Стратегија за развој на енергетиката

Македонија ќе добие Стратегија за развој на енергетиката.

На стратегијата ќе работи академски тим со логистичка поддршка од Министерството за економија. Со неа треба да се одговори на клучните проблеми од секторот енергетика.

„Целата е да се конципира документ што ќе обезбеди стабилен систем што ќе се соочи со сите предизвици, алтернативи за развој, подобрување на системот од сите аспекти, подобрување на поврзаноста на нашиот енергетски систем со регионот и внатре во државата, и од аспект за ефикасно користење на енергетските ресурси во Македонија“, рече министерот Фатмир Бесими.

Странските и домашните аналитичари веќе ја дадоа дијагнозата за енергетскиот сектор - нема инвестиции. Светска банка порача дека мора да се вложува во нови капацитети и да се обновуваат постоечките за да се обезбеди одржливост на енергетскиот систем. Домашните стручњаци сметаат дека слабоста на енергетскиот сектор исплива на површина по серијата испади во водечките капацитети РЕК „Битола“ и РЕК „Осломеј“.

За колку работи нашата држава нема стратегија, па за енергетика не е ни чудно... Во време на глобална енергетска криза и постојано трагање по нови алтернативни извори на енергија, што ли ќе смислат нашите експерти за решавање на проблемот на домашно ниво?..

Академиците предупредуваат дека ако не се подобрат постојните енергетски извори и не се изградат нови, ќе се соочиме со забавување на целата економија, огромен трговски дефицит и недостиг од ресурси.

„Со оглед дека цената на енергијата ќе расте, може да се заклучи дека и во 2020 година ќе имаме многу високи трошоци за енергија во однос на развиените земји. Тоа ќе ја намали конк*рентноста на нашата економија“, вели академик Глигор Каневче.

Македонија увезува 80% од потребната енергија. Од увоз се снабдуваат вкупните потреби од нафта и нафтени деривати и природен гас, како и дел од електричната енергија.

„Едно е сигурно, цената на увезената електрична енергија на пазарот постојано расте. Цената на нафтата може да се менува. Но, цената на електричната енергија нема да го сопре порастот“, вели академик Томе Бошевски.

Според анализата на МАНУ, треба да се искористат максимално водните потенцијали, јагленот и обновливите извори на енергија (мали хидроцентрали, сончева енергија, ветерот и биомасата). Државата треба да ги обезбеди сите предуслови за поголемо искористување на природниот гас. Долгорочно гледано, според МАНУ, Македонија не треба да отфрла опции за инвестирање во енергетски капацитети во регионот и изградба на нуклеарна централа. Еден од главните предизвици, според експертите, е да се намали потрошувачката на струја во домаќинствата. Посебен проблем претставува тоа што во Македонија, голем дел од домаќинствата се греат на струја.

„Учество на електричната енергија во домаќинствата е повеќе од два пати поголемо во однос на другите европски земји. Карактеристично за европските земји е големото учество на потрошувачката на природниот гас во домаќинствата. Кај нас, се уште не се користи природниот гас во домаќинствата и поради тоа два пати е помало учеството на нафтените деривати во однос на развиените земји. Во таа смисла треба да се преземат мерки за воведување на природниот гас во домаќинствата и за поголемо учество на нафтените деривати, како течен нафтен гас и масло за ложење на сметка на електричната енергија“, се вели во првичниот извештај на академиците.

Од аспект на потрошувачката на енергијата во индустријата, посебно е анализирана челичната индустрија. Експертите посочуваат дека клучно е однесувањето на мал број на компании, енергетски интензивни и силно зависни од движењата на светскиот пазар на челик и легури. Вкупната потрошувачка на електрична енергија во Македонија, ако се исклучат овие големи потрошувачи, во последните 17 години расте со просечна стапка од 2,02%.

„Мора да се зауздаат големите компании, чија потрошувачка на електрична енергија од 2003 година наваму расте за дури 11% годишно. Ако се изземат тие, растот на потрошувачката кај остатокот од индустријата е релативно прифатлив“, вели академик Бошевски.

Професорите и порачуваат на Владата да усвои долгорочна стратегија за енергетика и да подготви акциски план за забрзан економски развој во кој детално ќе биде прецизирана улогата на државата во енергетскиот сектор.

„Целосно да се искористи гасоводот и постепено да се воведат пазарни цени на енергијата. Индустријата треба да се преструктуира, да се подобри еколошката состојба и да се зајакнат кадровските и институционалните капацитети“, порачува академик Каневче.

Според сценариото за развој на електроенергетскиот систем, кое го подготви академик Томе Бошевски, Македонија до 2020 година ќе мора да ги изгради планираните хидроцентрали во Бошков мост, Црн Камен, Галиште, Чебрен и Велес со вкупна инвестиција од 1,3 милијарда евра. Трите гасни централи: „ТЕ-ТО“ Скопје, „Железара“ и ЕЛЕМ треба да се пуштат во погон до 2013 година. До 2025 година треба да почнат да работат и сите планирани термоцентрали на јаглен од длабински јамски коп: „Битола 4“, „Неготино“ и „Мариово“.

За термоцентралите, академик Бошевски предвидува дека ќе биде потребна инвестиција од скоро две милијарди евра. Паралелно со изградбата, ќе се исклучуваат постојните термоцентрали „Неготино“, „Осломеј“ и „Битола 1 и 2“.

Македонија троши премногу енергија, не се штеди и не се користат обновливите извори. МАНУ препорачува Владата да усвои итно стратегија за енергетика со акциски план. За изградба на нови хидро и термоцентрали, се потребни повеќе од три милијарди евра инвестиции.