ФРАГМЕНТИ ОД ЕДНА УБАВА КНИГА

ТЕРМИНОЛОШКО РЕЗИМЕ

            Тоа што претходно го рековме не значи дека љубовта кон Бога е исто што и љубовта кон саканата личност. Не, затоа што љубената му се покорува на својот сакан и се плаши од него, задоволна е од неговите постапки и му дава предност на неговото задоволство, заради сласта која ја чувствува, затоа што таа во него се сака самата себе. А Лејла да ја зафатила краста, па да &  го нагрди лицето, да &  ги уништи носот и очите, Кајс не би &  се приближил, ниту би почувствувал копнеж по неа. Дури и би избегал, и би се оддалечил од неа. Тоа е разликата меѓу љубовта кон созданието и кон Создателот.

            Тоа се два различни вида на љубов, меѓутоа, човечките јазици заради нивната ограниченост и немоќ да ги искажат духовните расположби, користат еден израз за повеќе значења. На тој начин ние кажуваме дека „тој и тој сака ридести предели“, „тој и тој сака историја“, „тој и тој сака ориз со месо“, „родителот го сака своето дете“, „Меџнун ја сака Лејла“, „верникот го сака Бога“, а секоја од тие љубови се разликува од другата. Пример за тоа е и зборот убавина. Тоа е еден поим, а го употребуваме за илјада значења. Во тоа спаѓаат и нашите зборови дека Бог „слуша и гледа“ и дека „тој и тој човек слуша и гледа“, т.е., не е глув ниту слеп, но Божјето слушање и гледање не е слично на слушањето и гледањето на робот (човекот), затоа што Бог не е сличен на ниту едно од созданијата, ниту пак Нему Му е нешто слично и сите цитати од к*ранот кои говорат за Божјите својства цитирани се во ова значење. На Бога ништо не Му е слично!

ШЕСТИ ПРИНЦИП

            Сите луѓе, и верниците и неверниците, тие кои пристигнале во домовите на обожувањето, џамиите и црквите, или се воспитани во местата на неморалот и порокот, кога ќе им се случи голема несреќа - удар на судбината, од кој го губат трпението и не наоѓаат за него лек, не бараат спас и заштита од ниту едно од овие суштества, туку бараат помош и засолниште кај Силата која е над тие суштества, Сила која тие не ја гледаат, но која во душите и срцата, и со секој нерв, го чувствуваат Нејзиното постоење, Нејзината величина и возвишеност.

            Ова им се случува на големиот број ученици во денот на испитите, како и на многумината болни кога болките ќе се засилат и кога лекарот ќе стане немоќен. Сите Му се враќаат на Својот Господар и Му се посветуваат на Неговото обожување. Дали некогаш сте се запрашале што е причината за тоа и за нему слично? Како откриваме дека секој кој ќе западне во потешкотија, му се враќа на Бога? Сите се сеќаваме[1] на денот на изминатата војна и на онаа пред неа и како луѓето се враќаа кон верата барајќи засолниште кај Бога. Командантите и наредниците се упатуваа кон храмовите и ја повикуваа војската на молитва.

            Во списанието „ЕЛ-МУХТАР“ прочитав допис, преведен од некое друго списание, објавен во деновите на војната, од некое момче - падобранец (во времето кога падобранците и слетувањето беа нешто ново), кој опишува еден настан, па кажува дека израснал во дом каде никој Бога не го спомнувал, ниту пак Му се молел или клањал. Учел во училишта во кои немало верски предавања ниту пак побожен учител. Воспитан бил според материјалистичкото, лаичко, воспитување, т.е., како што се воспитува добитокот кој знае само за јадење, пиење и размножување. Меѓутоа, кога прв пат се спуштил со падобран, гледајќи се себе си како паѓа, и пред да се отвори падобранот почнал да говори: „О Боже, о Господару!“, и од сè срце да се моли, воедно чудејќи се од каде му дошло ова верување?

            Ќерката на Сталин, која е воспитана во вртежот на неверството, неодамна објави мемоари, во кои спомнува како се вратила кон верата, чудејќи се и самата на тоа свое враќање. Меѓутоа, во тоа нема никакво чудо, затоа што верувањето во постоењето на Бог е нешто што е скриено во секоја душа. Тоа е природа, еден од основните човечки нагони, како што е, на пример, сексуалниот нагон. Човекот е животно кое верува!

            Оваа човечка природа, нагонот, понекогаш ја прекриваат страсти, желби, похоти и материјални потреби, па кога ќе ја протресат стравотии, опасности и несреќи, ја отфрла од себе таа покривка и се појавува. Заради тоа, оној кој не верува се нарекува ќафир, а ќафир на арапски јазик значи „оној кој покрива“. Интересно е дека поддршката за оваа идеја ја најдов во две изјави меѓусобно оддалечени според времето, просторот, условите и намерите, меѓутоа слични според значењето.

            Познатиот француски писател, атеист, Анатол Франс, за тој атеизам и неверување кажал: „Човекот станува верник кога, како резултат на уриналната анализа се востанови дека има дијабетес (во времето кога инсулинот уште не беше познат)...“ А на Рабија (ел-Адевија), позната, побожна муслиманка &  било речено: „Тој и тој донесе илјада докази за постоењето на Бога!“ Таа се насмеала и рекла: „Кога сам би патувал низ пустината, па би ти се лизнала ногата и би паднал во бунар од кој не си во состојба да излезеш, што би правел?“ Нејзиниот соговорник и рекол: „Би довикувал: ,О, Боже!!!‘“ „Тоа е доказ!“ - додала Рабија.

            Верувањето во Бога е длабоко во секој човек. Тоа е вистина која ние муслиманите ја познаваме, затоа што Бог нè известил дека верувањето е природата во кој ги создал луѓето. Европејците одново ја откриле. Диркем, познат француски професор по филозофија, напишал книга во која тврди дека верувањето во постоењето на Бог е очигледна вистина - аксиом. Невозможно е човек да живее и умре, а да не размислува за Господарот на оваа вселена. Меѓутоа, можеби разумот му бил „краток“, па не стигнал до вистинскиот Бог, туку обожувал други нешта покрај Него, сметајќи дека тие се Бог или дека приближуваат до Бога.

            Кога ќе се случи нешто ново, ако се појави некоја неволја и дојде момент на опасност, се обраќаат кон Единиот Бог, и ги отфрлаат лажните божества. Идолопоклониците од племето к*рејш ги обожувале Хубел, Лат и Узза, камењата и киповите. Хубел е кип од црвена школка кој Амр ибн Лухај го донел од Сирија, од Хама. Му рекле дека е велик и моќен бог, па кога го понел на камилата, патем му паднал и му се скршила раката, па му направиле рака од злато. Божество на кое му се скршила раката! Но, и покрај тоа го обожувале! Го обожувале во моментите на безбедност, па кога би запловиле по море и брановите би се издигнале, најавувајќи страшно потопување, не зборувале: „О, Хубеле!“, туку повикувале: „О, Алаху!“

            Ова е видливо и денес при бродолом, избивање на пожари, опасности или влошувања на болести. Кога ќе ги видиш атеистите како се враќаат кон верата?

            Зошто? Затоа што верувањето е нагон, а најцелосна дефиниција за човекот е дека тој е побожно животно. Погледнете во овие материјалисти, неверници кога ќе им дојде смртта! Мислите ли дека Маркс и Ленин, кога смртта ја здогледале (се увериле во нејзиното доаѓање), ги повикувале орудијата за производство кои ги обожувале, или го повикувалеВозвишениот Бог? Бидете уверени дека не умреле пред да Му се помолат на Бога, тогаш кога молитвата повеќе не користи. И фараонот  се возгордеал и се охолел говорејќи: „Јас сум вашиот најголем господар!“ Кога му се случило потопувањето рекол: „Јас верувам! Нема друго божество освен Оној во Кого веруваат синовите Израилови...“ (Јунус, 90)

            Во љубовната симпатија која ја чувствува вљубениот, лежи доказот дека верувањето е природа во луѓето, во нивните души. Љубовта е смалена слика на верувањето, како и еден од видовите на обожувањето. Французите, откако меѓу нив завладеало напуштањето на верата, за љубовта го употребиле зборот „обожување“. Во тоа ги следеле и некои од нас, кои се европеизирале, па во своите говори почнале да говорат, дека ја сака и обожува, и дека ја засакал до обожување. А, тоа не значи ништо друго туку дека обожувањето е природна манифестација на верувањето во Бога, а љубовта еден од облиците на верувањето.

            Вљубената му се покорува на својот сакан и ги извршува сите негови желби. Исто така се однесува и верникот кон Бога, Му се покорува и ги извршува Неговите заповеди. Вљубената не се грижи дали сите луѓе ќе &  се налутат, само ако оној кого го сака е задоволен, а таков е и случајот со верникот кон Возвишениот Алах. Не му посветува внимание на гневот на сите луѓе, само ако Тој е задоволен. Вљубената се плаши од својот сакан, се плаши од неговата лутина и задоволна е со сè што од него ќе произлезе. Љубовта (т.е., вљубеноста) е доказ дека верувањето е природен нагон кај луѓето.

ЧЕТВРТ ПРИНЦИП

            Рековме дека сетилата имаат ограничен опфат затоа што јас со своите сетила не гледам сè што е видливо. Тоа е вистина, меѓутоа Бог нè обдарил со способност со која што го потполнуваме недостатокот на сетилата, а тоа е имагинацијата или фантазијата.

            Јас, иако не сум во состојба од Мека да ја видам својата куќа во Дамаск, во состојба сум да ја замислам, како да ја гледам. Имагинацијата, значи, ги потполнува сетилата. Има ли тогаш таа свои граници, или е слободна, неограничена? Дали сум во состојба да замислам нешто што со сетилата не сум го почувствувал?

            Имагинацијата, според мислењето на психолозите, е двострана: повратна или деструктивна имагинација - како моето замислување на куќата во Дамаск од Мека, и творечка или конструктивна имагинација - како што е имагинацијата на поетите, раскажувачите, ликовните и останатите уметници. Погледнете го фантазирањето на тие артисти, дали дошле со нешто што не постои во реалноста?

            Уметникот кој го извајал кипот на Венера, дошол со фигура на која ние немаме видено двојник, ниту онаа на која таа потполно личи и одговара, меѓутоа, дали е таа нешто ново, или нејзиниот вајар ги зел деловите од реалноста и меѓусебно ги поврзал? Го зел најубавиот нос кој го видел, најубавата уста и најубавото тело, поврзувајќи го сето тоа и на тој начин доаѓајќи со нешто ново. Меѓутоа тоа ново е составено од деловите на старото.

            Во кипот на асирскиот крилест бик во Парискиот Музеј нема ништо необично, освен што неговиот вајар зел глава на човек и ја поставил на телото на бикот, а потоа му додал и крила на птица. Нова фигура и облик се составени, значи, од познати делови.

            Исто така, чудесното животно кое го замислил Казвини, како и фантазијата на поетите, без разлика колку длабоко навлегле во областа на метафората, споредбата, метонимијата и волшебните хиперболи, не излегуваат од рамките на поврзување на распрснатите и распространети појави од реалноста.

            Дури, и кога посилно би се вдлабочиле во необичноста на поврзувањето (на делови од реалноста), би увиделе дека и самата имагинација е немоќна да ги разбере сите тие синтези. Земете, на пример, дел од светот на бојата и дел од светот на гласовите, па кажете: дали некој пеач отпеал мелодија со лоша арома, или дали таа арома е со црвена боја, а потоа тој приказ изложете & го на својата имагинација, па ќе видите дека не сте во состојба да ја замислите, иако целата таа слика не излегла надвор од светот на реалноста.

            Ние, значи, не сме во состојба да замислиме ароматична мелодија, ниту црвена арома. Во можност сме да замислиме само три димензии: должина, ширина и висина, а не сме во состојба да замислиме четврта, како ниту круг без кружница или триаголник без агли. Па како тогаш можеме да го замислиме идниот свет и она што е во него, а тоа е светот кој во потполност се разликува од овој свет? Навистина, идниот свет во однос на овој е како овој свет во однос на светот на детето во утробата на мајката. Кога би биле во можност да се стапиме во контакт со детето во утробата на мајката, со тоа што тоа да биде во можност да одговори, па да го прашаме: „Што е вселената?“, би договорило: „Вселена се овие копрени кои ме покриваат и овие темнини кои ме опкружуваат!“

            Кога би му рекле: „Овде постои една друга вселена, во која се наоѓаат Сонце и Месечина, ноќ и ден, копно и море, долини и ридови, неплодни пустини и пространи градини!“, не би го разбрало значењето на тие зборови, а и кога би ги разбрало, не би било во состојба да ја замисли нивната вистинска смисла.

            Затоа Ибн Абас, радијалаху анху,[1] рекол: „Од нештата од оној свет на овој свет се само имињата, поимите!“ (т.е., само имињата на она што е на овој свет и на оној свет се заеднички, додека суштината во потполност се разликува) Со обѕир на тоа, виното на идниот свет не е како виното на овој свет, ниту пак пеколниот оган не е како огнот на овој свет, ниту пак мостот „Сират“ кој се протега над пеколот не е како мостовите кои се протегаат над долините и реките.

            Значи, четвртиот принцип е следново: човечката имагинација е во состојба да го опфати само она до што сетилата допираат.

ВТОР ПРИНЦИП

            Постојат нешта кои не сме ги виделе ниту почувствувале, но цврсто веруваме во нивното постоење, како што цврсто веруваме во постоењето на она што го гледаме и чувствуваме. Цврсто сме убедени во постоењето на Индија и Бразил, а не сме ги посетиле ниту виделе. Веруваме дека Александар Македонски ја освоил Персија, а Велид ибн Абдул-Мелик ја изградил Емевијската џамија, а не сме присуствувале ниту на Александровите битки, ниту сме биле сведоци на градењето на Емевијската џамија.

            Кога секој би размислил, би сфатил дека оние нешта во чие постоење цврсто верува, а не ги видел, се повеќе отколку оние што ги видел (држави, градови и историски настани кои се случиле и кои сега се случуваат).

             Па како тогаш е цврсто уверен во постоење на нешто, а тоа не го почувствувал со своите сетила?

            Станал цврсто уверен во нивното постоење тогаш кога за тоа го известиле групи на луѓе, едни од други, чија можност да се сложат и да ги измислат овие нешта, а потоа лажно да ги пренесат, практично е незамислива.

            Второто правило гласи: како што до цврсто уверување се доаѓа преку сетилата и набљудувањето, така се доаѓа и по пат на сведочење на преносители, во чија искреност веруваме, преку веродостојни вести.

ПРИНЦИПИ - НАЧЕЛА НА ВЕРУВАЊЕТО

ПРВ ПРИНЦИП

            Не се сомневам во постоењето на она што го чувствувам преку своите сетила!

            Тоа е прифатена, општо позната, разумна вистина. Меѓутоа, забележлива е појавата, кога на пладне одам низ пустината, да забележам езерце кое јасно се укажува пред очите, но кога ќе стигнам до него гледам само песок, затоа што она што сум го видел е само фатаморгана. Ставам право пенкало во чаша вода, па го гледам како да е прекршено, но не е.

            Кога човек присуствува во некое друштво во кое се зборува за џините и злите духови, а потоа се враќа дома, па доколку патот е пуст и мрачен, а тој е лесноумен, фантазер, гледа пред себе џин или зол дух, го набљудува и го чувствува неговото присуство, а всушност не постои ништо од она што тој го гледа. Волшебниците и магионичарите извршуваат чудни нешта кои ти ги гледаш, но тие во реалноста не постојат.

            Сетилата, значи, грешат, измамуваат и фантазираат, или фантазијата е нивен сопственик, па дали заради тоа да се сомневам во она што го чувствувам?

            Не, затоа што кога би се сомневал во сето она што го гледам, слушам и чувствувам, кај мене би се измешале вистините, фактите со фантазиите и би станал исто како лудакот.

            Меѓутоа, додаваме уште еден услов за постигнување на спознанието, т.е., цврстото уверување во постоењето на она што го чувствувам, а тоа е: дека разумот врз основа на претходното искуство не пресудува; дека она што го чувствуваме е оптичка измама, фантазија или измама на сетилата, а разумот е тој којшто е измамен првиот пат, мислејќи дека фатаморганата е вода, но кога ќе ја здогледа по втор пат, знае дека е фатаморгана. Разумот размислува по гледањето на прекршеното пенкало во чашата вода, првиот пат дека е исправно како што и било, иако на окото му изгледа прекршено.

            Нештата во кои сетилата грешат, или измамуваат, ограничени се, малубројни и познати, така што не го ослабуваат спомнатото начело, ниту влијаат на него. Во тие нешта спаѓаат и делата на фараоновите волшебници (од времето на Мојсеј), како и она што го извршуваат денес магионичарите во циркусот.

НУЖНО И ТЕОРЕТСКО ЗНАЕЊЕ

            На знаењето, до кое се доаѓа преку сетилата и набљудувањето, не му е потребен доказ. Не е потребно да докажуваш дека ридот кој го гледаш пред себе постои, затоа што ти нужно знаеш дека тој постои, како што секој кој поседува разум кога ќе го види знае дека постои. Тоа знаење се нарекува нужно знаење.

            Спознанието дека површината на квадратот на хипотенузата на правоаголниот триаголник е еднаква на збирот на површината на квадратот на двете катети искажува разумен доказ. Учениот човек или студентот кој го спознал тој доказ го знае овој факт, меѓутоа на обичниот, неукиот човек тој не му е познат, ниту пак во него верува – сè додека не го спознае тој доказ па макар и да го гледа триаголникот пред себе, па макар на секоја негова страна да биде поставен квадрат. Ова спознание се нарекува теоретско спознание, до кое се доаѓа само по пат на рационален доказ.