БИБЛИЈАТА И НАУКАТА

Поглавјата 6, 7, и 8 од Книгата на Битието и се пос­ветени на приказната за Потопот. Поточно, пос­то­јат две приказни кои не се ставени една до друга, туку се разделени во пасуси, испреплетени со привидна ко­хе­рентност во распоредот на различните епизоди. Всуш­ност, во овие три поглавја постојат флагрантни кон­традикции; и овде тие се објаснуваат со пос­то­е­ње­то на двата различни извора: јахвистичкиот и свеш­тен­с­ки­от.

Погоре видовме дека тие формираат неи­зед­на­че­ни спое­ви; секој оригинален текст е исечен на пасуси или реченици, а елементите на еден извор се за­менуваат со елементите на другиот извор, така што во це­лата при­каз­на се преминува од едниот извор во дру­ги­от, и тоа 17 пати во стоте реда од францускиот тек­ст.

Во целост, приказната се состои во следново:

Бидејќи расипаноста на луѓето станала општа, Бог ре­­шил да ги уништи заедно со сите живи суштества. Тој го предупредува Ное и му наредува да изгради ков­чег во кој ќе ја смести својата жена, своите три сина и нив­ните жени, како и други живи суштества. Што се од­несува на овие последни­те, двата извора се раз­ли­ку­ва­ат: еден пасус на приказната (со свештенско по­тек­ло) вели дека Ное ќе земе по една двојка од сите ви­до­ви; потоа, во следниот пасус (кој има јахвистички из­вор) се прецизира дека Бог наредува да се земат, од жи­­вот­ни­те наречени чисти – по седум двојки од секој вид: мажјак и женка, а од животните наречени нечисти – по една двојка. Но, понатаму е прецизирано дека Ное ќе влезе во ковчегот со по една двојка од секое жи­вот­но. Специјалисти­те, како Р. П. де Воа, тврдат дека овде станува збор за еден пре­ра­бо­тен пасус од јахвис­тич­ка­та приказна.

Еден фрагмент (со јахвистичко потекло) означува дека при­чинителот на Потопот е водата од дождот, но во еден друг фрагмент (со свештенско потекло) при­чи­ни­телот на По­то­пот е претставен како двоен: водата од дождот и земји­ни­те извори.

Целата земја била потопена до преку врвот на пла­нини­те. Сиот живот во неа бил уништен. По една го­дина, Ное излегува од ковчегот кој, по опаѓањето на во­дата, пристиг­нал на ридот Арарат.

Да додадеме дека, според различните извори, По­то­пот имал различно траење: четириесет дена на рас­не­ње на вода­та според јахвистичкиот расказ, а 150 спо­ред свештенскиот.

Јахвистичката приказна не прецизира во кое вре­ме од животот на Ное се случило ова, но свештенската приказна го става во времето кога Ное имал 600 го­ди­ни. Оваа иста при­казна, преку своите генеалогии дава индикации за неговата локализација во однос на Адам и во однос на Авраам. Ное, според пресметувањата на­пра­вени преку индикациите на Битието, е роден 1056 го­дини по Адам. Потопот се случил 1656 години по соз­да­ва­ње­то на Адам. Во однос на Аврам, Битието го става По­то­пот 292 години пред раѓањето на овој патријарх.

Но, според Битието, Потопот се однесувал на це­ли­от човечки род и сите живи суштества на Земјата соз­дадени од Бог биле уништени; човештвото пов­тор­но се кренало почнувајќи од трите сина на Ное и не­го­ва­та жена, така што три века подоцна се родил Авраам и го нашол човештвото реформирано во заедници. Ка­ко можела оваа обнова да се случи во толку кус пе­ри­од? Оваа едноставна констатација и одзема на при­каз­на­та секаква веројатност.

Дури и повеќе, историските податоци укажуваат на нејзината несогласност со модерните сознанија. На­вис­тина, се смета дека Авраам се родил меѓу 1800 и 1850 го­дина пр.н.е. Ако Потопот се случил, како што тоа го су­герира Битието во своите генеалогии, околу три ве­ка пред Авраам, би треба­ло да го сместиме околу XXI или XXII век пр.н.е. Тоа е епо­хата кога модерните ис­то­риски сознанија го дозволуваат ова тврдење, во мно­гу делови од земјата веќе цутеле цивилиза­ции чии ос­та­тоци се сочувани за потомците.

Тоа, на пример, во Египет е периодот кој му прет­хо­ди на Средното Царство (2100 година пр.н.е.), што е при­ближен да­тум на меѓупериодот пред XI династија. Во Вавилон ја имаме третата династија од Ур. Значи, со­вршено точно се знае дека немало прекин во овие ци­вилизации, а со тоа и дека немало ниту уништување кое би се однесувало на целото човештво, како што твр­ди Библијата.

Според тоа, не може да се прифати тоа дека трите биб­лиски приказни им донесуваат на луѓето факти со­глас­ни со вистината. Ако сакаме да бидеме об­јек­тив­ни, тогаш сме при­си­лени да прифатиме дека текс­то­ви­те за кои се расправа и кои дошле до нас не прет­ста­ву­ва­ат израз на реалноста. Зар Бог би можел да открие нешто друго освен вистината? Навистина, не може да се замисли претставата за Бог кој ги учи луѓето со помош на измислици, дури и повеќе, со контра­ди­к­тор­ни измислици. Во тој случај, сосема природно се доаѓа до претпоставката за измените кои луѓето ги изв­р­ши­ле, или во вербалните преданија што се пренесувани од генерација во генерација, или во текстовите по фи­к­си­рањето на овие преданија. Кога се знае дека едно де­ло, како што е Битието, е преработувано барем во два нав­рата, и тоа во текот на три века, зошто да се чу­ди­ме ако во него наоѓаме неверојатности или приказни не­согласни со реалноста, откако прогресот на чо­веч­ки­те сознанија овозможил, ако не да се знае сè, тогаш барем за определени настани да се добијат сознанија, дово­лни за да може да се суди за степенот на нивното не­согласу­вање со древните приказни кои на нив се од­не­суваат. Има ли нешто пологично од тоа да се при­д­р­жу­ваме кон оваа интер­претација на грешките во би­б­лис­ките текстови кои во спорот ги мешаат само лу­ѓе­то? Тажно е што оваа интерпре­тација нe ја поддржува по­големиот дел од христијанските и од еврејските ко­мен­татори. Сепак, аргументите кои тие ги повикуваат на­помош заслужуваат внимание.

Продолжува