Витамин А

Витаминот А (или ретинол) е првиот откриен витамин, па затоа е именуван со првата буква од латиницата. За првпат бил препознаен во 1913 година. Тој е особено важен за одржување на видот (на очите), за добрата состојба на коските, кожата, косата, забите и непцата. Без доволно витамин А, организмот е посклон кон инфекции.

Улога

На нашето тело му е потребен витаминот А за да се произведе родопсин, односно пигмент кој ни помага да гледаме кога е темно. Овој витамин игра важна улога во имунолошкиот систем и нѐ чува од бактериски, паразитски и вирусни инфекции. Поради ова, витаминот А е особено значаен при прележувањето на сипаници кај децата.

Тој помага устата, дигестивниот и респираторниот систем да бидат влажни и на тој начин го спречува навлегувањето на надворешни организми и отрови, како и да лечи воспаленија или пост инфекции.

Овој витамин е еден од најактивните антиоксиданси, а помага и во заштитата на кожата од штетните сончеви зраци. Особено е важен во лекувањето на акни и мали брчки.

Докажано е дека витаминот А дејствува профилактично кај некои видови рак, помага за намалување на нивото на лош холестерол и го намалува ризикот од срцеви заболувања.

Недостигот на овој витамин, иако е реткост, сепак се појавува. Притоа, најризични групи се луѓето болни од рак, туберколоза, пневмонија, хронични болести на бубрезите или болести на простатата.

Некои од симптомите кои се појавуваат при дефицит на витамин А се:

• Склоност кон вирусни инфекции
• Ноќно слепило
• Опаѓање на косата
• Загуба на апетит
• Проблеми со коските

Употреба

Препорачаните дневни потреби на витамин А варираат, а во зависност од полот и возраста на лицето се:

• Деца (3 години и помалку) – 300µg
• Деца (4-8 години) – 400µg
• Деца (9-13 години) – 600µg
• Тинејџери (14-18 години) – 900µg
• Возрасни (19 години и нагоре) – 900µg
• Бремени жени (18 години и надолу) - 750µg
• Бремени жени (18 години и нагоре) - 770µg
• Доилки (18 години и надолу) – 1 200µg
• Доилки (18 години и нагоре) – 1 300µg

Поради фактот дека постои голем ризик од интоксикација (хипервитаминоза А) со витамин А, максималните количества на витамин А кои можат да се примаат дневно се:

• Деца (3 години и помалку) – 600µg
• Деца (4-8 години) – 900µg
• Деца (9-13 години) – 1 700µg
• Тинејџери (14-18 години) – 2 800µg
• Возрасни (19 години и нагоре) – 3 000µg
• Бремени или доилки (18 години и надолу) – 2 800µg
• Бремени или доилки (18 години и нагоре) – 3 000µg

Извори на витамин А

Жолтото и темно зеленото овошје и зеленчук имаат високо количество на провитамин А, особено бета-каротен. Во некои плодови, како што се морковите, провитамините не се веднаш во состојба за апсорпција, бидејќи се врзани со протеини. Затоа е потребно претходно да се сварат.

Витаминот А го има во:

Витамниот А е стабилен кога ќе се изложи на топлина и светлина. Иако, при готвењето генерално не се уништува, може да се направи неактивен кога е изложен на влијание на железо и бакар. Заштитен е во присуство на витамин Е.

Последици од недостаток

Првиот симптом од недостаток на витамин А е влошениот вид, кој се манифестира со ноќно слепило. Потоа, недоволниот телесен развиток на децата, проблеми со репродуктивниот систем кај возрасните, гингивитис, многу сува кожа и инфекции. Ако недостатокот е голем може да дојде и до спонтан абортус и анемија.

На сите нас добро ни е познато дека витаминот Ц го зајакнува имунолошкиот систем и не прави поотпорни на вируси и настинки. Затоа, во периодите кога настинките се честа појава се препорачува да се внесува витамин Ц.

Некои од симптомите кои се појавуваат при недостиг на витамин Ц (хиповитаминоза Ц) се: Слаб имунитет и склоност кон настинки и вируси, крвавење на непцата, болки во нозете, бавно заздравување на раните и коските, појава на флеки по кожата, анемија.

Витаминот Ц не се задржува долго време во нашето тело, па затоа треба да се внесува секојдневно. Тој е застапен во зелените зеленчуци, доматите, црвените плодови (капинки, малинки, боровинки), цитусите (портокали, лимони, грејпфрут), магдоносот, компирите и др.

При консумирањето на витамин Ц преку исхраната треба да внимавате, затоа што тој многу лесно губи од својата вредност во процесот на готвење. Витаминот Ц не е многу издржлив ниту на висока, ниту на ниска температура. Овошните плодови и зеленчуците готвени 10-20 минути губат половина од витаминот Ц кој што го содржат.

Затоа, зеленчуците и овошјето јадете ги свежи или гответе ги на пареа. Така ќе внесете максимално количество од овој толку важен витамин.

За добра ментална форма најважна е правилната исхрана, објаснува австрискиот професор Хадемар Банкофер, кој посебно укажува на делотворноста на брокулата, морската риба, лимонот и салатата.

„Бреинфуд“ е новото модерно име за супстанците кои му се потребни на мозокот. Меѓу нив на прво место е двигателот на сите клетки – витаминот Ц, кого најмногу го има во лимонот, портокалот, цитронот, јаболките и јагодите.

Магнезиумот, калиумот и витаминот Б, ги има во бананите, делуваат смирувачки, па така создаваат совршена подлога за промислено донесување на одлуки.

За подобра концентрација се препорачува брокулата, која е богата со глукозинолати, каротиноиди, железо и калциум.

Покрај тоа, тврди Банкофер, нашиот мозок има потреба од постојано внесување на лецитин, кого најмногу го има во јајцата, производите од соја и млечните производи.

По деталните истражувања Банкофер дошол до заклучок дека морската риба ја поттикнува концентрацијата, па сите оние што се занимаваат со напорна умствена работа би требало да консумираат скуша, лосос, туна и харинга.

- Каротиноидите во пиперката исто така ја поттикнуваат работата на мозокот, а зелената салата, спанаќот и зељастиот зеленчук го снабдуваат со хлорофил мозокот, а тој пак му помага внесениот кислород што подолго да остане во мозочните клетки. За работата на мозокот неопходно е и доволно внесување на вода, оние што малку внесуваат вода не можат да размислуваат јасно, стануваат агресивни или депресивни – тврди Банкофер

За јакнење на имунитетот неопходно е дневно да се внесуваат три витамини -  A, C, E. Тие се особено ефикасни кога се земаат во комбинација еден со друг.

За да ги задоволиме неопходните потреби од овие витамини, нутриционистите препорачуваат таканаречена ACE салата од шпаргли, домат, пиперка и сецкан магдонос, во која се додава лимонов сок, масло, сол и бибер.

Освен салатата, се препорачува и ACE коктел кој содржи една четвртина цеден сок од свежи портокали, осмина цеден сок од шпаргли и две лажици масло од пченични зрна. Коктелот се препорачува да се пие за појадок.

Витаминот А е добар за очите и за дишните патишта, витаминот C освен што штити од настинки, го штити организмот од стрес и учествува во продукција на хормонот за среќа. Витаминот Е е особено важен за јакнење на срцето и крвотокот, но и за намалување на алергиски манифестации кај луѓе наклонети на различни видови алергии.