БИБЛИЈАТА И НАУКАТА

Тоа е најкусо од сите четири евангелија. Тоа во­ед­но е и најстарото, но поради тоа не е книга на еден апо­с­тол: во нај­добар случај, тоа е книга која ја редигирал ученик на еден апостол.

О. Кулман напишал дека не го смета Марко за уче­ник на Исус. Но, на оние, на кои авторството на ова Еван­гелие на еден апостол, на Марко, би можело да им биде сомнително, тој им го привлекува вниманието со зборовите: „Матеј и Лука не би го користеле ова Еван­гелие, како што тоа веќе го сториле, ако тоа на­вис­тина не било базирано на еден апос­тол“. Но, ова овде не е решавачки аргумент. О. Кулман како пот­вр­да за своето оградување, исто така, наведува дека во Но­виот Завет често се спомнува некојси ,Јован, наре­че­н Марко‘, но овие наведувања не содржат спомени за авторот на Евангелието, а самиот текст на Марко не го наведува ав­торот.“

Сиромаштвото на инфромации во врска со ова пра­шање ги навело коментаторите да земат детали кои изгледаат неверојатно, како што е овој: под изго­во­рот дека Матеј е един­ствениот евангелист кој во сво­јата приказна за Маката проповеда епизода за еден млад човек кој како облека имал само еден чаршаф и кој, кога сакале да го фатат, го остава чаршафот и бе­га (Марко, 14, 51-52), некои го извлекле за­клу­чо­кот де­ка младиот човек можеби бил Марко, „верни­от уче­ник кој настојува да го следи учителот“ (екуменски пре­­вод); според другите, пак, овде може да се види „во ова лично сеќавање знак на автентичност, еден ано­ни­мен пот­пис“, „кој докажува дека тој бил очевидец“ (О. Кулман).

Според овој автор, „бројните реченични пресврти ја пот­кре­пуваат хипотезата според која авторот би имал евреј­ско по­текло“, но присуството на лати­низ­ми­те може да суге­рира дека тој своето евангелие го пи­шу­вал во Рим. „Тој им се обра­ќал на христијаните кои не живеат во Палестина и се гри­жи да им ги објасни ара­мејските изрази кои ги употребу­ва“.

Навистина, традицијата сакала во Марко да го ви­ди пратеникот на Петар во Рим, базирајќи го ова на пр­вото пос­ла­ние на Петар (ако тој воопшто е авто­рот). Петар им пи­шу­вал на оние, на кои им било на­ме­не­то посланието: „Заед­ни­ца­та на избраниците во Ва­ви­лон ве поздравува, како и Мар­ко, мојот син“. „Ва­ви­лон е веројатно Рим“, читаме во ко­мен­та­рите на еку­мен­скот превод, оттаму се смета дека е до­пуш­те­но да се изведе заклучок дека Марко кој бил со Пе­тар во Рим, е евангелист... Дали резонирањето од овој вид го на­вело Папиј, бискупот во Хиерополис, околу 150-та го­дина да му го припише Евангелието за кое станува збор, на некој­си Марко, за кого велат дека бил „пре­ве­ду­вач на Петар“, а исто така и соработник на Павле?

Од оваа перспектива, Евангелието според Марко се да­ти­ра по смртта на Петар, значи најрано меѓу 65 и 70-та го­ди­на според екуменскиот превод, а околу 70-та го­дина спо­ред О. Кулман.

Самиот текст неспорно го манифестира првиот го­лем недостаток: тој е редигиран без никаква грижа за хроноло­гијата. Така, на почетокот од својата при­каз­на (1, 16-20), Марко ја става епизодата за четирите ри­бари кои Исус ги придобива за следбеници, едно­став­но кажувајќи им: „Врвете по Мене и Јас ќе ве нап­ра­вам ловци на луѓе“, иако воопшто не ги познавал. Еван­гелистот, освен тоа, пројавува целосно отсуство на уверливост.

Како што тоа го кажал Р. П. Роге, Марко е не­вешт „пи­са­тел“, „најбедниот евангелист“, тој воопшто не знае да ком­понира расказ; коментаторот ја пот­кре­п­ува својата забе­лешка со цитирање на еден дел, кој збо­рува за воспоставу­вањето на дванаесетте апостоли чиј доследен превод е след­ниот:

„Потоа се искачи на гората и ги повика при Себе оние, кои Сам ги одбра, и тие дојдоа при него. Избра два­наесетми­на да бидат со Него, и да ги праќа да про­по­ведаат; и да имаат власт да лекуват болести и да из­го­нуваат бесови: првиот Симон кого го нарече Петар“ (Марко 3, 13-16).

Во некои епизоди, тој е во противречност со Матеј и Лука, како што тоа го спомнавме погоре во врска со зна­кот на пророкот Јона. Дури и повеќе, во врска со зна­ците кои Исус им ги дава на луѓето во текот на сво­ја­та мисија, Марко проповеда (8, 11-12) една епизода на ко­ја не може да и се верува:

„И излегоа Фарисеите и почнаа да се препираат со Не­го, па искушувајќи Го, Му бараа чудо од небото. А Тој воздивна длабоко и рече: ,Зошто овој род бара чу­до? Вистина ви ве­лам: нема да се даде чудо на овој род.‘ И кога ги остави, пак влезе во коработ и премина на другата страна.“

Ова, без сомнение, е тврдење што доаѓа од Исус, за него­вата намера да не изврши никакво дело кое би мо­жело да изгледа натприродно. Така, коментаторите на екуменскиот превод на Библијата, чудејќи се што Лу­ка изјавува дека ќе даде само еден знак – оној на про­рокот Јона (види: Евангелие според Матеј), сме­та­ат дека е „парадоксално“ тоа што Марко вели дека „не­ма да му се даде чудо на овој род“, потоа, забе­ле­жу­ва­­ат тие, „чуда кои самиот Исус ги претставува како зна­­ци“ (Лука 7, 22 и 11, 20).

Целината на Евангелието според Марко службено е призната како канонска. Но, сепак на крајот од не­го­во­то Евангелие (16, 9-20), според модерните автори, е по­доцна до­дадено дело. Екуменскиот превод тоа мно­гу експлицитно го сигнализира.

Овој завршеток не е содржан во двата најстари ком­плет­ни ракописи на евангелијата, Codex Vaticanicus и Codex Sinaiti­cus, кои датираат од VI век. О. Кулман, во врска со тоа, пишува: „Поновите грчки ракописи и не­кои верзии на ова место додале еден заклучок за ука­жу­вањата кој не е на Марко, туку е извлечен од дру­ги­те евангелија“. Навистина, верзиите на овој додаден зав­ршеток се бројни. Во текстовите постои дури и дру­га верзија, понекогаш кратка (и двете се реп­ро­ду­ци­ра­ни во екуменскиот превод), понекогаш долга верзија со еден додаток, а понекогаш и двете верзии.

Р. П. Каненгисер вака го коментира овој зав­рш­е­ток: „Последните стихови веројатно биле отфрлени за вре­ме на службениот прием (или на изданието на­ме­не­то за широката јавност) на неговото дело во заед­ни­ца­та која за тоа гаранти­рала. Ниту Матеј, ниту Лука, ни­ту пак a fortiori Јован не го познавале делот кој не­дос­ти­гал. Но, сепак празнината била недопустлива. Многу по­доцна, кога сличните списи по Матеј, Лука и Јован ве­ќе биле достапни за сите, компилиран е достоен за­вр­шеток за Евангелието според Марко, со земање еле­мен­ти лево и десно од другите евангелисти. Лесно би мо­­же­­ле да се откријат деловите на оваа збирка, со рас­пар­­чу­ва­ње на Евангелието според Марко (16, 9-20). Би се до­била по­кон­кретна претстава за слободата со која се третира ли­те­ра­турниот вид на евангелиското рас­ка­жу­вање, сè до прагот на II век“.