Илинденско востание

Од Википедија, слободна енциклопедија

Илинденското востание е востание против Отоманската империја организирано од страна на TМOРО и претставува еден од најголемите и најзначајните настани од македонската историја.

По подготовките за востание против Отоманската империја, на 2 август 1903 год. на православниот верски празник Св. Илија - Илинден започна Востанието. Ова востание е познато како Илинденско, според денот на започнување.

Најсилен замав востанието имало во Битолскиот револуционерен округ. Востаниците ги пресекле телеграфско/телефонските врски и напаѓале беговски кули и поседи, месни гарнизон и рушеле мостови. Во Преспанско бил нападнат нахискиот центар Наколец; во Демирхисарско бил нападат гарнизонот во с. Прибилци; во Костурско востаниците го нападнале аскерот во с. Вишени, градот Клисура и градот Невеска. Во Леринско биле нападнати Старо Нередски и Ниџенски. Во Охридско биле нападнати Малсија, Горна Дебарца, Долна Дебарца и Ортакол. Било нападнато и Кичево и месноста Извор. Во Прилепско најголема акција била нападот на с. Чаниште.

Крушево било ослободено со координаран напад врз касарната, поштата, општината и други објекти и во него влегол Штабот кој воспоставил воена власт и бил свикан Совет на Републиката од 60 членови. После ослободувањето на Крушево e прогласена Републиката, а Никола Карев (1877-1905) e избран за Претседател. Се формира Совет кој што ќе ја избере Владата. Таа издала документ - Крушевскиот манифест кој повикува на соживот и ги постави главните цели кон кои ќе се стреми Македонската држава по Востанието. Членови на Владата се: Дину Вангели, Георги Чаче, Теохар Нешков, Христо Ќуркчиев, Димитар Секулов и Никола Баљу.

Турските власти, изненадени од опсегот на востанието, превзеле контраофанзива со напад на Смилево, а потоа и на Демир Хисар. На 10 август 20.000 војска, проследена со артилерија и башибозук, под команда на Бахтијар-паша го опколила Крушево. Крушевските револуционери, 1200 на број, завземале одбранбени позиции. Бахтијар-паша на 12 август побарал востаниците да се предадат, но Горското начелство го одбило барањето. По интензивното бомбардирање на градот, турскиот аскер од сите страни навлегол во Крушево наидувајќи на силен отпор. Четата на војводата Питу Гули во епска борба на Слива и Мечкин Камен изгинала до последен. Штабот на чело со Никола Карев се пробил низ турскиот кордон. Турскиот башибозук извршил колеж врз жителите на Крушево, а акцијата на чистење на востаниците низ Македонија траеле три месеци. Последиците биле катастрофални: настрадале повеќе од 16 кази со 201 населени места, изгореле 12.400 куќи, 70.836 луѓе останале без домови, избегале 30.000 луѓе од Македонија, биле убиени 8.816 мажи, жени и деца. Oваа Република траела само десетина дена.

По неуспехот на Илинденското востание драстично се променил односот на силите на штета на македонското движење: Турските војски станале се поефикасни, а македонските загуби сè поголеми -- додека "врховистите" се усредоточиле на разбивање на ВМРО од внатре. Почнале дури да влегуваат грчко-андартски и српски чети во Македонија (што не било случај до 1903). Во ваква ситуација, тежиштето на борбите се префрла кон одбрана на единството на Македонците и ВМРО како и отпор против врховистите, особено од страна на Јане Сандански, а на втор план останува борбата против отоманското ропство.

Но и покрај трагичниот завршеток на ова Востание и катастрофалните последици:

• Oслабнување на Внатрешната Македонска Револуционерна Организација и нејзиниот потенцијал во иднината да се претвори во автономна македонска војска, која би агирала како независна страна на Балканот за основање на независна македонска држава во моментот на ослободување на земјите т.е. териториите кои сè уште се под Османлиска власт,
• ослабување на целокупното македонско револуционерно движење и зајакнување на влијанието на врховните комитети т.е. на т.н. врховисти и преку нив на бугарското влијание во Македонија,
• олеснување на поделбата на Македонија во 1912 помеѓу Србија, Бугарија и Грција

Сепак, од денешен аспект Илинденското востание е значаен настан за македонскиот народ, бидејќи тогаш беше прогласена првата Македонска Република, првата република на Балканот во тоа време.

Еден век по убиството на поп Петре

ПОП ПЕТРЕ - ЖРТВА НА СРПСКАТА ПРОПАГАНДА

 

Светлите ликови вечно светат. Ако нивното чевствување се подзабава, никако не се заборава. Еве, Вевчани ја одбележува стогодишнината од погибијата на еден негов родољуб - поп Петре со скромно одбележје на неговиот вечен дом.

Едно додруго, до олтарот на храмот „Свети Никола”, се спомениците на двајцата вевчански свештеници загинати за македонското дело: поп Панделе од Радини (ереј), загинат во Илинденското востание во 1903 год. и поп Петре од Попој (ереј) - жртва на српската пропаганда во пост илинденскиот период - 1906 год.

Поп Петре ја продолжил и ја разгранил фамилијарната лоза на поп Мате, кој, покрај синот Петре, ги имал и ќерките: Ќира, Ката, Доља, Марија и Петкана.

Со сопругата Менка од Герданој поп Петре ги имал и синовите: поп Спасе, поп Доне (Антоние), Митре, Борис, Сотир и ќерката Вита. Од поп Спасе се: поп Мате, Наум, Рајна, Воскреса и Надежда; од поп Доне се: поп Ѓорѓи, поп Душан, Благоја, Бранко и Пољка; од Митрета се: Петре, Боже, Наталија и Мара; од Борис се: Панделе, Илија и Милица; Вита е омажена во Ѓинојчини, ги има: Наум, Ќира и Ленче.

Поп Петре работел во храмот „Свети Никола”, опслужувајќи ја Горна Маала, а истовремено бил и душата на ВМРО во Вевчани. Нему му е поверена благајничката должност. Ги минал сите голготи што му минале преку глава на Вевчани пред, во и по Илинден 1903.

Малу му било робувањето на македонскиот народ под Османлиите, та му се нафрлиле и трите соседни држави со своите пропаганди. Посебен интензитет покажале во втората половина на XIX век. Главен пропагатор на големосрпската пропаганда во Горен Дримкол бил продадената душа поп Ставре од Подгорци. Со негово заземање биле отворени српски училишта во некои блиски села. Тој успеал да поткупи и некои вевчанци за отворање на српско училиште и во Вевчани, но поради активноста на поп Петре не успеал, па српската пропаганда решила да го ликвидира. За реализирање на таа гнасна замисла бил ангажиран водачот на качачката банда од Долни Дебар Џемаил Марк, кој, како какошто пишува Василие Трбиќ, „се согласил за сто златни турски лири да дијде во Вевчани, да влезе во куќата на поп Петре, која била целата од тврд материјал, од сите страни заградена со ѕид, во самиот двор имало и две кучиња. Секој бил убеден дека во куќата на поп Петрета не може да се влезе”. Српскиот четнички војвода Трбиќ, каква улога имал и син му Воислав во Втората светска војна, дава уште еден значаен додаток: „Џемаил Марк го добил целиот распоред на куќата и точно знаел во која соба спие поп Петре”. Не можеле убијците од Долни Дебар тоа да го знаат без кодоши од пошироката фамилија. Самиот чин на извршување на злоделото, според кажувањето на синот на поп Доне, поп Ѓорѓија, бил извршен на следниот начин.

Со логистичка поддршка на поп Ставре од Подгорци, убијците дошле во соседната куќа на поп Петре и оттаму почнале да ги копаат ѕидовите широки едно метро, а за да не се слуша тропањето на камењата при паѓањето послале ложник. Во меѓувреме, според пишувањето на Трбиќ, на кучињата им фрлиле една кошула претходно натопена во лој за да не лаат. Низ отворот убијците се качиле во горната одаја каде што спиел поп Петре. Го нашле попот легнат на постела, а попаѓата Менка со синовите Доне и Сотир седела покрај кланикот. Поп Петре ги прашал убијците:

-                       Што сакате? Злато, саатов? - веројатно часовникот бил сребрен или златен.

Наместо одговор, поп Петре бил убиен. Се вознемириле домашните. Снаата од синот Спасе истрчала од другата одаја со бебето Рајна. Син му Сотир, од околу пет години, му се фрлил во прегратки на татко му и се нашол во локва од крв. Овие потресни моменти му се одразиле здравствено на Сотира, а малата Рајна долго време по убиството плачела.

По убиството на поп Петре, како заложник го зеле син му Доне. Прво го однесле во Подгорци, а по два - три дена убијците го одвеле во Долни Дебар. Таму го држеле сé додека не го добиле бараниот откуп. Поп Доне често на својот син му велел: во убиството на татко му учествувале и луѓе од пошироката фамилија, но сето тоа да им биде простено, но не и заборавено, за да не продолжи братоубиството во фамилијата.

Убиството на поп Петре, како што пишува Милан Матов, било во „зората на големиот христијански празник Преображение на Исуса Христа”. Таа (1906) година селото Вевчани било во траур, не го празнувало празникот.

Вевчанскиот комитет на ВМРО му се одмаздил на практичниот убиец на поп Петрета, проклетиот поп Ставре од Подгорци. Имено, било решено поп Ставре да се убие на празникот Голема Богородица, кој на Подгорци му е селска слава. Во групата за извршување на пресудата биле: Ставре Гогов, Кочо Муратчев, Скендер и Панде Велков. Тие го дочекале поп Ставрета дента пред празникот да крштава вода во куќата во која што биле скриении го убиле, со порака: „Да му носиш поздрав на попа Петрета. Вевчани го прави Преображение без поп, Подгорци нека ја прави Богородица без поп”. Продадената душа на ѓаволот, поп Ставре, толку бил изненаден што не успеал да го истави револверот од под расото.

Поп Петре бил револуционер, борец, но и човек со ширина, дружељубив и подносител на шеги.

Делото за татковината има трајна вредност, тоа е гордост за својот народ, за родното место и за директните потомци. За тоа најдобар доказ е одбележувањето на стогодишнината од убиството на поп Петре, поттикнато од неговиот пра правнук отец Зоран Попоски.

Не не мора да бришам,контрадикторноста е огромна бидејки уставот на Бугарија е Бугарски а уставот на Македонија е составуван на АСНОМ но со детаљи од Крушевскиот устав

Boromir напиша: ... На 2 август 338 п.н.е. македонската војска ги поразила грците на Херонеа ...

Уште еден „Илинден“!
Некако овој датум по сеизгледа ни’ е суден!

Од кога па вие Бугарите почнавте да славите стар календар - оставете го стариот календар на Македонците тие слават според него - инаку се энае 2 Август во Македонија се слави како Илинденско востание,АСНОМ и победата Александрова над Грците

бар да им поминеше на зајковци Илинденска Македонија та имда не бевме посрамени колку сега со ова ладнава етикета северна македонија со која буквално сме дерогирани на вештачка творба која целосно си го сотрела својот корен, но очигледно глобалистичките идеали им биле поголеми од Македонските та и затераат диктаторски како ниту една гарнитура до сега, да се удри волку подло на Устав без широк консензус со опозицијата се геаничи со автократска еутаназија не само на Чувствата на Македонците туку и на Жртвата на Предците која ја дале и во подалечното и во поблиското минато, за кого тие гинеле за вакви ли удбалитичари да си поигруваат заради некакви минливи империјални клубови а за сметка на Себството, ним изгледа не им дофрла акалот дека сето ова е осудено само по себе на пропаст како ерга-омнес дил ем со уставна касапана, која мајка ги родила толку паметни за да Народ дрско извозат без изборен легитимитет и задолжителен референдум си дозволат да удрат по Македонски Идеал како АСНОМ како Самоопрделувањето да биде Македонци, зар веруваат дека вакви потези ќе ја армираат ваквиот ерга-омнес фалиматијас, зар некогаш ваква реалност ќе заживее или како парадокс ќе генерира стабилност, дали е само спин заради отанизација, и да е така пенетриравме ли вака во нато каузално и ним ова ќе им се удри од глава понатка, до толку ли се неуки за ова да го сконтаат, нека одат кај кој сакаат филозоф или физичар нека се распрашаат што е логична каузалност а што е лажна каузалност ко што тие си ја тераат [1] и како на крај тоа на сите ќе им се врати [2] зар немаат ни тронка Страв Божји за вака дрско диктаторски да си тераат што мислат ќе им помине насилието без да се удават во неговите нус ефекти што порано или подоцна е неминовно ако знаеме дека Голем Е Бог [3] затоа и имаме убава народна поговорка > брза кучка слепи кучиња раѓа, но судба да и во овој век ова мнозина сеуште не го научиле, жално е што така си наоѓаат оправдување за да се прогласат и за државници налик лидери кои се визионери и насила ќе му наметнуваат на Народ политики бидејќи тој требало да биде воден, така само го искиснуваат и во најмал случај во апатија го фрлат, но среќа Народ не здиве и да возврати на ваквото безумие безумно а ко тоа и да беше намерата нивна и на нивните мецени!?

во право си каде да се избега од фејкбук, би требало блогои да се пишува чим никој не одговара, но тоа е блогои никој не читакога и на форум дебата нема, па зошто да не си ги користам блогерски ко што ти си ги користиш вака фејкбуковски тој ти се кажу спамирање со конзервирана храна у шпајз што стојала десет години, с'г не се вари ни за доручок ...

Изменето од Zelenikovo - 01.Февруари.2019 во 09:50