може да се сфати ка­ко текст од верзија до верзија, од превод до превод, со си­те коректури кои следуваат од таа фатална пос­тап­ка, оригиналниот текст можел да биде трансформиран во текот на двата века.

Продолжува