ФРАГМЕНТИ ОД ЕДНА УБАВА КНИГА

Минав низ клисурата. Иако беше рано, беше мошне топло. Мора да й  беше топло и на старата Арапка која седеше под дрвото близу до карпите зад кои беше Сирија; таа ме повика со рапавиот, изнемоште глас:

„Синко, ќе й  дадеш ли голтка вода на старицата?“

Ја однесов својата свежо наполнета матарка и й ја дадов. Лакомо се напи, а потоа ми ја врати велејќи:

„Бог нека те благослови, нека Тој те чува и нека те води каде што срцето ќе ти посака.“

„Благодарам мајче, не сакам повеќе од тоа“. Кога се свртев и погледнав во неа, видов дека усните на старицата се мрдаат како при молитва и почувствував чудно воодушевување.

Се појави древната тврдина на Румели Хисар со две кули; еден од нејзините запчести ѕидови стрмно се спушташе речиси до работ на водата; на копното, меѓу полукруговите формирани од ѕидовите на тврдината, лежат сонливите мали турски гробишта со урнати надгробни споменици.

„Можеби е така, оче Феликс. Но јас чувствувам – а тоа го чувствуваат и многумина од мојата генерација – чувствувам дека има нешто погрешно во правењето разлика меѓу ‚битното‘ и ‚небитното‘ во структурата на човекот и во разделувањето на духот и на телото... накусо, не можам да се согласам со вашето негирање на секоја оправданост на физичките потреби, на телото, на судбината врзана за земјата. Мојата желба оди во друга насока: јас сонувам за форма на живот – иако морам да признаам дека тоа сè уште не го гледам јасно – во кој човекот, со дух и со тело, би се стремел кон сè подлабокото и подлабокото исполнување на своето Јас – во кој духот и сетилата не би биле меѓусебни непријатели и во кој човекот би можел да постигне единство во себеси и со смислата на својата судбина, за на крајот на своите денови да може да рече: ‚Јас сум мојата судбина.‘“

„Тоа бил хеленистички сон“, одговори отецот Феликс, „а каде водел тој? Прво до орфејските и дионисиските мистерии, а потоа до Платон и до Плотин и така, повторно, до неизбежното сфаќање дека духот и телото се меѓусебно спротивставени... Да се ослободи духот од доминацијата на телото: тоа е смислата на христијанското спасение, смислата на нашето верување во Господовото саможртвување на крстот...“ Овде тој се прекина себеси и се сврте кон мене гледајќи ме со проникливост: „Ох, јас не сум секогаш мисионер... простете ми ако ви зборувам за мојата вера, која не е ваша...“

„Но јас немам никаква“, го уверував.

„Да“, рече отецот Феликс, „знам, недостигот од вера, или подобро кажано, неспособноста да се верува, е главната болест на нашето време. Вие, како и многу други, живеете во илузија која е стара илјадници години: илузија дека самиот разум може да им даде насока на човековите настојувања. Но разумот не може самиот по себе да го достигне духовното спознавање затоа што тој е премногу преокупиран со достигнувањето на материјалните цели; верата, и само верата, може да нè ослободи од таквата преокупираност“.

„Верата...?“ Запрашав јас. „Вие повторно го спомнувате тој збор. Постои една работа што не ја разберам: велите дека е невозможно само со разумот да се дојде до спознанието и до праведниот живот; велите дека е потребна вера. Сосема се согласувам со вас. Но како да достигнеме вера ако воопшто ја немаме? Има ли каков и да е пат до неа – мислам отворен пат по наша волја?“

„Мил пријателу – самата волја не е доволна. Патот се отвора само со Божјата милост. Но тој секогаш е отворен за оној што од длабочината на својата душа се моли за просветление“.

„Да се молам! Но ако сме во состојба да го правиме тоа, оче Феликс, тогаш веќе имаме вера. Вие ме водите во круг, бидејќи ако некој моли, тој веќе мора да биде уверен во постоењето на Оној кому му се моли. Како дошол тој до ова уверување? Со својот разум? Зар ова не би значело да се признае дека верата може да се постигне со разумот? А освен тоа, може ли ‚молитвата‘ да му значи нешто некому кој никогаш немал такво искуство?“

Свештеникот ги крева рамениците со жалење, како што ми изгледаше мене: „Ако некој не бил во состојба самиот да го доживее Бога. Тој треба да дозволи да го водат оние што Го доживеале...“