Антон Панов

Каснаковски дали и Антон Панов е србин,или можи е бугарин???

   Феноменот на најпознатото дело на Антон Панов
'Печалбари" го донесе обичниот човек на сцената
На 70-годишнината од премиерата на претставата 'Печалбари", да се потсетиме на драмата никната од срцевината на нашата земја, на еден силен писател што ја изненади тогаШната јавност со својата појава

Антон Панов е роден во 1907 или 1908 година во Дојран, во трговско семејство. Детството го помина под импресија на војната, чиишто последици и дојранчани ги чувствувале на своите плеќи. Уште на 17-годишна возраст останал препуштен самиот на себе и со сопствени сили се борел за развојот на сопствената интелектуална личност. Неговата драма †Печалбариии се појавува како резултат на таа животна борба, но и на формирањето на неговиот талент за литература. Таа претставува плод на долгите авторови набљудувања и размислувања за македонскиот начин на живеење и на сфаќање на животот. Драмата †Печалбариии, како што тврди и самиот автор, е голема негација на појавата на комплексот печалба, негација на градскиот ситнотрговски дух, негација на една општа црта на ситничарење, што се протегала врз целиот Балкан. †Печалбариии доаѓаат како осуда на сў негативно, што се јавува како израз на животните конвенционалности и опачини.
Трагедијата на главниот лик Костадин произлегува од тие два елемента: од конвенционалноста на жената Симка и од изопаченоста на средината. Костадина го нагризува изопаченоста и тој Ј подлегнува на печалбата - стихија, но во исто време имајќи ја на ум трагичната судбина на својот татко и насетувајќи на крајот иста судбина и за својот син. Сите заминуваат, многумина се враќаат, но некои и коските ги оставаат таму.
Под наслов "Огромен успех на Печалбари во Скопјееи, списанието †Сценааи (Белград 10.03.1936 година) пишува: "Печалбари, првото дело на младиот јужносрбијански (читај македонски) драматичар Г. Антоние Пановиќ, беше прикажана во вторникот пред целосно полн салон. Младиот писател беше предмет на спонтани овации и воодушевување на гледачите. Последната слика, со својата драматичност, толку ја возбуди публиката, што сета сала придушено плачеше над несреќната судбина на младата печалбарка и нејзиниот синни.
Внесените дополнителни столови во театарскиот салон не можеле да ја задоволат желбата на скопската публика. Поимотните граѓани од соседните градови (Тетово, Гостивар, Куманово, Велес), не жалеле пари за да дојдат на претставата. Целиот град, пишуваат весниците, особено деловите во кои претежно живеел домашниот печалбарски свет, зборувал за успехот на претставата. За да го провери интересот на публиката, Управата вовела една вонредна претстава и сите места ги распродала. "В театар се оди како на причесна, а главните јунаци од пиесата станаа најпопуларните личности во Скопје. Посебно треба да се истакне дека Театарот ги привлече во својата зграда и луѓето кои никогаш пред тоа не стапнале во неа. Среќен што се гледа себеси на сцената и го слуша својот говор, локалниот свет почна поживо да се интересира и за другите приредби во Театарот (((†Глумачка реччи бр.19, Белград, 1.05.1936 година).
По премиерата, Антон Панов изјавил дека напорите вложени од актерите во изведбата на †Печалбариии биле несебични и со голема љубов. Во таа пригода, особено му се заблагодарува на режисерот Јосиф Срдановиќ, кој во доволна мера се доближил до неговата концепција, и на Перо Јовановиќ, кој со ликовите го изразил карактеристичниот тип на Македонецот, потоа на Мери Подхраски, која ја играла конвенционалната и топла Симка, и на госпоѓата Срдановиќ, којашто ја совладала најкомпликуваната ролја; на Стојчевиќ кој со правилното сфаќање реално го протолкувал Костадина; на Перо Матиќ кој го дал стихијниот тип на Караман Атанас како жртва на печалбата и стихијата.
За прикажувањето на †Печалбариии се говорело како за успешен потфат македонскиот фолклор да се прикаже во вистинската светлина и во него да се најдат мотиви за драмско уметничко творештво. "Во нас допира до солзи 'лелекот' кој нў гони душевните народни кризи да ги сфатиме како рефлекси на дневното трпење во натпреварот за залак. И оттука внатрешното согорување на 'печалбарите' се искачува сў до голготска трагичност. Ние мораме да се соживееме со сите животни перипетии на овој народ, кој се истакнува со карактерни особини за култ кон работата и честааи (Скопски гласник, 21.03.1936 година).
Во еден друг критички осврт се вели: "Во прекрасните народни мелодии и носии, народот на Јужна Србија (читај Македонија) ги покажа богатството и силата на својот дух, кој уште од Немањиќ па сў до денешен ден успеал целосно да ја зачува својата сила, без да потклекне и под најтешките удари на тешкото и долго робување. Денес на јужносрбијанските (читај македонските) песни се воодушевуваат не само браќата од разни краеви на нашата земја, туку и странците. Тој херојски народ не потклекна под ниедна тешкотија што му ја нанесуваше непријателот, туку сите тешкотии ги поднесуваше простум. Тој не даде само луѓе кои се истакнаа во овој крај, туку има свои претставници и за општојугословенското дело. Такви луѓе имаме многу, како одлични војници и политичари, писатели итн., така што неисцрпниот вруток на овој народ не пресуши ни по војнатааи (Вардар, 15.04.1936 година).
Со †Печалбариии театарот организирал турнеја низ Македонија и Србија во градовите: Лесковац, Врање, Сурдулица, Владичин Хан, Власотинце, Куманово, Кочани, Штип, Велес, Прилеп, Ресен, Охрид, Струга, Дебар, Ростуше, Гостивар, Тетово, Приштина, Вучитрн и Косовска Митровица, на која биле прикажани 27 претстави пред 4.590 гледачи. Премиерата на †Печалбариии, е одржана на 3 март 1935 година, а потоа е изведена уште девет пати пред 6.715 гледачи. Со тоа претставата имала рекорден просек гледачи во сезоната, т.е. по 671 лице на претстава. Претставата се прикажувала и во наредните четири сезони, поточно во сезоните 1936/37, 1937/38, 1938/39 и 1939/40. Вкупниот број прикажани претстави изнесува 71, што ги гледале вкупно 28.442 гледачи.
Народниот театар во Ниш ја прикажал пиесата †Печалбариии на 7.05.1936 година, во режија на Драгослав Кандиќ; Народно позориште во Белград на 3.09.1936 година, во режија на Радослав Весниќ; Народно позориште на Босанска Краина на 7.04.1937 година, во режија на Васо Косиќ; Народно позориште во Сараево на 30.10.1937 година, исто така во режија на Васо Косиќ. По војната пиесата †Печалбари и е поставувана на сцените на: Македонскиот аматерски театар при Централната македонска младинска комисија во Софија на 1.12.1946 година, во режија на Герасим Младенов; Обласниот македонски народен театар во Горна Џумаја на 7.11.1947 година, во режија на Илија Милчин и Крум Стојанов; Српско народно позориште во Панчево на 14.01.1951 година; Народно позориште од Ниш на 5.04.1951 година; Народно позориште од Лесковац на 31.05.1951 година; Народно позориште од Крагуевац на 21.10.1951 година; Народно позориште од Заечар на 18.09.1952 година; Народно позориште од Бела Црква на 25.06.1952 година; Народно позориште од Цетиње на 4.04.1953 година; Народно позориште од Крушевац во мај 1954 година; Народно позориште во Косовска Митровица во 1954/55 година; Народно позориште во Шабац на 27.02.1955 година; Народно позориште во Мостар на 7.10.1955 година; Народно позориште во Титово Ужице на 17.11.1956 година; Народно позориште во Зеница на 17.11.1956 година и Народно позориште во Суботица на 12.01.1961 година.
Една мошне добра драма никната од срцевината на нашата земја, еден снажен писател ја изненади тогашната јавност со својата појава. Антон Панов со †Печалбариии решително влезе во современата македонска литература.
Иако драмските творби пишувани на македонски јазик се појавија најдоцна во рамките на големото словенско јазично семејство, тие со својот квалитет и освежувачки теми извојуваа значајно место во драмското творештво во пошироки рамки. За ова сведочи прикажувањето на сцените на кои претставите се презентираа на македонски јазик.
Но, по ослободувањето, некој како да сакаше да си поигра со пиесата †Печалбариии и со нејзиниот автор во Македонија, а и не само со него. Дали тоа беше зависта спрема авторите за постигнатиот успех пред војната и нашиот примитивизам, односно идејата дека од нас сў почнува а не од сите заедно, но факт е дека премиерата на †Печалбариии во повоено Скопје се одржа дури во 1949 година, пет години по ослободувањето, како дваесет и прва премиера.