[1] Македонските епархии до создавањето на Српската православна црква се наоѓаат под црковна јурисдикција на Цариградската патријаршија. За да ги добие овие епархии Кралствот на СХС започнува преговори со Цариградската патријаршија. Делегацијата којашто преговарала со Патријаршијата била составена од: дипломатот Панта Гавриловиќ, д-р Чедомир Митровиќ, народниот пратеник Саво Љубибратиќ, пратеникот Тенко Поповиќ, прота Стеван Димитријевиќ и ѓаконот Емилијан Пиперковиќ. За согласноста на Цариградската патријаршија да ги отстапи македонските епархии на Српската православна црква, Кралството на СХС од државната каса исплатило 1,500.000 златни франци. Прогласувањето на Српската православа црква за самостојна е направено со кралски Указ! Д. Илиевски, Македонското православно свештенство во борбата за црковна и национална слобода на македонскиот народ, Скопје 1986, 133.

[2] Соборот е одржан во Големата сала на Офицерскиот дом, истиот повеќе не постои, беше срушен за време на земјотресот во Скопје 1963.

[3] Интересно е да се напомене дека на овој Собор присуствувале и претставници и од другите верски заедници во Македонија: од Римокатоличката црква претставник бил Алојз Турк, а од Муслиманската верска заедница скопскиот муфтија Саит Идриз.

[4] Д. Илиевски, Македонското православно свештенство во борбата за црковна и национална слобода на македонскиот народ, Скопје 1986, 127-127.

[5] Цитирано според: Д. Илиевски, Македонското православно свештенство во борбата за црковна и национална слобода на македонскиот народ, Скопје 1986, 151-152.

[6] Исто., 154-155.

[7] Цитирано според: Јован Белчовски, Историските основи за автокефал-носта на Македонската Православна Црква, Скопје 1990, 145-146.

            „1. Додека не се реши прашањето на митрополитот Јосиф, кого ние не сакаме да го примиме, да ни се дадат два епископа: господин Доситеј и да се избере прота Тома Димовски за втор епископ;

            2. Во иднина исто така во епархиите во НР Македонија да се бираат епископи само од Македонија;

            3. Во администрацијата да се употребува нашиот, македонскиот јазик, како и во коресподенцијата;

            4. да се преименуваат црковните установи и печатите во НР Македонија, и наместо ’Српска православна општина во...’ или слично, да стои ’Православна црковна општина во...’;

            5. Во нашите епархии свештеници да се поставуваат само од Македонија, и

            6. По можност првата хиротонија на другиот кандидат да се изведе кај нас, заради нашиот народ и свештенство, зошто тоа би било голема манифестација“[2].

Патријархот Викентиј со ова писмо се обратил до Архиерејскиот сабор кој во одговорот на ова писмо посебна улога им дал на српскиот епископ во Соединетите Американски Држави Дионисиј и епископот Николај Велимировиќ.

 Така, епископот Дионисиј со писмо под Д. Прот. Бр. 6 од 16 јануари 1952 се обратил до патријархот Викентиј со предлог до Архиерејскиот Собор на Српската православна црква против признавање на Македонска православна црква и Иницијативниот одбор. Во писмото меѓу другото се вели:

 „затоа се измислени: македонската народност, македонската азбука и македонската книжевност, да би се запечатило со дефинитивното одвојување од Српската православна црква и за создавање независна Македонска православна црква која би ги сочувала тие измислени творевини“[3].

Со иста цел на 5 јануари 1952 до патријархот Викентиј испратил писмо и епископот Николај Велимировиќ, во кое што вели:

„Уште потежок е случајот со признавањето на ’македонската народност’, што може да го стори само некој поматен мозок или некој српски одрод и плитички смуткаџија, продадена душа, предавник на српскиот народ. А, кога не постои македонска нација не може да постои ни ’македонска азбука’, ни македонска книжевност, ни македонски јазик, кој всушност е само срботекст на светосавски дијалект на српскиот народ[4]“.

Доволни се само овие делови од писмата на овие многупочитувани српски епископи за да разбереме какво христијанство сакала да проповеда и шири во Македонија Српската православна црква. Каква татковска грижа овие архиереи биле подготвени да му дадат на македонскиот народ и со каква мајчинска љубов Српската православна црква сакала да го облие и прегрне македонскиот народ. Зарем некој може да си дозволи да негира постоење на еден народ!? Негирање на народ кој го повика св. ап. Павле да дојде во Македонија за да му проповеда за Христа, народ од чиишто прегратки излегоа сесловенските просветители св. браќа Кирил и Методиј. Народ кој има оставено свој силен печат врз светската историја, народ со богата култура, народ кој прв од сите останати словенски народи ја имаше Библијата на својот мајчин јазик. Народ горд, горд поради духовното наследство коешто го има - Св. Климентовата Охридска архиепископија.

Сепак, и покрај овие негодувања и испади од страна на српските епископи, српскиот патријарх Викентиј успева да добие согласност од Архиерејскиот собор на Српската православна црква[5] да избере епископи за епархиите во НР Македонија. Во согласност со договореното Иницијативниот одбор на 7 јуни 1954 упатил ново писмо до Патријархот каде меѓу другото се вели:

„1. Православната црква во Македонија да биде во канонско единство со Српската православна црква на чело со патријархот Викентиј, Св. Архиерејски собор и Св. архиерејски синод;

2. Црквата во Македонија да се вика Православна црква на Македонија како би се запазил националниот суверенитет на православното свештенство и македонскиот народ и во таа смисла да се викаат и пониските организациони единки;

3. Во администрацијата да се употребува македонскиот јазик, а во црквата црковно-словенскиот“[6].

Како предлог за нови епископи е испратена листа со предлог имиња: свештеникот Нестор Поповски од Скопје, прота Томо Димовски од Битола и епископот Топлички Доситеј (кандидат за епископ на Злетовско-струмичката епархија), од овие беше прифатен само епископот Доситеј, но и тој не беше избран.

Во 1956 Иницијативниот одбор го призна патријархот за Администратор[7] на македонските епархии при што е извршена и нова реорганизација на епархиите во Македонија и истите се поделени на три епархии: Скопска, Охридско-битолска и Злетовско-струмичка. Бидејќи сите три епархии биле без епископи истите внатрешно се поделени на Архиерејски намесништва на чело со Архиерејски намесници, сè со цел подобро организирање на црковниот живот. Во периодот што следи се чини дека работите се помрднале од мртва точка, дури патријархот Викентиј и ракоположил неколку нови свештеници.

Во април 1958 во Македонија доаѓа делегација од Српската православна црква: патријархот Викентиј, епископот Нишки Јован, епископот Браничевски Хризостом и викарот на патријархот епископот Доситеј, и се чини дека работите конечно ќе дојдат на своето место. Веќе на 10 мај истата година Архиерејскиот Собор на Српската православна црква повторно одлучува да се врати состојбата во „Јужна Србија“ онака како што била до пред Втората световна војна и го негира договорот од 1957 со кој беше договорен избор и хиротонија на епископи Македонци. Архиерејскиот собор на Српската православна црква цели 12 години играше партија шах со Иницијативниот одбор и додека вториов од барање за автокефалија во 1945 ги менуваше и намалуваше своите барања признавајќи го дури и српскиот патријарх за администратор со македонските епархии, Архиерејскиот собор знаеше само за еден потег: рокада!

Иницијативниот одбор сметаше дека е време да се стори нешто, немаше повеќе што да се отстапи. За таа цел, на 23 јули 1958 со проширен пленум Иницијативниот одбор донесена е одлука за свикување на нов македонски црковно-народен собор.

На 4 октомври во одморалиштето „Орце Николов“ на бреговите од Охридското езеро започнува со работа Вториот македонски црковно-народен собор. Истиот трае до 6 октомври и на него присуствуваат 219 делегати. Самиот Деловник на Соборот бил поделен на три дела. Во првиот дел се разгледувани точки коишто се однесуваат на самиот собор и дотогашните активности на Иницијативниот одбор. Во вториот дел е третирана обновата на Охридската архиепископија, а во третиот дел Уставот на Македонската православна црква и нејзиното уредување. Овој Црковно-народен собор ја донесува следнава Одлука:

О Д Л У К А

I

Овој Црковно-народен собор решава да се обнови старата Македонска Охридска архиепископија која беше присилно укината, а и епархиите припоени кон Цариградската патријаршија во 1767 година, и истата да носи назив „Македонска православна црква“.

II

            Според основните канонски прописи црковните граници да се поклопуваат со државните граници, овој собор решава црковните граници на епархиите на Македонската православна црква наполно да се поклопуваат со границите на НР Македонија.

III

            Во составот на Македонската православна црква влегуваат: митрополија Скопска, епархиите Охридско-битолска и Злетовско-струмичка со сите парохии што се наоѓаат на територијата на НР Македонија.

IV

            На чело на македонската православна црква стои митрополит кој носи титула „Архиепископ охридски и скопски и митрополит Македонски“.

            Седиштето на митрополијата е во град Скопје.

            Митрополитот со епархиските архиереи претставува највисока духовна власт на Православната црква во Македонија.

V

            Животот и работата на Македонската митрополија како и на целиот црковен живот, ќе се одвива според Уставот и одредбите на Македонската црква што овој собор ќе ги донесе, како и според каноните на Православната црква.

VI

Овој собор ќе го избере првиот митрополит и епархиските архиереи на македонската православна црква од средината на своите домашни синови, а според правилникот што соборот ќе го донесе.

VII

Заради одржување на црковно-канонското единство во Православната црква на територијата на ФНРЈ, Македонската црква го признава патријархот на Српската православна црква како врховен поглавар на православните. Единството во православната црква го репрезентира патријархот.

VIII

Правата и односите меѓу патријархот на Српската православна црква и Македонската православна црква ќе бидат утврдени со посебна спогодба.

IX

Овој црковно-народен собор, по изборот на митрополит и епархиските архиереи, ќе ја продолжи својата работа како прв законодавен и уредбодавен редовен собор на Македонската митрополија[8].

Особено внимание од оваа Одлука привлекуваат членот 4 и членот 7 во коишто јасно се укажува во каков однос ќе биде Македонската православна црква со Српската православна црква, како две независни цркви коишто постојат во една Федеративна држава. ФНР Југославија беше како што кажува и нејзиното име Федерација на независни држави здружени поради заеднички интерес, ова треба да биде и односот помеѓу двете автокефални цркви коишто се наоѓаат во две независни држави: НР Србија и НР Македонија, но сепак, заедно во Федерацијата. Токму ова е односот поставен помеѓу Македонската и Српската православна црква. Патријархот е признат како врховен поглавар на Православната црква во рамките на Федерацијата, а не во Македонија. Членот 4 јасно го определува и единствениот поглавар на Македонската православна црква: На чело на Македонската православна црква стои митрополит кој носи титула „Архиепископ охридски и скопски и митрополит Македонски. Интересно е дека при формирањето на Српската православна црква во указот на Министерството на верата на Кралството СХС и во канонското писмо на Цариградскиот патријарх не се споменува Српска православна црква, туку Обединета православна црква во Кралството СХС!