Свето Предание пренесено преку Светите Отци

ова е една моја семинарска работа

Православното сфаќање за Преданието

Нема сомнеж дека живееме во трагичен свет, свет кој оди по пат чиј крај не се гледа, пат кој изгледа не води никаде.

На овој наш свет, фатен во неговата залудност, Црквата доаѓа да му покаже друг пат, и таа го прави ова проектирајќи го нејзиниот начин на постоење. Конечно, не беше ли Христос Оној Кој рече „Јас сум патот“? Според ова, Црквата дојде да се спротивстави на трагедијата од човечката историја, нејзиното постоење, нејзиниот живот. „И животот се јави, и видовме, и сведочиме, и ве известуваме за вечниот живот, кој беше во Отецот и нам ни се јави“ (1. Јов. 1. 2). Во неизвесноста на современиот свет, Црквата се појавува како единствена можност за вистински живот. Црквата стапува во вселената како „нов космос“ (свет), како „создание на друг свет“.

Се разбира, евидентно е дека кога зборуваме за Црквата, не мислиме на социјален и секуларен организам, или пак за хуманитарно друштво загрижено за моралното подобрување на човековиот живот. Под Црква го подразбираме животворното Тело на Богочовекот: мислиме на Христос лично, пренесуван и распространет низ вековите. Во крајна линија, кога зборуваме за Црквата подразбираме предавање (предание) на животот.

„Како што го примивте Господа Исуса Христа, така и одете по Него, вкоренети и утврдени во Него и укрепени во верата, како што сте научени, изобилувајќи во неа со благодарност. Браќа, пазете некој да не ве заведе со философија и со празна измама според човечкото предание, според стихиите на светот, а не по Христа“ (Кол. 2. 6-8).

Единството на Црквата и преданието

Преданието и Црквата не се просто паралелни концепти, туку реалности кои се суштински во меѓусебни односи и сврзани заедно. Без да бидат уништени, тие не можат да бидат разделени; тие постојат секогаш обединети без мешање. Навистина, во таа смисла, Црквата е Преданието и Преданието е разбрано како совест на Црквата. Оттука, невозможно е да се зборува за Преданието без, во исто време, да се зборува за Црквата. Учењето за Преданието е еклисиологија: навистина, сржта на Црквата. Овде Предание е Христос, Кого што Го примивме, како што вели св. Павле; и токму ова Предание е антитеза на „човечкото предание, според стихиите на светот, а не по Христа“.

Кога велиме Преданието е Христос, ние мислиме дека Црквата упатува назад кон Христа и преку Христа кон сувереното начало на Бог Отецот, кон изворот на Троичното и црковно единство: „Едно тело сте, и еден Дух, како што сте и повикани кон една надеж на вашето звање; Еден е Господ, една е верата, едно е крштавањето, еден е Бог и Отец на сите, Кој е над сè, и преку сите, и во сите нас“ (Ефес. 4, 4- 6). Така стигнуваме до изворот на Црковното единство, до изворот на Преданието, до изворот на секој дар.

Во животот на надсуштествената Троица, Отецот, Којшто е единствената причина и начало на ипостасите (личностите) им се предава Себеси на другите две божествени Личности, раѓајќи Го Синот и предизвикувајќи Го Светиот Дух да происходи. Треба да го разбереме ова „предавање“ (предание) како општење на сета божествена суштина на Отецот и Синот и Светиот Дух, како потполна кеноза (истоштување, испразнување) на Отецот. Првенството овде е разбрано како врвна граница на љубовта: предавањето на Отецот во полза на другите две личности. Синот и Светиот Дух одговараат на овој излив на Отчинската љубов. Тие не ја узурпираат љубовта на Отецот за своја лична корист, нити ја грабаат (Филип. 2, 6), туку од своја страна ја нудат нивната егзистенција и живот – слично, во љубовта – на Отецот. Оваа размена (αντιδοσις) е изразена како апсолутно послушание кон вољата на Отецот.

Слично во Црквата, која е икона и одраз на животот на Троичниот Бог, Синот се предава Себеси за живот на светот (Јован 6, 51). И овде, исто така, има изобилство од љубов и од давање. Овде имаме предавање во љубовта (η παραδοσεις εν αγαπη). „Зашто Бог толку го возљуби светот, што Го даде Својот Единороден Син“ (Јован 3,16). Апсолутното послушание на Синот кон Отецот Го води кон кенозис, кон смирение, заради спасението на светот. Исто така Светиот Дух пребива во светот за да биде постојан сведок на вистината (Јован 15, 26). Исходејќи од Отецот и бивајќи испратен преку Синот, Светиот Дух го продолжува делото Христово во историјата, бивајќи Утешител на луѓето.

Слегувањето на Светиот Дух, разбрано како предание и вдомување (ενοικησις) во телото на Црквата, го осигурува чувањето на вистината и новиот живот. Светиот Дух ì се предава (παραδιδεται) на Црквата; не слегува повеќекратно врз земјата, туку пребива и се всели во историската Црква. Педесетница не е настан кој му припаѓа на минатото: попрво таа е постојано присуство во животот на Црквата, универзална реалност која ја прегрнува Црквата, правејќи ја жива икона на вечноста во историјата на светот.

Според ова, внатрешните меѓусебни односи помеѓу трите божествени личности исто како и во Црквата (којашто е икона на заедницата на Троица) Божјата љубов се манифестира како предание, како постојано излевање. Бог Отецот се дава Себеси заради другите две божествени личности; Синот, од љубов, стана еден од нас и се предаде Себеси за човечкиот род; на крај, Утешителот пребива во телото на Црквата до свршетокот (συντελεια) на вековите и го продолжува делото на Синот во светот.

Откровение и Предание

Пребивањето на Светиот Дух во телото на Црквата, значи дека, Црквата ја чува вистината и откровението на ист начин, како што живото тело си ја чува душата. Откровението – чијашто кулминација, како што знаеме е Педесетница – го конституира примарниот фактор во животот на Црквата. Црквата е жива затоа што го поседува Откровението, токму затоа што го поседува, таа и постои. Конечно, кога велиме дека Црквата го поседува и чува Откровението, сакаме да кажеме дека таа го прави тоа затоа што Откровението е Предавање (παραδοσεις) и станува Предание во Црквата. Предание е токму затоа што беше пренесено (παραδοθη) во Христа и во Светиот Дух, и станува Предание затоа што Црквата го чува низ текот на историјата, како сила на нејзиниот живот. Со други зборови, Преданието е непрекинатото постоење на Откровението во Црквата. Тоа е внатрешната и привлечна сила којашто ја држи Црквата заедно. Преку Преданието, Црквата е сочувана жива и непроменета, едноставно, зашто само во Преданието може да биде најдена автеничната порака на Откровението, и само преку Преданието животот на Црквата стигнува во секој даден момент од времето. Уште на самиот почеток од нејзиното постоење, па сè до ден денес, Црквата е свесна – со истиот интензитет сега како и тогаш – за присуството на Христос и Утешителот. Според ова, Црквата уште од првиот момент од нејзиното постоење, па сè до ден денес, го живее и доживува Откровението, и таа ќе продолжи да го прави ова засекогаш, така што и „вратите на пеколот нема да ја надвладеат“ (Мат. 16, 18). Ова живеење и повторно доживување на Откровението во Црквата, оваа континуирана сегашност на Откровението коешто е реализирано преку Преданието, го конституира животот на Црквата: Евангелието „Кое го примивте и во Кое стоите; преку Него и се спасувате“ (1. Кор. 15, 1-2). Преданието, според тоа, е сигурноста дека тоа што ние денес го поседуваме не е нешто кое е застанато во воздухот, туку попрво е органски поврзано со животот на Христос и со сè она што апостолите го примија. Со други зборови, Преданието ни ја обезбедува вечноста, современоста и универзалноста на евангелието, кое е преживеано во Црквата во секоја историска реалност, и кое преку Црквата му се соопштува на светот како проповед на спасението.

Православното сфаќање за Преданието трет дел

Предание и преданија

Овде е неопходно да се потсетиме на разликата помеѓу Преданието и преданијата. Во она што го напишавме досега ја имавме предвид оваа разлика. Човечкото предание не треба да се меша со соборната полнота на животот во Црквата, со едното универзално Предание. Спротивно на ова едно Предание, кое ја констируира свеста и идентитетот на Црквата низ вековите, преданијата се дело на човечки раце; тие доаѓаат и си заминуваат, се менуваат и дополнуваат, отфрлани се или поддржувани, во зависност од духовната клима која преовладува. Овие преданија можат да бидат корисни, позитивни и креативни; но исто така можат да бидат и без значење, или дури и производ на човековата грешност. Можно е да помогнат во разбирањето на Преданието, но тогаш повторно, исто така може да станат непремостлива препрека во приближувањето на христијанската порака.

Затоа, кога зборуваме за Преданието, не мислиме на сите оние човечки елементи кои се сретнуваат во историската Црква, туку на едниот и единствен депозит на верата, кој се наоѓа во Црквата, и заради кој Црквата е „столб и тврдина на вистината“ (1. Тим. 3, 15). Заедничката Доктринарна Комисија договорена од вселенскиот патријарх и архиепископот кентербериски за консултации во врска со согласувањата и разликите помеѓу Англиканската и Источно Православните Цркви (1930) го издаде следново соопштение:

Се согласуваме дека под Свето Предание ги подразбираме, вистините кои слегоа од нашиот Господ и апостолите преку Отците, кои беа исповедани едногласно и континуирано во целата Црква, и се предадени под раководство на Светиот Дух.

Сè што е неопходно за спасение може да се најде во Светото писмо како комплетирано, објаснето, протолкувано, и разбрано во Светото предание, под раководство на Светиот Дух Кој пребива во Црквата.

Се согласуваме дека, ништо од она што се содржи во Преданието, не е во спротивност со Светото писмо. Иако овие две може да бидат логички дефинирани и истакнати, сепак не можат да бидат одвоени едно од друго, ниту пак од Црквата.

Светото писмо и Преданието

Сега е неопходно накратко да го испитаме прашањето за Светото писмо и Преданието. Општо кажано, Светото писмо и Преданието не треба ниту да се одделуваат ниту да се мешаат („иако овие две може да бидат логички дефинирани и истакнати, сепак не можат да бидат одвоени едно од друго ниту пак од Црквата“). Светото писмо и Преданието конституираат една неделива целина, едното се содржи во другото. Или ако сакаме да бидеме поексплицитни, Светото писмо се содржи во Преданието. Апостолот Павле сосема јасно вели во посланието до Солуњаните: „Браќа, стојте и држете ги преданијата, што ги научивте било преку нашето слово, било преку нашето послание“ (2. Сол. 2, 15). Преданието е канализирано во Црквата преку збор или преку Писмото. Овде нема однос на надреденост или подреденост. Кажаниот збор и Писмото поседуваат поврзаност и согласност, меѓусебно исполнување и потврдување. Како што вели св. Василиј: „и обете имаат еднаква сила за побожноста“. И св. Јован Златоуст додава: „тие не ги пренесоа сите нешта преку посланија; многу работи беа пренесени без пишување. На сличен начин, и овие две и обете се веродостојни. Предание ли е? Тогаш не се распрашувај повеќе“.

Во Западното Христијанство, разликата помеѓу Светото писмо и Преданието беше посилно изразена. Така што тие дури се сметани како „два извора на Откровението“ (Рим) или поинаку, Преданието е комплетно отфрлено така што се создаде концептот на sola scriptura (Реформацијата). Всушност, нема разлика помеѓу Рим и Реформацијата во овој поглед. И во двата случаи разликата помеѓу Светото писмо и Преданието е нагласена. Рим ги гледа Светото писмо и Преданието како два извора на верата, додека пак Реформаторите се одлучија само за Светото писмо. Во двата случаи мислењето дека Светото писмо и Преданието се две различни нешта е претпоставка.

Против оваа гледна точка, која на крајот ја сведува духовната врска помеѓу Светото писмо и Преданието на една легална (на еднаквост или супериорност), Истокот го поставува своето разбирање за нештата, кое е базирано врз началото, дека Светото писмо и Преданието сопостојат во Црквата. Црквата, раководена од Светиот Дух, го разбира Светото писмо           (составено под вдахновение на Светиот Дух) во светлината на Преданието        (исто така дело на Светиот Дух).

Црква, Свето Писмо и Предание

Со други зборови, Преданието е Свето писмо протолкувано од Црквата. И токму како што Црквата го разбира Светото писмо во светлоста на Преданието, така, на сличен начин, го разбира Преданието во светлоста на Светото писмо. Преданието е исполнето од Светото писмо; токму затоа нејзината теологија, теологијата на Отците и Соборите, не е ништо друго, туку библиска теологија.

Светото писмо и Преданието се разбираат меѓусебно и постојат заедно. Обете се соединети непоколебливо со Црквата. Светото писмо е родено во Црквата и за Црквата, и Преданието уште од почетокот го носи печатот на Црквата. Во Црквата, Светото писмо и Преданието се појавија и се содржат. На овој начин Светото писмо, Преданието и Црквата се меѓусебно поврзани преку внатрешна врска, хармонично сопостоење, меѓусебно дополнување и согласување. Светото писмо и Преданието како откровенско-харизматични           (благодатни) реалности се содржат во Црквата, којашто исто така е откровенско-харизматична реалност.

Оние кои ги разделуваат Светото писмо, Преданието и Црквата доаѓаат до погрешен заклучок дека или Светото писмо е супериорно над Црквата и Преданието, или дека Црквата е супериорна над Светото Писмо. Првото мислење се наоѓа помеѓу протестантските теолози, подоцна и во римокатоличката теологија. Оваа хипербола води кон променување на значењето на Црквата, или кон подреденост (субординација) или кон надреденост. Ставајќи ја Библијата врз или над Црквата и Преданието, ја уништуваме рамнотежата, ја уништуваме канонската поставеност, и го превземаме првиот чекор кон индивидуалистичката теологија надвор од Црквата. Од друга страна, пак, идејата дека Црквата е супериорна над Светото Писмо, води кон мислењето дека Црквата е способна да го изнесе секој догмат од неа самата. Само ако прифатиме дека Црквата, Преданието и Светото Писмо се, ниту делливи ниту помешани, бивајќи соединети без мешање, ќе бидеме способни да разбереме дека самата Црквата е таа која може да го најде вистинското значење на Светото Писмо, токму како што Самиот Син е Тој Којшто е способен да ги разбере зборовите на Отецот.

Григориј Низиски, in Canticum Canticorum, ed. H. Langerbeck, pp.384, 386 (PG 44, 1049BC, 1052A).

Зашто секој добар дар е одозгора, доаѓа од Тебе Отецот на светлината... (Божествена Литургија на св. Јован Златоуст).

М. Farantos, Orthodoxy and Contemporary Reality, Koinonia (1977), p. 32.

Ibid.

G. Florovsky, Sobornost: “The Catholicity of the Church” in the Church of God, an anglo-Russian Symposium, ed. E. L. Mascall (London 1934), pp. 64-5.

J. N. Karmiris, The Dogmatic and Symbolic Monuments of the Orthodox Catholic Church ii (Graz 1968), p. 835.

Ibid., p.1002.

Ibid., p.1003.

Ibid., p.1000.

Lambeth Occasional Reports 1931-8 (London 1948), pp.52-3.

De Spiritu Sancto, PG 32. 188Aff.

Hom. 4,2 in 2 Thess, ed. B. de Montfaucon, 11. 532 B.

C. Scouteris, „Holy Scripture and Councils”, Sobornost 7:2 (1975), pp. 112-13. Види исто кај D. Staniloae, „Holy Scripture in relation to the Church and Tradition“, The living Logos A Spiritual Symposium on Holy Scripture (Athens 1970), p. 83.