Интервју на Милчо Манчевски за Елефтероти

Македонскиот режисер Милчо Манчевски во денешното интервју за грчкиот весник „Елефтеротипија“ ги повикува Грците да размислат за штетата што може да ја предизвика националистичката хистерија кон Македонија, да ја учат историјата од независни извори и сфатат дека немаат право да се мешаат во одлуката на Македонците како ќе се нарекуваат себе си.

„Вашите читатели да мислат на штетата што ваквата националистичка хистерија, самобендисаност и манипулативни политичари можат да ги предизвикаат. Пред се, луѓето треба да ги студираат независните извори и да научат малку повеќе за својата сопствена историја. Негирање, пропаганда и хистерични реакции од позиција на сила нема да ја променат историската вистина. Тажно е што во Грција етничкото чистење на Егејските Македонци не е јавно познат податок“, вели Манчевски.

Запрашан зошто во филмот „Сенки“ тој се занимава со „контроверзната тема на Егејските Македонци во ваков момент, во кој тоа може да биде сфатено како националистички пристап“ Манчевски истакнува дека филмот не се фокусира на Грција и оти во две реплики од илјада се споменува огромното страдање на Егејските Македонци и додава дека, дури и кога се спомнуваат Егејците, филмот повеќе се занимава со нивното страдање, а Грција никогаш не е спомната.

„Тажно е што во Грција етничкото чистење на Егејските Македонци не е јавно познат податок. Би ве упатил на бројни независни историски податоци, вклучувајќи го и „Извештајот на Карнегиевата комисија“ од 1914 година, но, уште поважно, би ве замолил да зборувате со десетиците илјади македонски бегалци и деца на бегалци кои живеат во Торонто, Мелбурн, Ташкент, Полска, Романија, Чешката Република... Не зборувам за филмски ликови, зборувам за вистински луѓе од крв и месо кои ја истрпиле болката на вистинско етничко чистење. Тие ги имаат загубено семејствата и избркани се од сопствените домови во Грција. Да, некои од нив под закана од напалм, за прв пат употребен на Грамос, според очевидците, или бајонети. Би ви посочил да го разгледате фактот дека во 1923 официјална Грција објави буквар за прво одделение на македонски јазик, на кирилица, за македонските ученици во Грција, па потоа подоцна го повлече, го уништи и не признава дека воопшто постоел. Би ве упатил на фактот дека македонските топоними, кои вие ги нарекувате словенски, во она што тогаш официјална Грција го нарекуваше „новоосвоени територии“ беа избришани со официјални декрети и јазикот беше забранет. Дури и самиот збор што е навидум во центарот на актуелнава смешна расправија, „Македонија“ не се користеше во Грција се до пред 20 години. Самото ваше Министерство за Македонија и Тракија беше Министерство за Северна Грција и Тракија се до доцните 1980-ти. И репресијата на зборот „Македонија“, а потоа и менувањето на правецот за 180 степени со инсистирањето на ексклузивните права да се користи тој збор се два аспекта од истата стратегија - стратегија на обидување да се асимилираат земјата, културата и наследството во оние на Грција. А сепак, Македонија никогаш не била дел од Грција се до 1912. И никаков степен на политичка хистерија, негирање, ниту силеџиство денеска нема да го променат фактот дека грчката провинција Македонија е дел од Грција само едно трепнување од историска гледна точка - само 95 години“, вели Манчевски.

Тој додава дека има пријатели Македонци кои се родени во Узбекистан и Чехословачка, затоа што нивните родители како деца, спасувајќи си го животот, морале да бегаат преку граница. Нивните родители пораснале во домови за сираци.

„Имам пријателка во Келн, чија баба поминувајќи ја грчката граница, умрела во снегот. Познавам луѓе на кои срцата им се скршени што не можат да се вратат да ги посетат гробовите на нивните родители, ниту куќите во кои се родени, а кои им се конфискувани, бидејќи не им даваат виза за повторно да влезат. Како студент, обидувајќи се да добијам грчка виза во Грчкиот Конзулат во Скопје, морав да покажам извод од книга на родените од моите родители, само за да докажам дека тие не се родени во Грција; инаку не би можел да добијам туристичка виза. Имам пријател во Америка на кого не му беше дозволено да влезе во Грција бидејќи зборувал за етничкото чистење во минатото. Имам пријател чиј дедо бил стрелан во Грција“, вели во интервјуто Манчевски.

На прашањето дали тоа што на крајот на филмот „Сенки“, јунакот конечно ги закопува коските на духовите и се смирил е симболика во смисла на тоа како младите луѓе во Македонија треба да продолжат понатаму, Манчевски одговара потврдно, но додава дека истото тоа треба да го направи и Грција која, како што вели, треба да си ги признае гревовите од минатото.

„Апсолутно. А, и во вашата земја исто така. Но, прво треба да си ги признаат гревовите на своите татковци. Нема одење понатаму и проштевање без да се признаат гревовите од минатото. Австралија неодамна им се извини на Абориџините. Вили Бранд падна на колена и молеше за прошка. Германија го призна тоа што го направи, ја прифати одговорноста и сега продолжува кон подобра иднина. Всушност, луѓето во мојата земја очајно сакаат да се мрднат од минатото и да одат кон иднината, верувајќи дека НАТО и ЕУ и глобалната интеграција се пат за иднината и тешко се борат за тоа да го постигнат. Нашата интеграција ја блокираат токму грчките политичари кои ја разгоруваат националистичката хистерија заради сопствена политичка добивка дома, додека се обидуваат да ги сокријат злосторствата од минатото“, вели македонскиот режисер.

Според него крајно смешен е проблемот со името, а инсистирањето на Грција да ни наметне име какво неа и одговара е невоспитано.

„Да си признаеме, проблемот со името е смешен. Личи како да излегол од кај Бекет или Јонеско. Тој е оправдание да се наметне блокада на оваа сиромашна земја, со што се уништува нејзината економија и таа да се дестабилизира со тоа што ќе се стави вето на нејзиниот успон во меѓународната заедница. Ова себично однесување е опасно. Тврдењето дека малата Македонија со своите 8.000 војници би била иредентистичка закана за моќната НАТО-членка Грција со 240.000 војници, авиони и опрема е крајно смешно. Мачо-слонот се плаши од глувче? Поважно е прашањето на домашно воспитување. Што ви дава за право да дојдете кај мене и да ми кажувате како можам, а како не можам да се викам? Не мислите ли дека тоа е многу невоспитано?“, прашува Манчевски.

Тој истакнува дека треба да се прави разлика помеѓу Македонците во Македонија и Грците кои живеат во Македонија.

„Што се однесува на прашањето за Македонците, се плашам дека мешате две различни работи. Луѓето од Грција кои ги нарекувате Македонци се Грци кои живеат во Македонија. Тие се етнички Грци. Како и Грк од Тракија кој себеси се нарекува грчки Тракиец. Од друга страна, мнозинството од луѓето кои живеат во Република Македонија се етнички Македонци. Така јас се чувствувам, така се чувствувал мојот татко и така се чувствувал и мојот дедо. На почетокот на 20 век имало имигранти кои доаѓале во Америка од Отоманското Царство и се декларирале како етнички Македонци. Тоа се факти кои не можат да исчезнат, без разлика колку детски гневни настапи ќе имаат грчките политичари, ниту колку ембарга и вета Грција ќе воведе. Ова е концепт кој можеби е тешко да им се објасни на граѓаните на Грција, знаејќи дека е веројатно единствената земја во Европа која не го признава постоењето на малцинства, ниту нивните права и која за тоа е јавно укорувана од многу меѓународни институции. Но, ова е прашање на идентитет и достоинство кои се суштински за секое човечко битие и е крајно навредливо кога некој се обидува да си игра со тоа“, истакнува познатиот македонски режисер Милчо Манчевски во интервјуто за денешното издание на весникот „Елефтеротипија“.