Посетувате ли археолошки локалитети?

Prekrasna tema, mnogu se voodusevuvam koga sum na arheoloski lokaliteti, custvoto e posebno dlaboko od dusata...vistinsko iskreno, silno, kon ona sto nekogas pred tolku mnogu godini ziveele luge, jas naseto kale go posetuvam dosta cesto...letovo povekepati bev i navistina prekrasno e da se gleda zajdi sonce na mestoto sto istite tie luge pred tolku vekovi go gledale istoto toa sonce sto nas denes ne gree...inaku doma imam nekoi keramitki bez nikakva umetnicka vrednost, no za mene sekako deka se vredni gi imam iscisteno i gi cuvam vsusnost sekade kaj odam si zemam takvi keramitki, se sekav deka letovo po patot kon manastirot Sv.Naum vo eden moment se navednav i zedov prekrasno kamnece...isto i  od Plaosnik ima tolku mnogu keramitki za mene so ista vrednost so samoto toa sto se od isto vreme kako i site umetnicki dela

Naukata utvrdila deka predok na Vinica e edna stara vizantiska naselba, poznata kako centar kade se odgleduvala pcenica i se proizveduvalo vino. Se pretpostavuva deka samoto ime Vinica doagja tokmu od faktot sto tuka se proizveduvalo isklucitelno kvalitetno vino. I denes, prijatnite klimatski uslovi, ovozmozuvaat gradot i negovata okolina da opstojuvaat kako kraj kade se odgleduvaat zemjodelski kulturi, pred sé tutunot i poznatiot kocanski (vinicki) oriz.

Ona sto mu dava osobeno znasewe na gradot Vinica se arheoloskite naodi koi ispisuvaat posebni stranici vo kulturnata istorija na ovie prostori. Pokraj dvete anticki statui na zeni bez glava i vo prirodna velicina, pronajdeni vo blizina na seloto Kalimanci, vo okolinata na gradot, na arheoloskiot lokalitet Vinicko Kale, otkrieni se poznatite vinicki terakotni ikoni od V-VI vek. Tie so svojata unikatnost vleguvaat vo serijata na osobeno vaznite svetski kolekcii na arheoloski naodi sto otvoraat prostor za novi i svezi naucni teorii i proucuvawa.

Spored arheoloskite naodi, ovaa naselba se prostirala mnogu posiroko na padinite na ridot i na okolnite ritciwa. So svojata visocina i mestopolozba, ovoj lokalitet dominira nad prostorot na Vinica, davajki mu poseben beleg na gradot.

Iako malo po povrsina, Vinickoto Kale sodrz golemo bogatstvo na predmeti i primeroci so cija pomos moze da se rekonstruira zivotot vo ovaa anticka naselba. Taka, se doslo do soznanie deka zivotot na ovie prostori se odvival vo eden nesomneno dolg kontinuitet - od mladoto kameno doba (neolitot) pa se do zreliot Sreden Vek. Najmnogubrojni dokazi pronajdeni vo Vincko Kale mu pripagaat na docnoantickiot period.

Najgolem interes i inicijativa za negovo detalno istrazuvawe i proucuvawe pobudile brojnite terakotni reljefi so ikonografski pretstavi, sceni od Stariot i od Noviot Zavet i ilustrirani Psalmi (36, 41, 65, 79...). Natpisite na ovie ”ikoni” od terakota se ispisani so latinsko pismo. Nivnite stilski osobenosti upatuvaat na sredinata na VI vek i tie se edinstveni primeroci kaj nas i nepoznati na vizantiska pocva. Celi ili delovi od vakvi terakotni reljefi pronajdeni se vo sutot megu zidovite na edna mala srednovekovna crkva vo vinckiot arheoloski lokalitet. Bidejki se edinstveni vo svojot vid, ikonite se so neprocenliva arheoloska, umetnicka i teoloska vrednost i budat ogromen interes i ljubopitnost sirum svetot.

Gradbite bile zidani od kamen i varov malter. Otkrieni se tri baziliki i edna kripta od VI vek i eden magacin so vkopani pitosi od IV vek n.e. Vo negovata okolina se pronajdeni poveke ranohristijanski baziliki.

Celo edno izobilstvo na primeroci od arhitektonska plastika (koloni, bazi, kapiteli, podni ploci i dr.) i podvizen materijal (predmeti od bronza, zelezo i koska, delovi od razni keramicki sadovi i predmeti) e pronajdeno na podracjeto na Vinicko Kale. Vo eden zenski grob od XII vek e pronajden  raznoviden nakit od bronza so pozlata i eden predmet od koska.

Utvrdenata naselba na Vinicko Kale lezi na patot Stobi - Pautalija i Serdika na koj se odvivale glavnite ekonomski komunikacii vo toj del na Makedonija. Poradi ova, toj bil na udar na neprijatelski plemiwa, poradi sto gradot dozivuval svoi podemi i padovi.

Vinicko Kale pretstavuva edna nedovolno otkriena enigma vo arheologijata koja bara posebno vnimanie za da bide odgatnata, a za vozvrat taa nudi ogromno i raznovidno bogatstvo na primeroci od koi zdivot sopira.

 

 

Istorija na gradot Vinica

Prvite tragi od postoewe na naseleni mesta vo Vinicko datiraat od zeleznoto vreme (od XII do VI vek pr.n.e.). Prvite tragi od covecki zivot se nao|aat vo atarot na s. Vinicka Krsla (lokalitet Gradiste 2), kade se pronajdeni retki fragmenti na keramika od Kamenoto vreme ili neolitskiot period.

Ostatoci od rimskiot period se registrirani na pogolem broj lokaliteti, kako <Gradista" i <Kaliwa". Ovie lokaliteti se nao|aat na nepristapni ridovi. Rimjanite gi izbrale ovie mesta zaradi svojata prirodna odbranbena funkcija. 

Rimskite naselbi bile locirani vo: Oreovo - vo atarot na s.Leski, Crkvenec - Gradiste vo atarot na s.Lipec, Raska - vo atarot na s.Pekqani, Kale i Gorica vo atarot na Vinica. So svojata golemina se izdvojuva lokalitetot Oreovo vo cija blizina e otkrien i del od rimski vodovod. Lokalitetot Crkvenec - Gradiste e, isto taka, pogolema naselba. Lokalitetot ^ukarski verojatno spa|a vo nejzin sostav, a lokalitetot Raska sodrzi zlatonosni rudarski galerii eksploatirani vo ranorimskiot period.

Golemoto i mokno pleme Peonci go naselilo istocniot del na Makedonija, nekolku veka pred nasata era. Toa ziveelo vo predelot na Vinica, vo blizina na rekite Struma i Vardar. Spored istoriski dokazi, plemeto Peonci pripa|alo na etnickata grupa Ilirija. Vo periodot koga ovoj regionot bil napadnat od Persija, toj bil mnogu osteten. Sepak, nesto podocna toj se obnovil, a Peoncite ja zajaknele svojata ekonomija. Me|utoa, vo 358 god. pr.n.e. ova pleme povtorno bilo porobeno od strana na makedonskiot imperator Filip II, a potoa i od negoviot sin, Aleksandar Veliki. Kontrolata na Aleksandar traela samo kratok period, i po negovata smrt Panonija se zdobila so nezavisnost i prosperitet.

So propa|aweto na Rimskata imperija, nekoi naseleni mesta od podracjeto na Vinica isceznale. Slovenite pocnale da gi naseluvaat ovie mesta. Pri vakviot prodor tie naisle na razruseni i unisteni anticki naselbi.

Imeto Vinica poteknuva od Slovenite. Za vreme na bugarskoto vladeewe (855-969), Slovenite se organizirale vo slobodni ruralni opstini. Ovie opstini bile formirani vrz feudalni osnovi. Vo ovoj period, Kiril i Metodij i eden od nivnite pomladi ucenici, Konstantin Prezviter, koj podocna stanal i episkop, ja sirele slovenskata kultura i pismenost. Istovremeno, slovenskite svestenici uspeale da go vovedat hristijanstvoto i da gradat crkvi.

Kon krajot na XI vek, vo bregalnicko navleguvaat Krstonoscite, so sto se zaslabnala Vizantiskata vlast. Toa go iskoristila novata balkanska drzava, Srbija, i vo XIV vek golem del od teritorijata na Makedonija, vklucuvajki go i Vinicko, potpadnal pod nejzina vlast.

Turskata dominacija zapocnuva od 1385 do 1395 godina i, kako rezultat na toa, Vinica stanuva raskrsnica za turskite vojnici. Vospostaven e nov sistem na sopstvenost, koj se odrzuva do krajot na turskata dominacija vo Makedonija.

Kon krajot na XIX i pocetokot na XX vek, Vinica e vo postojan razvoj, kako ekonomski, taka i demografski. Najgolem del od naselenieto e makedonsko i hristijansko. Takvata struktura na naselenieto odigrala pozitivna uloga vo borbata za nacionalnoto i socijalnoto osloboduvawe. ^lenovi na VMRO aktivno se angaziraat. No, pred se, treba da se istakne angaziranosta na Goce Delcev, kako glaven dvigitel i um vo podgotovkite za vooruzeno vostanie na makedonskiot narod od turskoto ropstvo.

Vo pocetokot na Prvata balkanska vojna, Vinicko bilo direktno opfateno so borbeni voeni dejstvija. Vo 1912 g. vo Vinica se vodele borbi me|u turskata i bugarskata vojska. Vtorata balkanska vojna povtorno ja opfatila teritorijata na Vinicko. Borbenite dejstvija me|u bugarskite i srpskite edinici na ovaa teritorija se odvivale vo 1913 g.

Po zavrsuvaweto na dvete vojni, Vinicko stanuva del od Kocanskata okolija, vo cij sostav vleguvale 11 opstini. Sepak treba da se istakne deka tokmu Vinica bila nejzino sediste. Vo ovoj period se bilo podredeno na interesite na novosozdadenata srpska vlast. Zivotot na obicnoto naselenieto bil osobeno tezok na ekonomski plan, kako rezultat na povtorenite voeni aktivnosti.

Po izbuvnuvaweto na Prvata svetska vojna, vospostavenata bugarska i srpska okupatorska vlast se obiduvala da mu gi nametne na naselenieto svoite interesi preku silni propagandi vo oblasta i  na politikata, no i na lingvistikata. Golem del od naselenieto bilo mobilizirano i se slucuvalo najbliski rodnini, vklucitelno i braka, da nosat razlicni unifiormi. Toa znacelo deka tie morale da se borat edni protiv drugi i da ginat za tu|i interesi.

Vo periodot me|u dvete svetski vojni, naselenieto vo Vinicko, glavno, se zanimavalo so zemjodelie. Vo Vinica bile otvoreni nekolku pomali industriski objekti koi mu davale beleg na stopanskiot razvoj na gratceto. Imalo i elektricna centrala so koja se osvetluval del od Vinica. Postoela duri i primitivna rabotilnica za pravewe keramidi i cigli, koi prethodno se nosele od Kikinda, kako i rabotilnica za maslo. Vo 1926 g. bila formirana i Vinickata kreditna banka, so cel da go finansira stopanstvoto vo istocniot del na Makedonija.

So izbuvnuvaweto na Vtorata svetska vojna, doslo do zaminuvawe na pretstavnicite na srpskata vlast i zavladeala anarhija. Bugarskata vlast povtorno nastojuvala da izvrsi celosno asimilirawe na makedonskoto naselenie. Za vreme na Vtorata svetska vojna, Vinickata oblast ekonomski stagnirala.

 Po osloboduvaweto, tamu nekade se do 1946 g., opstinata Vinica e aktivna. Vo april, 1952 g. oficijalno e formirana i opstina Vinica  koja bila sostavena od Gradec, Istibawa, Jakimovo i Crn Kamen. Vo 1955 g. kon Vinicka opstina se priklucuvaat i Blatecka i Grlanska opstina so site okolni sela.

Istoriski i arheoloski atrakcii

          Ranite hristijanski objekti, kako na primer bazilikata <Sveti Spas" vo seloto Dragobraste i manastirot vo seloto Grqani, se smetaat za najpoznati. Pomali crkvi od sredniot vek mozat da se vidat vo seloto Leski, na lokacijata <Sveti Atanas", a isto taka, i novata crkva <Sveti Jovan Opsecen" kade se nao|a i edna stara crkva.

          Postoi i edna mala crkva so nekropolis vo seloto Laki, na lokalitetot <Crkvata", i crkva na lokalitetot <Kale" vo Vinica.

          Vo kategorijata na regionalni spomenici, najvazni se lokalitetite <Kale" i <Gorica", koi se nao|aat vo samata Vinica, kako i lokalitetot <Crkviste" vo seloto Blatec.

          Najpoznat arheoloski lokalitet e <Vinicko Kale" so svoite unikatni i originalni terakota ikoni. Tie se pronajdeni vo periodot od 1986 do 1989 godina i pretstavuvaat edno od najekskluzivnite otkritija vrzani so rano-hristijanskata umetnost vo Makedonija. Iako dolgo vreme ne bile poznati, denes ovie terakota ikoni se i edno od najsenzacionalnite arheoloski otkritija na Balkanot. Pritoa, tie stanaa simbol na kompleksnata i slozena dimenzija na rano-hristijanska umetnost vo Makedonija. Keramickiot reljef od Vinica e eden od najvrednite umetnicki dela od periodot na ranoto Hristijanstvo.

          Na lokalitetot <Vinicko Kale" mozat da se vidat ostatoci od nekolku zgradi i od edna stara hristijanska crkva. Ovaa crkva, koja go zafaka jugo-zapadniot del na ovoj lokalitet, e izgradena vo prvata polovina od IV vek. Najpoznati motivi od kolekcijata <Vinicka" se:

-         pobednickiot krst - simbol na hristijanskata vera,

-         Isus Navin kako go zapira sonceto nad Gavaon,

-         cudoto na Sv. Elisej,

-         zakrepnuvaweto na Tovit,

-         psalmot od David,

-         lavot od plemeto Juda,

-         Sv. Arhangel Mihail,

-         Sv. Jove - osvojuvacot na demoni,

-         Sv. Teodor - osvojuvacot na demoni

-         Sv. Kristofer.   

          Poznatite terakota ikoni se pretstaveni vo poveke od dvaeset gradovi, vo dvanaeset evropski drzavi.