Петар Чаулев

   Македонскиот револуционер, војвода, еден од раководителите на ВМРО и потписник на Мајскиот манифест Петар Чаулев се уште го нема добиено заслужното место во македонската историографија. Таа како да заборави дека се уште има заслужни дејци што треба да ги проучува и да ги вреднува, ако не друго, дека постоеле и дејствувале, а некои од нив оставиле и значајно архивско богатство и книжевна оставнина. 

Меѓу нив, секако е Петар Чаулев, кој целиот свој животен и револуционерен пат му го посветил на македонското ослободително дело, односно како што забележала редакцијата на Балканска федерација по веста за неговото убиство: „Петар Чаулев ќе остане еден идеалист, пријател на работниот народ и борец за поголема правда и слобода на своите поробени браќа во Македонија“. 

Револуционерната врвица на овој охридски револуционер е мошне богата и бурна, преминувајќи низ сите премрежиња и идејни струења во ВМРО. Роден е во Охрид во 1880 година. Се школувал во Охрид и во Битола и на 17 години, како ученик на битолската гимназија, положил заклетва и се вклучил во македонското ослободително движење. По краткото учителствување во охридските села, од 1899 година се јавува како организатор на револуционерните комитети во Охридско, Преспанско и Леринско и како војвода во Охридско за време на Илинденското востание. За време на Младотурската револуција во 1908 година повторно се вратил во својот роден град Охрид, каде што бил уапсен и затворен од новата младотурска власт. Во 1911 година бил избран за член на ЦК на ВМОРО, заедно со Тодор Александров и Христо Чернопеев. 

За време на Првата балканска војна во 1912 година, ставајќи се под знамето на балканските сојузници за ослободување на Македонија од турското ропство, со својата чета учествувал во ослободувањето на Охрид, Демирхисарско, Дебарца и Кичево. Во предвечерието на Втората балканска војна, во јуни 1913 година, учествувал во Тиквешкото востание, протерувајќи ги српските воени и административни власти од Тиквешијата и ослободувајќи го Неготино и Кавадарци заедно со другите чети на ВМОРО. 

По крвавото задушување на востанието, Петар Чаулев продолжува за Охридско, каде што во септември 1913 година се става на чело на Охридското востание, односно „Востанието во Македонија против Србите“ и „Македонско-албанско востание“ (како што го нарекува во скоро објавените спомени). За мошне кратко време македонските и албанските востанички чети, на чело со Петар Чаулев, ги протерале српските власти од Дебар, Охрид, Струга, Ресен и Кичево и воспоставиле своја револуционерна власт. Притоа, тој ќе запише во своите спомени: „Дебар ликуваше. Македонското знаме се развеваше на секој прозорец“, а во Охрид „Навистина, целиот народ ликуваше. Собрани толпи на прозорците само чекаа да се јави некој од привремената влада или војводите, за да викне ура!“. По жестокото крваво задушување на востанието Петар Чаулев се повлекол во Албанија, а во 1915 година, за време на Првата светска војна, повторно се вратил во Охрид, како окружен началник на градот. 

По Првата светска војна заедно со Т. Александров и А. Протогеров ја обновува ВМРО-автономистичка. И уште во првите години ќе дојде до нивно разединување по програмските цели и оружена стратегија на организацијата. Соочен со новонастанатите политички околности во Македонија и на Балканот, патот за извојување на слободата, автономијата и независноста на Македонија Петар Чаулев го гледал „под заштита на Друштвото на народите или на една голема сила“, а како алтернатива предлагал „Автономна Македонија како одделна единица во федерална Југославија“. 

 Од 1922 година како раководител на Битолскиот револуционерен округ и задолжен за одржување на контактите со албанските и италијанските власти, Петар Чаулев постојано престојува во Албанија и Италија. Стапувајќи во непосреден контакт со претставниците на Коминтерната и Советскиот Сојуз, кај него ќе настапи и извесна еволуција во погледите за ослободување на Македонија и длабоко разочарување од дотогашната политика на бугарската влада и политичките партии. Признавајќи ја само „онаа револуција која единствено се потпира врз сопствените сили и се стреми да постигне целосна победа“, тој во своите писма од Италија, меѓу другото, ќе му напише на својот колега во ЦК на ВМРО, А. Протогеров: „Ние треба да се ослободиме од сите бугарски партии, да работиме само за Македонија и со Македонци, инаку сите ќе не осудуваат и само ќе налеваме вода во нејзините партиски воденици, а Македонија ќе плаче“. 

Потпишувањето на Мајскиот манифест во Виена во 1924 година, „за обединувањето на сите македонски сили во еден револуционерен фронт“, чиј потпис ќе го плати со својот живот, Петар Чаулев со огромно воодушевување ќе го прифати Манифестот и ќе го нарече „свештен завет и директива за претстојните борби на македонскиот народ“. 

По откажувањето на Т. Александров и А. Протогеров од своите потписи на Манифестот, Петар Чаулев, загрижен за судбината на овој документ, ќе упати јавен „Повик до македонските револуционери и до македонскиот народ“, во кој изјавува дека Манифестот е „ѕвезда-водилка за Македонската организација“ и „нашиот завет за идната дејност на Македонската револуционерна организација“, како и „програма на целокупното македонско движење“. И покрај притисоците и заканите за откажување и објавување на Манифестот, тој му останал верен и достоен на својот потпис. Во тие пресвртни денови на А. Протогеров ќе му напише: „Сега, сега пред мене е прашањето: кавалер или подлец!“, а во писмото до М. Монев (зет на Т. Александров) ќе си го одреди и своето скромно место во организацијата: „Јас немам други амбиции освен делото да напредува и јас да служам во него како обичен борец, а не како началник“. 

А во своето писмо до членот на Привременото претставништво на ВМРО и својот сограѓанин, Кирил Прличев, ќе му напише: „Вие заборавате дека ВМРО треба да биде во Македонија, а не во Софија“, давајќи му на знаење дека треба да живеат „со идеалите на една политика, не бугарска, туку македонска“, и дека во Бугарија треба да дејствуваат „непартиски“, за на крајот од писмото да му предочи дека: „Чаулев е син на ВМРО“. 

Набргу, во септември 1924 година Петар Чаулев беше отстранет од ЦК на ВМРО, а на 23 декември истата година и убиен во Милано од испратениот терорист на новиот водач на ВМРО, Иван Михајлов, заради тоа, како што ќе напише Д. Влахов: „Чаулев беше убиен зашто сакаше чесно да му служи на својот народ. Чаулев беше убиен зашто сакаше Македонската револуционерна организација да ги продолжи своите стари традиции...“.

Внеси реплика	страница 12 >
Tweet