Александар Турунџев

Пресудата падна уште додека Турунџев беше на судската клупа. По една година затвор, на 29 август односно 11 септември 1905 година, храбриот војвода ќе се најде на бесилката на битолскиот Ат-пазар.

Градот со внимание ќе ја следи судбината на фатениот војвода. Во исто време, во затворот е уште еден војвода, Леко Џорлев од село Баница, Леринско. Интересно е што пресудата е различна, за едниот бесилка, а за другиот доживотен затвор. Оваа поделба, односно, различните аршини ја вознемируваат јавноста во градот, која во исто време помислува за ослободување на својот омилен војвода. Меѓутоа, отежнувачка околност беше пречекорувањето на царската амнестија за сите оние кои учествувале во Илинденското востание, а до определен период не престанале со својата дејност. За тоа следуваше смртна казна, а за Александар Турунџев беше патот кон бесилката.



Всушност, овој период е пресуден и кобен по судбината на многу истакнати македонски револуционери поради предавствата од врховистите непосредно пред Рилскиот конгрес. Нивната цел е да бидат ликвидирани сите оние кои можат да ја попречат бугарската пропаганда во Македонија, особено приматот на приврзаниците на Сарафов на Конгресот. Меѓу најкрвавите ќе биде и предавството на неповторливиот војвода Александар Турунџев, кој е меѓу ретките фатен жив од непријателот.

Злокобната приказна започнува кон крајот на 1904 година, кога во селото Ајтос доаѓа војводата со својата чета. Предавството, почнато многу порано, уште истата ноќ ќе ја однесе новата жртва. Овој пат, ценејќи ја големата храброст на Турунџев, сето тоа ќе биде организирано многу прецизно и педантно. Војводата преноќува сам кај својот "верен" пријател. "Пријателот" и соопштува на власта се во детаљи, па и тоа дека војводата е во длабок сон и потоа доаѓа група војници. Споменатиот "пријател" ја отвора тивко вратата, а десетина војници се нафрлаат врз заспаниот комита, го врзуваат и го спроведуваат во прочуениот битолски затвор.

А неговата чета не случајно е оставена во другите куќи. Помошникот на Турунџев, Кокончето, ја извлекува четата кон костурскиот реон, каде што се среќава со четата на Поп Трајков и успева да го наговори неговите другари да го напуштат злогласниот војвода Коте и да се присоединат кон четата на Кокончето.

Комитите од четата на Александар Турунџев, отпрвин, кога дознале за заробувањето на војводата се обиделе да се организираат и да преземат контранапад, но очигледно многу децидно ја почитувале неговата наредба, која според кажувањето на заменикот, Кокончето, гласи: "Војводата ни кажа дека тој оди при својот сакан пријател и дека ние четниците не треба да се беспокоиме за него. Во случај на изненадување, ние ќе го употребиме своето оружје само ако го чуеме грмежот на неговата пушка. Такво нешто немаше. Војниците го фатија војводата. Кој го предал, како се доверил тој, кој го скроил тој оригинален план за неговото фаќање, за мене е темно. Очигледно фаќањето е организирано дело...".

Епилогот на приказната е познат. На 29 август, односно 11 септември 1905 година, по една година затвор, храбриот војвода ќе на, опеаната во народна песна, бесилка на битолскиот Ат-пазар. Од овој морбиден и трагичен настан е сочувана една фотографија која најдобро говори за беспримерната храброст, за држењето и однесувањето на истакнатиот борец, војвода Турунџев, кој пред да биде обесен ќе изјави: "Македонија ќе биде слободна!"

Но, масовните колежи и погребалниот процес што го организира врховизмот, под диктатура на великобугарската пропаганда не застанува тука. Тој продолжува најмасовно во текот на подготовките на Рилскиот, општ конгрес на македонското револуционерно движење и ги собира првите резултати од својата "жетва".

Сепак, на рилскиот конгрес ќе бидат разоткриени сите предавници на револуционерното дело. Конгресот на кој присуствуваат и Даме Груев, Ѓорче Петров, Јане Сандански, Пере Тошев и другите истакнати дејци ја разгледуваат и критички ја оценуваат состојбата по Илинденското востание. Особено критичен е ставот за предвремено востание, како и за злосторничката дејност на врховистите. Тие се непожелни за територијата на која живее и работи Македонската револуционерна организација.

Бесењето на војводата Александар Турунџев

Црно му било пишано

на Александар Турунџев;

шеснаесет години војвода

на седумнаесет го фатија.

Го кладоа во долапи,

во тешки пранги железни.

Бог да го бие пашата,

тој валијата битолски,

тој на Александра говори:

"Кажи бре, кажи Александро

што си досега направил?"

му одговори Александар:

Дејгиди пашо битолски,

нели ме праша, распраша,

се право ќе ти раскажам:

к'шлите сум ги изгорел,

железници бомбардирал,

Турците сум ги истепал,

анките сум ги одбулил".

Тогаш се паша налути

и луто ми го излага:

"ја излези бре Александро,

надвор е твојата невеста

со машко дете на раце!"

Се израдува Александро

и излезе од долапите

тогаш му раце врзаа,

на бесилка го однесоа,

на бесилка - на Ат- пазар

Дојде поп да го опева

и дробни солзи пророни.

Александро му прозбори:

"Не плачи, дедо, не жалај!

Ако ме мене обесат,

нека се живи браќа ми,

поарни ќе се од мене,

поарни храбри војводи!".

Гробот на Александар Турунџев во Битола

Битолчани не забораваат

Изменето од mungos80 - 25.Јуни.2010 во 07:43

Сузана Турунџиева приреди роденденски помен со песна за братот Панде
На концертот настапија и неколку нејзини колеги од естрадата, а беа присутни и министерот Љубе Бошковски и ракометарите на "Пелистер"

Во спортската сала "Младост" во Битола, пред околу 2.000 свои сограѓани, во петокот вечер поп-ѕвездата Сузана Турунџиева приреди роденденски помен со песна за својот брат Панде Турунџиев, кој на крајот на декември лани беше пронајден мртов во близина на канадскиот град Кембриџ, каде што неколку години живееше и работеше со своето семејство.

На овој несекојдневен, мошне топол музички настан на својата пријателка, од Скопје допатува министерот за внатрешни работи Љубе Бошковски. Таа од бината им се заблагодари на министерот и на двајцата наши угледни бизнисмени што допатуваа од Северна Америка за да присуствуваат на роденденскиот помен.

Сузана во својот препознатлив и ненаметлив стил најпрвин зборуваше за својот брат Панде, кој наместо во петокот да го слави својот 38. роденден, од се уште неразјаснети околности најпрвин исчезна во Кембриџ - Канада, а по околу два месеца дури на 22 декември беше пронајден мртов на пет километри од градот, фрлен од карпа. Тој по Божик беше погребан во Битола на "Светонеделските гробишта", каде што почива и неговиот прадедо легендарниот македонски војвода Александар Турунџев, кој бил обесен на Ат-пазар во Битола, од турскиот аскер.

Покрај Сузана настапија и Марјан Стојановски, групата "ЗЗШ" и други музички гости, а во публиката беа и нејзините колеги Верица Ристевска и Љупчо Ангеловски. Гости беа и ракометарите на "Пелистер", на кои Сузана им посака освојување на европската титула.

Завршувајќи го роденденскиот помен со одата за Александар Турунџев и неговото бесење на Ат-пазар, Сузана со многу емоции им врачи и скромни подароци на сите битолчани на концертот што се родени на 19 април.

Несекојдневниот концерт го пренесуваше битолската телевизија "Тера".
18 март 2006 година.

сузана турунџиева пееше за правнукот на братот на Александар Турунџев... т.е. за правнукот на Пандо Турунџев... колку да не дојди до неразбирање

Панихидата во 2011 година