Расудувањето кај почетниците е точно познавање на самиот себеси. Кај оние кои дошле до средината, расудувањето е духовно чуло со кое непогрешливо се разликува вистинското добро од природното добро и од она што е спротивно на доброто. 
Кај совршените, расудувањето е знаење, кое доаѓа во нив по пат на божественото озарение и кое е способно со својот светилник да го осветли во душата на останатите луѓе она што е темно. Воопшто се смета дека ресудувањето е точно сваќање на божествената воља во секој момент, место и работа, сваќање кое се наоѓа само кај луѓето со чисти срца, чисти тела и чисти усни.
Оној кој побожно ги сметна првите три страсти, со нив ги симнал и остатите пет . А оној кој сеуште ги има нив, нема да победи ниедна друга страст.
Расудувањето е неизвалкана совест и чисто чувство.
Никој не смее во своето незнаење да падне во неверство, кога во монашкиот живот гледа или слуша за нешто натприродно. Бидејќи таму каде што се јавува Бог, кој е над природата, се случуваат и многу натприродни работи.
Сите демонски борби во нас настануваат на основа на три главни причини: било од нашето невнимание, или од нашата гордост, или од зависта од демоните. Беден е првиот; себеден вториот; а третиот – три пати е блажен! Во сите случаеви треба да се раководиме со својата совест по Бога, за дознавајќи од каде дува ветерот, според тоа да ги развиеме едрата.
Во сите наши подвизи по Бога, демоните ни копаат три јами: се борат за да го спречат нашето извршување на добри дела; второ, кога при првиот обид ќе претрпат пораз, тие се трудат тоа што се прави барем да не биде изработено по Бога; па кога крадците и тука ќе промашат, тогаш тивко ни се прикрадуваат и не фалат во нашата душа како луѓе кои во се живеат по Божјата воља. На првиот, непријател му е грижата и размислувањето за смртта; на вториот – послушноста и потчинувањето на самиот себеси; на третиот – непрестаното прекорување на самиот себеси.
Тоа беше тешко за мене, се додека не влезам во Божјото светилиште (Пс. 72, 16-17) – огнот Божји: дури тогаш нема да има во нас насила вкоренети навики. Бидејќи нашиот Бог е оган кој спалува (5 Мојс. 4,24; Евр. 12,29) секоја распаленост и похот, секоја лоша навика и покорност, без оглед дали се работи за нешто внатрешно или надворешно, видливо или невидливо.
Повторно демоните прават спротивно на она што го рековме сега. Тие кога ќе ја победат душата и кога ќе ја помрачат светлината на умот, тогаш во нас јадните, повеќе нема трезвеност, ни расудување, ни сознание, ни водење сметка, туку тупост, неосетливост, нерасудност, заслепеност.
Сето тоа што го рековме многу добро го знаат оние кои се отрезниле од блудот, или оние кои станале умерени во својата преголема слобода, или пак луѓето кои од бессрамни станале срамежливи. Тие многу добро знаат како после отрезнувањето на умот и избавувањето од духовното слепило (подобро речено, од осакатувањето на умот), се срамеа од самите себеси пред себеси за она што пред тоа го правеле или говореле, живеејќи во слепило.
Крадците нема да се осудат да крадат, ниту ќе се осмелат на убиство, ниту ќе ја убијат нашата душа, пред да падне мрак во неа. Кражбата е неосетно заробување на душата. Убиството на душата е усмртување на логичкиот ум, паднат во непристојни дела. Погубувањето на душата е очајание после извршеното беззаконие.
Кога се работи за извршување на евангелските заповеди, никој не треба да се извинува за својата неспособност. Има души кои направиле и повеќе од она што го бара заповедта. Во тоа нека те увери оној кој го засакал ближниот повеќе од самиот себеси и за него ја дал својата душа и покрај тоа што не добил за тоа наредба од Господа . Нека се охрабрат страсниците кои добиле смирение. Бидејќи, ако упаднале во секоја склопка и ако се заплетиле во секоја мрежа и ако ја прележеле секоја болест, тогаш по своето оздравување за сите луѓе постанале: звезди, лекари, светила, кормилари, учејќи ги луѓето за својствата и за изгледот на секоја болест и спасувајќи ги со своето искуство оние кои се наоѓаат пред пад.
Ако постојат некои кои се измачувани од претходно стекнатите навики, а се способни да поучуваат други, па дури и со прости зборови, нека учат. Можеби еднаш ќе се засрамат од своите зборови и ќе започнат да ги спроведуваат во дело. (Само покрај тоа да не имаат некоја положба на власт). И со нив ќе се случи она што во една прилика видов да се случува со некои луѓе кои се прпелаат по калта: извалкани, на минувачите, за нивно спасение им објаснуваа како паднале во калта, предупредувајќи ги и тие да не паднат на истиот начин. И за спасение на останатите, Семоќниот и нив ги избави од калта на гревовите. Но ако оние кои патат од страсти, намерно себеси се поддаваат на уживање, тогаш со молчење нека ја покажат својата мудрост. Заради таквите Исус започна да учи и да твори (Дела, 1,1).
Бурно, навистина поминуваме бурно море, о, мои смирени монаси, море преполно со многу ветрови и карпи, натрапници и пирати, вртлози и понори, чудовишта и бранови. Под карпа во душата треба да се подразбере дивиот и ненадеен грев. Вир претставува безнадежност која го обзема умот и го влече во длабочината на очајанието. Понор, е незнаење, во кое злото се зема за добро. Чудовиште, тоа е ова досадно и диво тело. А пирати – најопасни службеници на славољубието , кои го ограбуваат нашето богатство и трудот од добродетели. Бранот е надуениот и преоптоварен стомак, кој со својата похот не предава на оној убиец. Вртлог, тоа е гордоста, симната од небото, која не вознесува до небото и не турка до пеколот.
Оние кои ја изучуваат науката знаат какво учење им одговара на почетниците, какво на средните, а какво на самите учители. Да го посветиме целото свое внимание, сеуште да не се наоѓаме во редот на почетниците и покрај тоа што учиме веќе долго време. Сите сметаат дека е срамота да се види старец, како оди во основно училиште.
Најдобра азбука за се, е следнава:
Послушност
Пост
Кострет
Пепел
Солзи
Исповедање
Молчење
Смирение
Бдение
Храброст
Мраз
Работа
Мака
Понижение
Скрушеност
Непаметење зло
Братољубие
Благост
Вера проста и нељубопитна
Негрижа за светот
Неомразна омраза спрема родителите
Непристрасност
Простодушност со невиност
Доброволна скромност
Дострел и плод на напредните:
Одсуство на суета
Негневливост
Надеж
Безмолвие
Расудување
Тајно сеќавање на Божјиот суд
Милосрдност
Гостољубие
Умерено поучување
Бесстрасна молитва
Несреброљубие
Крајна граница, правило и закон за духовите и телата, кои уште во плотта достигнуваат совршенство, е:
Незаробено срце
Совршена љубов
Извор на смиреноумие
Восхитување на умот
Весление на Христа
Неукрадливост на светлоста и молитвата
Изобилство на Божествено озарение
Тежнеење за смрт
Омраза спрема животот
Бегање од телото
Застапник за светот
Принудител на Бога
Сослужител на ангелите
Бездна на знаењето
Таен дом
Чувар на неискажливи откровенија
Спасител на луѓето
бог на демоните
Господар на страстите
Владетел на телото
Управител на природата
Туѓ на гревот
Дом на бесстрастието
Поддржател на Господа со помош на самиот Господ
Кога болува телото потребно ни е не мало внимание. Демоните, гледајќи не како лежиме на земјата, неспособни да им се спротивставиме со телесен подвиг, токму тогаш се обидуваат да не нападнат со особена жестокост. На оние кои живеат во светот, за време на болеста ги напаѓа демонот на гневот, а понекогаш и демонот на хулата. Оние кои живеат надвор од светот во тоа време ги измачува демонот на стомакоугодието и блудот, доколку имаат од с# доволно. А ако живеат на неудобни и подвижнички места, на нив јуриша тиранинот на унинието и неблагодарноста.
Сум забележал дека демонот на блудот ги зголемува маките на болните луѓе, произведувајќи и во самите болки похотни чувства и истечение. Беше ужасно да се види како телото и покрај жестоките болки се надразнува и беснее. Тогаш се свртив на другата страна и видов луѓе кои лежат болни и кои во самата болничка постела ги теши божественото дејство или умиление. Со таа утеха тие ги стишуваа и болките. И беа така расположени, што воопшто повеќе не беа желни да се излечат од својата болест. Потоа повторно се свртив, и видов тешки напатени, кои со болеста, како со некоја епидемија, се избавиле од душевните страсти. И го прославив Оној кој со кал чисти од калта.
Целиот духовен по својата суштина, умот поседува и особено духовно чуло. Таквата природа на човековиот ум го прогонува секој човек да трага за тоа чуло во себеси, без оглед дали веќе го има или не. Бидејќи, кога тоа духовно чуло ќе се покаже во нас, престанува вообичаеното дејство на телесните чула. И точно тоа, е она што еден мудрец, знаејќи за тоа рече: И ќе најдеш божествено чуло .
Монашкиот живот во поглед на дејството и зборовите, мислите и доживувањата на душата, треба да тече во чувството на срцето. Инаку не е монашки, а да не зборувам за ангелски!
Едно е промислата Божја, а друго – помошта, друго – заштитата а друго – милоста Божја, и друго – утехата. Промислата се однесува на целета природа. Помошта им се дава на верните и само нив. Заштитата се дава исто така на верните, но на оние кои се вистински верници. Милоста Божја се укажува на оние кои Му служат, а утехата – на оние кои Го сакаат.
Она што за едниот е лек, за другиот е отров. А понекогаш една иста работа на едеи и ист човек, кога му се дава во соодветно време, му служи како лек, а кога се дава во несоодветно време, делува како отров. Видов еден невешт лекар, кој понизи еден слаб болен и со тоа не му направи ништо друго, туку го фрли во очајание. А видов и еден даровит лекар, кој со посредство на понижување изврши хируршка операција на гордото срце и од него го извлече целиот гној. Видов еден ист болен, како во една прилика заради очистување на нечистотијата пие лек на послушноста, се движи, оди, не спие. А во друг момент, разболувајќи се од окото на својата душа, пребива непокретен, во безмолвие и молчење. Оној кој има уши да чуе, нека чуе!
Одредени луѓе, не знам зошто (бидејќи некогаш не сум научил со своја глава радознало да го истражувам она што е дар Божји), така да се речи по природа се склони на воздржание, или на безмолвништво, или чистота, или скромност, или кротост, или умиление. А кај други луѓе скоро самата природа се противи на овие добродетели, па со сила се приморуваат себеси да ги исполнуваат. Па сепак од време на време доживуваат пораз, а јас, како луѓе кои својата сопствена природа ја присилуваат на добро, ги пофалувам повеќе отколку првите.
Немој многу да се фалиш човече, со богатството кое си го стекнал без мака. Предвидувајќи ја таа твоја голема штета, твојата немоќ и твојата пропаст, Дародавецот сакал со своите, и покрај тоа што не се заслужени дарови, некако да те спаси.
Поуките и навиките и целото воспитание кое сме го добиле во детството, ни помагаат или ни сметаат, кога ќе пораснеме, во постигнувањето на добродетелите и во монашкиот живот.
На монасите, ангелите им се светлина, а светлина на сите луѓе е монашкиот живот. Затоа монасите нека се подвизуваат во с# да даваат добар пример, не давајќи ни најмала причина за соблазна (в. 2 Кор. 6,3), како во она што го прават, така и во она што го говорат. Бидејќи ако светлината постане темнина, тогаш колку е мрачна онаа темнина која е тоа самата по себеси, то ест оние кои живеат во светот (сп. Мт. 5,14-16; 6,22-23)?!
Веќе ако ме слушате знајте, вие кои сакате да слушате: подобро е за нас да не си го отежнуваме животот самите на себеси, да не ја растргаме својата јадна душа борејќи се со илјада илјади и со милиони милиони непријатели, бидејќи нема да стасаме да го запознаеме, ниту воопшто да го забележиме сето нивно лукавство.
Со помош на Света Троица, да се наоружаме за борба против трите страсти – трите добродетели . Инаку ќе се навлечеме големи маки.
Навистина ако во нас е Оној кој морето го претвара во копно, без сомнение и нашиот Израел, то ест умот кој го гледа Бога, ќе го премине без бура тоа море на страсти и ќе ги види Мисирците како се дават во водата од солзи. Ако тој не е со нас, кој ќе го издржи беснеењето на брановите од страстите во своето тело?!
Ако Бог воскресне во нас преку нашите дела, ќе се растурат Неговите непријатели и ако преку созерцание се приближиме до Него, ќе побегнат од лицето Негово оние кои го мразат (Пс. 67,2) и од нас.
Да се потрудиме, Божествените работи да ги направиме повеќе со сопствена пот, отколку со голи зборови. Во часот на нашата смрт, должни сме да покажеме дела, а не зборови.
Луѓето кои слушаат дека на некое место е закопано богатство, го бараат и она што ќе го пронајдат во тоа барање, со мака го чуваат. Оние кои без мака се збогатиле, лесно го расипуваат своето богатство.
Тешко е да ги победиш твоите лоши навики без голем напор. А оние кои нема да престанат на тие навики да додаваат нови – или паднале во очајание над себеси, или немале никаква корист од својот монашки живот. Впрочем, знам дека Бог е семоќен, бидејќи Него ништо не му е невозможно (в. Јов, 42,2).
Некои ми поставија едно тешко прашање, кое ги надминува умните способности на сите луѓе со разум како мојот, и кое не го пронајдов во ниедна книга која дошла до мене: всушност кое е потомството на сите осум страсти? Или : која од трите главни страсти ја раѓа која од останатите пет? А јас, на тоа прекрасно прашање, го признав своето незнаење, па од сепреподобните отци добив ваков одговор: “мајката на блудот е стомакоугодието, унинието – славољубието, а тагата, како и гневот, се пород на сите овие три страсти. Мајката на гордоста е славољубието”.
А јас повторно, на објаснувањето на тие чудесни отци, започнав да ги молам да ме научат, кои гревови произлегуваат од осумте главни страсти и кој грев е плод на која страст. На тоа бесстрасните отци одговорија љубезно дека меѓу безумните страсти нема ни ред ни смисла; таму се е неред и збрка. Потврдувајќи ја својата мисла со уверливи докази, блажените отци говореа наведувајќи многу и веродостојни примери, од кои некои ги ставаме во оваа поука, за со нивна помош и останатото да го направиме појасно.
На пример: неумесното смеење понекогаш се раѓа од демонот на блудот, а понекогаш од демонот на суетата – кога човекот самиот себеси нечесно се фали. А понекогаш се раѓа и од уживањето во јадењето. Долгото спиење понекогаш произлегува од преситеност, понекогаш од пост – кога посниците се гордеат со своето постење, а понекогаш од унинието, или дури и од природата. Многуговорливоста: понекогаш од угодувањето на стомакот, понекогаш од суетата. Унинието: понекогаш од преситеност, а понекогаш од недостаток на страв Божји. Хулата впрочем е плод на гордоста. А често доаѓа и како последица на тоа што сме го осудувале блискиот за ист грев, или поради претерана завист на демоните. Окореноста на срцето доаѓа од ситоста, од неосетливоста, од пристрасноста. Таа пристрасност повторно доаѓа или од блудот, или од среброљубието, од угодувањето на стомакот или од суетата, или од многу други страсти. Злобата произлегува од вообразеноста и од гневот. Лицемерството – од самозадоволувањето и своеглавоста. Природно, добродетелите кои се спротивни на овие страсти се раѓаат од спротивните родители.
И да не говорам многу (бидејќи не би ми останало доволно време, кога би сакал подробно да ја испитам секоја поединечно), Ќе го кажам само тоа дека сите горе споменати страсти ги склонува смиреноумието. Оние кои ја стекнале таа добродетел, ги победиле сите страсти.
Родители на секое зло се чулното уживање и злобата. Човекот кој е обземен со овие страсти, нема да го види Господа. Оддалечувањето од првото, без оддалечувањето од второто, не ни донесува никаква корист.
Стравот од власта и од ѕверовите нека ни послужи како пример за стравот Господов. И телесната љубов нека ти биде слика за жеднеењето за Бога. Ништо не се противи на тоа, за пример на добродетелите да го земеме она што им е спротивно.
Нашето поколение страшно се расипало: се е полно со гордост и лицемерство. Телесни подвизи, по углед на нашите древни отци, можеби сеуште е можно да се сретнат, но нашето поколение не се удостојува со нивните благодатни дарови, иако ми се чини дека на човековата природа тие дарови никогаш не и биле толку потребни како сега. Праведно сме казнети: Бог не се покажува во подвизите, туку во простодушноста и во смирението. Па иако силата Господова во немоќта се покажува (в. 2 Кор. 12,9), сепак Господ нема да застане на патот на смиреноумниот подвижник.
Кога ќе видиме некој од нашите подвижници каде пати од некоја телесна болест, не би требало со злоба да се запрашуваме за причината на неговата болест. Подобро да го примиме со простодушна и искрена љубов, како да е дел од нашето тело и како војник ранет во борба. Има болести кои се добиваат заради очистување од гревовите, а има и такви болести кои треба да ја скршат нашата гордост. Нашиот добар, седобар Владика и Господ, кога ќе види дека некој е лен спрема подвигот, го смирува неговото тело со болест како најпогоден подвиг, а понекогаш, понекогаш и душата ја очистува од лошите помисли и страсти.
Секое видливо или невидливо зло кои ќе ни се случи нас, може да се прими или така како што треба, то ест мирно, или со возбудување, или помалку од се – и вака и така. Сум видел, на пример, три монаси, сите три казнети: еден негодуваше, другиот остана мирен, а третиот ја прими казната со голема радост. Сум гледал како земјоделците фрлаат исто семе, но секој со своја посебна цел: еден, да го отплати својот долг, а друг да го наполни своето кесе; еден, со поклони да му изрази почест на господарот, а другиот, за својата добра работа да добие пофалба од оние што поминуваат по патот на животот; еден, да му напакости на непријателот кој му завидува, а друг, за да не го срамотат луѓето како лен. А еве го и името на тоа семе: пост, бдение, милостина, извршување на послушанието и слично.
Некои монаси грижливо испитуваат што всушност сакаат да постигнат со својот подвиг, како што луѓето кои ќе дојдат на изворот, како што внимаваат со водата да не зафатат и по некоја жаба. Бидејќи и тогаш кога правиме добри дела, ние често го извршуваме и она зло што се сплеткало со нив, а не сме свесни за тоа. На пример: со гостољубието се преплетува стомакоугодието, со љубовта блудот, со расудувањето радозналоста, со мудроста лукавоста, со кротоста подмолноста, млитавоста, леноста, одговарањето, своеглавоста, глувоста за основаниот прекор, како што со молчењето се преплетува вообразеното достоинство на учителствувањето, со радоста гордоста, со надежта невниманието, со љубовта (освен блудот) осудувањето, со безмолвието унинието и тромоста, леноста и млитавоста, со чистотата огорченоста, со смиреноумието дрскоста. А покрај сето тоа, како леплива маст, подобро кажано – отров, се лепи суетата.
Да не бидеме тажни ако нашите молитви кон Господа не бидат услишани за некое време. Господ сака сите луѓе во еден момент да постанат бесстрасни. Сите кои нешто молат од Бога, не добиваат, секако не добиваат поради една од овие причини: или затоа што бараат пред време, или затоа што бараат недостојно или од суета, или затоа што ќе се погордеат или омлитават ако го добијат тоа што го бараат.
Мислам дека никој не се сомнева во тоа дека демоните и страстите ја напуштаат душата, било за одредено време или за постојано. Но малкумина од нив знаат заради која причина тие нас не оставаат на мир. Страстите ги напуштаат не само верните, туку и некои неверни, и сите заминуваат – освен една , која ја оставаат сама, како некое врховно зло кое со себеси ги заменува сите останати страсти, бидејќи таа е така штетна, што е во состојба да фрли од небото. Горивото на страстите се троши согорувано со божествениот оган , кој ги искоренува од душата.
Демоните се повлекуваат планински, за да не направат невнимателни, па ненадејно да ја зграбат бедната душа и да ја навикнат на страсти до таа мерка, па душата од тогаш самата на себеси зло да си сонува и самата себеси да се напаѓа.
Знам и за едно друго повлекување на ѕверовите: до него доаѓа кога душата конечно ќе се навикне на гревот; тое е нешто слично како малите деца, навикнати да се дојат и одбиени, потоа ги цицаат своите прсти. Знам уште и за петто бесстрастие во душата, кое настанува после големата простодушност и пофалната невиност. Бог на таквите праведно им ја испраќа својата помош, Бог кој ги спасува правите по срце (Пс. 7,11), и неосетно ги избавува од страстите, како што и малите деца, кога ќе ги слечат не се свесни за својата голотија.
Во човекот нема зло или страст по природа. Бог не е творец на страсти. Спротивно на тоа, Бог ја дарувал нашата природа со многу добродетели, од кои особено се јасни: милосрдноста – бидејќи и паганите имаат сомилост; љубовта – бидејќи и животните често просолзуваат кога ќе ги разделат; верата – бидејќи неа самите од себеси ја раѓаме; надежта – затоа што и ние позајмуваме, и тргуваме, и сееме – надевајќи се дека ќе се збогатиме.
Значи ако љубовта, како што покажавме, е добродетел која можеме да ја имаме по самата природа, - а таа е врска и извршување на законот (Кол. 3,14; Рим. 13,10), - значи дека добродетелите воопшто не се далеку од нашата природа. Затоа, нека се засрамат оние кои се повикуваат на својата божемна неспособност да прават добро.
Меѓутоа натприродни се овие добродетели: чистотата, негневливоста, смиреноумието, молитвата, бдението, постот, непрестаното умиление. Некои од нас беа научени од луѓе, некои од ангели, а на некои, повторно Бог Логосот им е учител и дародавец .
Кога бираме меѓу две зла, треба да го избереме помалото. На пример, често браќата не посетуваат кога се молиме. Или – или: или да се прекине молитвата, или да се навреди братот, пуштајќи го да си оди не проговарајќи ни збор. Љубовта е поголема од молитвата; молитвата е делумна добродетел, а љубовта е сеопфатна добродетел.
Во една прилика додека бев уште млад, дојдов во еден град, и таму додека седев на трпезата во истиот момент ме нападнаа две помисли: помислата на стомакоугодие и помислата на славољубие. Плашејќи се од последиците на беснилото на стомакот, дозволив претходно да ме совлада славољубието. Имено знаев дека кај младите луѓе демонот на славољубие често го победува демонот на стомакоугодие, што е сосема природно: кај мирските лица, корен на сите зла е среброљубието (1 Тим. 6,10), а кај монасите – угодувањето на стомакот.
Бог по својата промисла во духовните луѓе често остава по некоја многу лесна страст, за тие поради своите всушност лесни и безгрешни страсти да бидат незадоволни со себеси и така да стекнат непропадливо богатство на смиреноумие.
Почетникот не може да добие смиреност ако не живее во послушност, бидејќи секој самоук човек, кој без ничија помош совладал некоја вештина, заради тоа се прави важен.
Оците со право тврдат дека сета подвижничка дејност се состои од две главни добродетели: од пост и послушност. Постот ги истребува телесните желби, а послушноста, развивајќи го смиреноумието, го утврдува успехот постигнат со помошта на првата добродетел. Затоа и плачот има двојно дејство: како истребител на гревовите и творец на смиреноумието.
На побожните луѓе им е својствено на секој кој бара да му дадат она што го бара; а на побожните, да му дадат и на оној кој не бара. А да не се бара ништо од оној кој зел, ни тогаш кога тие се во можност да го вратат загубеното, својствено им е исклучително на бесстрастните.
Никогаш не треба да престанеме да испитуваме каде се наоѓаме во однос на сите страсти и добродетели: во почетокот, во средината или на крајот.
Нападите демонски на нас доаѓаат на основа на три причини: поради сластољубие, поради гордост, или поради завист демонска. Блажени се последните, себедни се оние во средината, а првите до крај се непотребни.
Постои одредено чувство, или можеби навика, која се нарекува издржливост во маките. Човекот, кој е обземен со ова чувство, повеќе никогаш нема да се уплаши или да побегни од маките. Душите на мачениците, проникнати со тоа славно чувство, со леснотија им пркоселе и на најстрашните маки.
Друго претставува чувањето од помисли, а друго – стражарењето над умот. Колку што е далеку исток од запад, толку е и второто повозвишено од првото, и покрај тоа што е потешко.
Едно е да се молиш против помисли; а друго да им противречиш; сосема трето е да ги отфрлиш и да ги презреш. За првото сведочи оној кој рекол: Боже, дојди ми на помош, и следното (Пс. 69,2). За другото – оној кој рече: ќе им одговорам на оние кои ме навредуваат, збор противен (Пс. 118,42). И повторно: си допуштил да бидам поруга на безумниот (Пс. 38,10). Сведок на третиот е оној кој запеал: занемев и не ја отворив својата уста (Пс. 38,2), и поставив стража на устата моја, кога стана грешникот против мене, и повторно: Гордите го престапија законот преку секоја мерка; но мојот поглед не се оддели од Тебе (Пс. 118,51). Средните меѓу овие често се служат со првиот начин, поради својата неспремност; првиот сеуште не е во состојба да ги одбие непријателите на вториот начин; а третиот плука на демоните.
По природа на тварите, невозможно е нешто безтелесно да се ограничува со тело. Но, за Бога Творецот, се е возможно.
Како што можат да почувствуваат сосема пријатен мирис, оние кои имаат здраво чуло за мирис, така и чистата душа се препознава во останатите како благоухание што од самиот Бог го доби, така и смрдеата од која самата совршено се ослободила, иако другите тоа не можат да го почувствуваат.
Сите не можат да бидат безстрасни. Но не е невозможно сите да се спасат и да се помират со Бога.
Со тебе нека не завладуваат оние туѓинци, демони, кои сакаат да се спуштиш во испитување на несватливите тајни на Божјата промисла или јавувањата на Неговите луѓе и кои потајно ти потшепнуваат дека Бог, сепак не гледа кој е кој. Очигледно е дека тие помисли се пород на гордоста.
Постои демон на среброљубието кој често глуми смиреност. А постои и демон на славољубието кој поттикнува на давање милостина, исто така како што го прави тоа и демонот на сластољубието. Ако сме чисти од двата последни демони, тогаш да не престануваме на секое место да правиме дела милосрдни.
Некои рекоа дека демоните работат против демоните; а јас дури сега согледувам дека тие сите сложно мислат на нашата пропаст.
На секој духовен подвиг, видлив или мислен, му претходи посебна намера и племенита желба, со Божјо содејство. Ако го нема првото, не следува ни второто. Ако с# под небото има свое време, како што вели Еклисијастот (Екл. 3,1 итн.), тогаш, тоа се однесува на она што го сочинува нашиот монашки свет живот. Затоа, ако сакате, ќе испитаме која дејност на кое време најмногу му одговара.
Без сомнение, за подвижниците постои и време за одмор (мислам на оние подвижници кој штотоку ја започнуваат борбата). Постои време за солзи и време на заледеност на срцето; време за прекор и време на заповедање; време за пост и време за једење; време за борба против непријателската чулност и време кога сетилата мируваат; време на душевна олуја и време на тишина на умот; време за тага на срцето и врема на духовна радост; време за зборување и време за слушање; време за валкање (можеби поради гордост) и време на очистување (поради смиреност); време за војна и време за сигурен мир; време за безмолвие и време за планинско повлекување; време за непрестана молитва и време за усрдно вршење на други задолженија.
Значи да не го бараме пред време она што треба да дојде во свое време, измамени со својата горделива ревност. Да не бараме лето во зима, ни жетва во време на сеидба, бидејќи постои време за сеење на трудот и време за жетва на неискажливите дарови на благодатта. Ако не поведеме сметка за тоа, потоа нема ни во соодветното време да го добиеме она што ни припаѓа во тоа време.
Според несватливата промисла Божја, одредени луѓе од Бога добиле свет дар но уште пред да се потрудат; други, во текот на самиот труд; некои, по завршувањето на трудот; а некои, најпосле во часот на смртта. Треба да испитаме, кој е најсмирен меѓу нив.
Постои еден вид на очајание кое произлегува од многубројните гревови, од оптеретувањето на совеста и од неподносливата тага, кога душата под тежината на големиот број на рани тони и се дави во длабочината на очајанието. А постои е еден друг вид на очајание, кое не обзема од гордост и од високото мислење за себеси, кога оние кои паднале мислат дека не заслужиле едно такво понижување.
Оној кој внимателно ќе го испита и едниот и другиот вид на очајание, ќе открие дека помеѓу нив постојат одредени разлики: во првиот случај, човекот се предава на рамнодушноста; во другиот, тој очајува, но продолжува со подвигот, и покрај тоа што едното со другото не се совпаѓа. Но првиот вид на очајание обично го лечи воздржанието и надежта, а другиот, смирението, и уште – никого да не осудуваме.
Не треба да се чудиме или да се соблазнуваме, ако видиме како некои луѓе говорат добро, а прават зло. И онаа змија во рајот, ја уништи гордоста.
Образец и правило во сите твои потфати и подвизи (без оглед дали на основа на послушанието или не, дали во видливо или во мисловно), нека ти биде тоа: дали навистина тоа го преземаш по Бога.
Имено, ако како почетници започнеме било каков подвиг, а од тоа дело не се зголемува во нашата душа веќе стекнатата смиреност, мене не ми изгледа дека тоа го правиме по Бога, без разлика дали тоа е мало или големо дело. Кај нас така незрели, сигурна потврда дека тоа што го правиме е во склад со Божјата воља е смиреноста. Кај средните можеби тоа е престанокот на внатрешната борба. А кај совршените, тоа е зголемувањето и изобилството на божествената светлина.
Малите работи за големите луѓе, можеби и не се мали. А она што за малите е големо, воопшто не може да биде совршено.
Кога воздухот ќе се очисти од облаците, сонцето засветлува во целосен сјај. И душата која се удостоила за прошка на гревовите, несомнено ја гледа Божествената светлина.
Едно е гревот, а друго – правењето на добри дела, а друго – страста, и друго – падот. Оној кој во Господа е способен да го испита тоа, точно нека го испита .
Некои над се го ценат чудотворството и оние духовни дарови кои се гледаат, не знаејќи дека има и многу повозвишени дарови кои се сокриени, но токму поради тоа и се обезбедени од пад.
Оној кој се очистил совршено, дури ја гледа и душата на ближниот (и покрај тоа што не ја гледа самата душа како таква), точно онаа состојба во која се наоѓа душата на ближниот. А оној кој само што застанал на патот на очистувањето, за состојбата на душата на ближниот заклучува само на основа на надворешните дејства.
Малиот оган понекогаш ја збришува целата шума, како што преку малата пукнатина може да се изгуби целиот труд.
Понекогаш одморот на телото, кој е непријател на душата, ја оживува силата на умот, а да не го разгори огнот на похотите. А понекогаш, напротив, изнудувањето на телото доведува до оживување на похотите, за да не се надеваме во себеси, туку во Оној кој на непознат начин ги умртвува похотите на нашето секогаш живо тело.
Кега ќе забележиме, дека нас некои луѓе, н# сакаат со љубов Божја, пред нив особено треба да внимаваме на нашето однесување. Ништо не е во состојба така да ја разори љубовта и ништо не предизвикува таква омраза, како преголемата слобода во однесувањето.
Окото на човековата душа е нешто прекрасно и духовно, што со исклучок на она што го поседуваат бестелесните битија, надминува се што може да се замисли. Затоа и оние кои се обземени со страсти често можат да ги погодат мислите во душите на останатите луѓе, благодарејќи на својата голема љубов спрема нив, особено кога самите не западнале во телесна нечистотија. Ако на она што е нематеријалното, не му е ништо така спротивно како материјалното, тогаш оној кој чита – нека разбере!
Гатањето кај оние кои живеат во светот се противи на верата во Божјата промисла, а кај нас (монасите) – на духовната мудрост. Душевно немоќните луѓе, во телесните немоќи, опасности и надворешни искушенија треба да ја гледаат грижата која Господ ја води за нас. А совршените тоа ќе го видат во доаѓањето на Духот и умножувањето на благодатните дарови.
Постои демон кој ни приоѓа штом ќе легнеме во постелата, и кој не опсипува со зли и нечисти помисли, за така троми, не наоружувајќи се против него со молитва, да заспиеме со валкани мисли, па да сонуваме валкани сонови.
Постои еден дух наречен “претеча”, кој не прима веднаш по будењето и ги валка нашите први мисли. Така првите мигови на денот посвети ги на Господа: денот ќе му припадне на оној кој прв ќе го добие. Еден одличен подвижник ми соопшти една мисла, која заслужува да се спомене: “По раното утро јас веќе однапред знам како ќе ми помини целиот ден”.
Патиштата на побожноста се многу, како што се многу и патиштата на пропаста. Затоа често се случува оној пат кој за еден човек е добар, на друг да не му одговара, а намерата и на едниот и на другиот човек му е угодна на Господа.
Кога ќе се најдеме во искушение, демоните се борат да речеме или да направиме нешто безумно. А ако не можат да не совладаат, тивко се прикрадуваат и неприметно во душата ни уфрлуваат фарисејска благодарност на Бога (в. Лк. 18,11).
Луѓето кои мислат на она што е горе, на небото, горе заминуваат со својата душа по својата смрт. А оние кои мислат само на она што е долу, долу и заминуваат. За душите кои се разделуваат од телото, не постои некое трето, средно место.
Само една творба Божја (душата), добива битие во нешто друго, а не во самата себеси. Чудно е, тогаш, како може тоа да постои надвор од она во што добило битие?
Побожните ќерки се раѓаат од побожни мајки. А таткото на самите мајки е Господ. Не би било неосновано да се примени истото начело и на она што е спротивно на реченото.
Кукавицата нека не влегува во борба – наредува Мојсеј (или поточно – Бог , в. 5 Мој. 20,8; Суд. 7,3), - за последната прелест на душата да не биде полоша од првиот пад на телото. И правилно е!
Светлост за сите делови на телото се телесните очи. А мислена светлост за сите божествени добродетели е расудувањето.
|
Опции за коментарот
Благодарам(0)
Цитирај 
Испратена: 21.Февруари.2007 во 11:04
JASNO I GLASNO KAZANO.TAKA E!
Tweet
Опции за темата
DARKDOG напиша:
