БИБЛИЈАТА И НАУКАТА

ПРОСВЕТИТЕЛОТ, непотребно е да се коментира на 2 ИСТИ Теми, секој одделно а никој да не се замеша во ИСТАТА тема отворена од другиот.

За која иста тема ти зборувам? Хм, за "Библијата и Науката - сојузници или соперници" (ако не го згрешив насловот.). значи, што сакам да кажам? Хм, или ЕвАнгелос нека коментира тука, или ти оди на неговата тема и тамо коментирај со тоа што неговата или твојата тема ќе бидат затворени од непотребни ДУПЛИКАТИ!

Евангелие според Матеј

Од четирите евангелија, она на Матеј го зазема пр­вото место во редот на презентацијата на книгите од Но­виот Завет. Тоа е сосема оправдано, бидејќи ова Еван­гелие, во не­која смисла, е продолжение на Ста­ри­от Завет: пишувано е за да се покаже дека „Исус ја ре­а­­лизира историјата на Израел“, како што пишуваат ко­­­ментаторите на екуменскот превод на Библијата, од ка­де што многу нешта ќе позајмиме. Поради тоа, Ма­­­теј честопати алудира на цитатите од Стариот За­вет, по­кажувајќи дека Исус се однесува како Ме­си­ја­та ко­го Евре­­и­те го чекале.

 Ова Евангелие започнува со родословито на Исус. Матеј го води родословието до Авраам, преку Да­вид. Подоцна ќе ја видиме грешката во текстот која ко­ментаторите гене­рално ја премолчуваат. Како и да е, очигледен е обидот на Матеј преку ова поврзување, на својата книга веднаш да и даде општ правец. Ав­то­рот ја продолжува истата идеја, пос­то­јано истак­ну­вај­ќи го ставот на Исус кон еврејскиот за­кон чии големи прин­ципи: молитвата, постот и милостината, се пре­зе­ме­ни од тука.

       Исус, на прво место и во прв ред, сака своето уче­ње да го пренесе на својот народ. Тој ова им го кажува на дванаесетте апостоли „...По патот на незнабошците не одете и во самар­јански град не влегувајте; а одете по­­веќе при загубените овци на Израеловиот дом“ (Ма­теј, 10, 5-6) „...Јас сум пратен само при загубените ов­ци на Израел“ (Матеј, 15, 24). (Самарјанците ги имале Тората и Петокнижието како религиозен ко­декс; тие го чекале доаѓањето на Месијата и им биле верни на по­ве­ќето од правилата на јудаизмот, но изградиле и еден храм кој му кон­к*рирал на оној во Ерусалим).

      На крајот од ова Еван­ге­лие, Матеј, подоцна го шири кај сите апостолатот на пр­­вите ученици на Исус, кому му ја припи­шу­ва оваа на­­редба: “Одете и научете ги сите народи...” (Матеј, 28, 19). Но тргнувањето треба да се насочи, пред сè кон „до­мот на Израел“. А. Трико за ова Евангелие вели: „Под грчкото руво, книгата е еврејска, со глава и дух; таа го има тој вкус и ги носи тие јасни белези.“ 

Овие разгледувања, потеклото на Евангелието спо­­ред Ма­теј го ставаат во традицијата на јудео-хрис­ти­­јанската заед­ница, како што тоа го пишува О. Кул­ман: „Се труди да ги прекине врските што го вр­зу­ваат за јудаизмот, но сепак одр­жувајќи континуитет со Ста­ри­от Завет. Центрите на ин­тересот и општиот тон на ова Евангелие сугерираат една напната си­ту­а­ци­ја“.

Факторите за текстот со политички аспект, мо­же­би, не се непознати. Римската окупација на Палестина ја прави природно жива желбата на окупираната земја да го види доаѓањето на своето ослободување, и му се мо­ли на Бог да посредува во полза на народот којшто го одбрал меѓу сите други и чиј господар е семоќен, и мо­же, како што тоа повеќепати го направил во текот на историјата, да ја даде својата директна помош во чо­веч­ките работи. 

Каква личност е Матеј? Да кажеме веднаш дека во де­неш­но време не е прифатено дека се работи за при­друж­ник на Исус. А. Трико, сепак, така го пре­т­с­та­ву­ва во своите коментари на преводот на Новиот За­вет од 1960 година: „Матеј алиас Леви, по професија да­ноч­ник или финан­сиер, бил чиновник во ца­ри­на­р­ни­цата во Кафарнаум кога Исус го повикал за свој ученик“. Тоа е она што го мислеле црковните Оци како Ори­гон, Ероним, Епифан. Во тоа денес веќе не се верува. Един­ствена валидна точка е дека авторот е Евреин: во­кабуларот е палестински, редакцијата е грчка. „Ав­то­рот им се обраќа“, пишува О. Кулман, „на луѓето кои, пред сè, зборуваат грчки јазик, ги познаваат еврејските оби­чаи и арамејскиот јазик“. 

За коментаторите на екуменскиот превод на Биб­ли­јата, потеклото на ова Евангелие изгледа вака: 

„Обично се смета дека е пишувано во Сирија, мо­же­би во Антиохија, или во Феникија, бидејќи во овие земји живел голем број Евреи“. (Прашање е дали јудео-христијанската заедница на Матеј не би можела, исто така, да биде сместена во Александрија. О. Кулман, меѓу многу други, ја наведува оваа хипотеза.) Може да се на­сети полемиката против ортодоксниот синагогален ју­даизам на фарисеите, таков, каков што се мани­фес­ти­ра на синагогалното собрание во Јамина околу 80-та го­дина. Во овие услови, многубројни се авторите кои го сместуваат првото Евангелие во периодот меѓу 80. и 90. година, можеби малку порано; не може да се дојде до апсолутна сигурност во тој предмет… во не­дос­та­ток на прецизно познавање на името на авторот, ло­гич­но е да се задоволиме со неколу елементи наг­ла­су­ва­ни во самото Еван­гелие: авторот се познава според сво­јата професија. Верзи­ран е во Светите Писма и во евреј­ските традиции, ги познава и ги почитува, но гру­бо ги укорува религиозните водачи на својот народ; мај­стор во вештината да поучува за Исус и да го нап­ра­ви разбирлив за своите слушатели, тој до­бро приле­га на описот на еден добар еврејски писател кој станал хрис­­ти­јанин, домаќин кој го „изнесува од своето сок­ро­виште новото и старото“, како што вели Матеј во 13, 52. Многу сме далеку од чиновникот на цари­нар­ни­ца­та во Каф­ернаум со име Леви, според Марко и Лука, кој станал еден од два­на­е­сет­те апостоли.

Сите се согласуваат со мислењето дека Матеј го пи­­шувал своето Евангелие врз основа на изворите за­е­д­­ни­чки со Марко и Лука. Но, неговиот расказ ќе се ра­з­­ли­­кува, и тоа во битни точки, како што понатаму ќе ви­ди­ме. Но, сепак Матеј широко го користел Еван­ге­лието според Марко кој не бил ученик на Исус (О. Кул­­ман). 

Матеј си допушта себеси слобода во врска со текс­то­вите. Што се однесува на Стариот Завет, тоа ќе го утвр­диме во врска со генеалогијата на Исус сместена во почетокот од не­говото Евангелие. Тој во својата кни­га набројува неверојат­ни приказни. Тоа е карак­те­рис­тиката која Р. П. Каненгисер ја употребува во по­го­ре цитираниот дел, во врска со една епизода за Ису­со­во­то воскресение: епизодата на стражата. Тој ја отк­ри­ва неверојатноста на оваа приказна за војничката стра­жа на гробот, „на овие пагански војници“, кои „не одат на рапорт кај своите претпоставени старешини, туку кај свеш­тениците кои ги плаќаат да кажуваат лаги“. Тој сепак додава: „Треба да го избегнуваме пот­сме­ва­ње­то, затоа што намерата на Матеј е бескрајно чесна, со оглед на тоа што тој на свој начин интегрира еден стар податок од усното пре­да­ние во своето пишано де­ло. Но, неговата инсценација е дос­тојно за Исус Хрис­тос суперѕвездата”. (Американски филм за Исус кој ја искривува неговата историја.)

 Да се потсетиме дека ова расудување за Матеј по­тек­нува од еден еминентен теолог, професор на като­лич­киот инсти­тут во Париз.

 Во својата проповед за збиднувањата кои ја сле­де­ле Ису­совата смрт, Матеј дава еден друг пример за сво­јата фанта­зија.

 „И наеднаш се расцепи црковната завеса на два де­ла, од горниот крај до долниот; и земјата се потресе; и кар­пи пад­наа; и гробовите се отворија; и многу тела на успо­коени светии воскреснаа; па како излегоа од гро­бо­вите, по воскре­сението негово, влегоа во светиот град и се јавија на мнози­на.“

Овој дел од Матеј (27, 51-53) нема паралела во дру­ги­те евангелија. Малку е јасно како телата на свет­ци­те, за кои се зборува, можеле да воскреснат за време на Ису­совата смрт (на прагот на сабат, кажуваат еван­ге­ли­јата), а да излезат од своите гробови дури по нив­но­то воскресение (утредента, по сабат, според истите изво­ри).

 Можеби токму кај Матеј се наоѓа нај­ка­рак­те­рис­тич­ната и најмалку оспорената неверојатност во сите еван­гелија; еден од нивните автори неа ја ставил во ус­та­та на Исус. Тој вака зборува, во 12, 38-40, во епи­зо­да­та за знакот на Јона: 

Исус се наоѓа меѓу писателите и фарисеите кои му се обраќаат со овие изрази: „,Учителе, сакаме да ви­ди­ме знак од Тебе‘ А Тој им одговори и рече ,Лукав и пре­љуботворен род бара знак; но нема да му се да­де знак освен знакот на пророкот Јона; оти, како што Јона беше во утробата на китот три дни и три ноќи, та­ка и Синот Човечки ќе биде во срцето на земјата три дни и три ноќи‘“. (Текст од екуменски­от превод).

       Исус, значи, најавува дека ќе остане во земјата три дена и три ноќи. Но, Матеј, заедно со Лука и со Марко, ја ставаат смртта и погребувањето на Исус на прагот на сабат, што навистина значи престојувањето во зем­ја­та да се однесува на три дена (très emeres во грчкиот текст). Но, овој исечок на времето може да содржи са­мо две, а не три ноќи (treis nuktas во грчкиот текст). (Во еден друг дел на своето Евангелие, Матеј по втор пат ја спомнува оваа епизода, без прецизирање на времето (16, 1-4). Истото е и кај Лука (11, 29-32). Според Марко, ќе видиме подоцна, Исус изјавил дека оваа генерација од него нема да добие никаков знак (Марко, 8, 11-12). 

Коментаторите на евангелијата често ја премол­чу­ваат оваа епизода. Но, сепак Р. П. Роге ја открива не­веројатноста, бидејќи забележува дека Исус „оста­нал во гробот“ само три дена (од кои само еден е це­ло­сен) и две ноќи. „Но“, додава тој, “изразот е крут и не озна­чува друго освен три дена”. За­чу­ду­вач­ки е да се ут­врди дека коментарите се сведувале до упо­тре­бата на таквите аргументи кои не кажуваат ништо пози­тив­но, кога духот се задоволил со сугестијата дека една таква глупост би можела да потекнува од заблудата на еден писател!

Освен овие неверојатности, Евангелието според Ма­теј во прв ред го карактеризира она што тоа е еван­ге­лие на јудео-христијанската заедница, која ја пре­ки­ну­ва врската со јуда­измот, но сепак останувајќи на ли­ни­јата на Стариот Завет. Од аспект на историјата на ју­део-христијанството, тоа има големо значење.