Смрт или слобода за Македонија

Пишува: Ханс ЛОТАР ШТЕПАН

Иако Бугарија во моментот во Брисел сигурно обрнува повеќе внимание на доброто однесување, отколку на споровите, тоа не менува ништо во врска со анахронистичкиот став на Софија кој одвреме-навреме може да се препознае и според кој Македонците всушност биле Бугари и зборувале бугарски јазик - макар што турските Бугари се доселиле на источниот Балкан дури 150 години по Словените, биле асимилирани од Словените и го презеле нивниот јазик.

И воведувањето на 3 март како нов државен празник на Бугарија неколку години пред пресвртот е агресивен знак што е упатен против Македонија, бидејќи на тој ден во 1878 г. бил потпишан Санстефанскиот мир, со кој Русија им ја препишала на Бугарите речиси целата ослободена македонска и тракиска територија. Од тие причини, овој договор на времето бил поништен од Берлинскиот конгрес. Дали Бугарија со овој симбол на ревизионизам смее да стане земја-членка на Европската Унија?

Освен тоа, бугарската влада уште пред 100 години увидела дека населението во Македонија го негира “постоењето на какво било национално сродство” помеѓу неа и другите балкански држави. Кога Србија во 1900 г. предложила “поделба на сферата на влијание” во Македонија, бугарската влада упатила инструкција до своите претставници во Белград, во која се потврдува дека христијанското население во Македонија “мошне непријателски е расположено ... наспроти каков било вид поделба”. Такви планови можеле да предизвикаат големо незадоволство во “оваа братска земја”, а со тоа и “штетно влијание на мирот и редот во Бугарија и во Србија”. “Кога пред неколку години за првпат било покренато прашањето за 'сферата на влијание', најжестоки протести ... имало кај населението во Македонија”.

Меѓутоа, во наредните години ова добрососедско разбирање било целосно потиснато од страна на националистичките експанзионисти и империјалисти во Бугарија - на штета на Македонците.

ПРОМАШЕНА ПОЛИТИКА КОН МАКЕДОНИЈА

Се чини дека ниту Србија сè уште не може да се навикне на реалноста на историјата. Иако српската влада во моментот релативно се воздржува во врска со Македонија поради разговорите со ЕУ, Српската православна црква неодамна ја презеде агресивната улога на нарушувач на мирот.

Слично како и во случајот со Бугарија, во актите постои еден документ од Србија со кој јасно се потврдува самостојноста на македонскиот народ и на територијата. Гласноговорникот на кнезот Петар (Караѓорѓевиќ) уште во 1998 г. во еден берлински весник објавил статија, која - можеби под влијание на неуспешното Илинденско востание - била повторно публикувана во српскиот печат во 1904 г., откако поранешниот кнез Петар бил крунисан за српски крал. Во статијата, “сите претензии наспрема Македонија се квалификуваат како голема заблуда”. “Пред австриската окупација на Босна, никој во Србија не помислил да постави национални претензии за Македонија”. “Дури откако на Србите ... со насилничкиот акт на Берлинскиот конгрес им била оневозможена експанзија кон Јадранското Море, поради вештачка агитација настанала промашената насока на српската политика наспрема Македонија”.

Се разбира дека поради тоа портпаролот морал да се соочи со обвинувањето на опозицискиот печат за велепредавство. Како што може да се види од тажната судбина на Македонците, ова беспрекорно и објективно историско прикажување исчезнало во националистичкиот метеж на Србите. 

Во тој контекст потсетуваме дека трите соседни држави во пролетта 1991 г. дадоа “заеднички изјави”, “дека во 'Македонија живеат само Срби, Бугари и Грци', што значи дека 'не постои македонска нација' “. Да потсетиме: тоа се случи во 1991 г., а не во 1881 г.!

Четвртиот сосед на Република Македонија, Албанија, односно албанското малцинство во Македонија, односно албанското мнозинство на Косово, накусо ќе го споменеме за да ја заокружиме сликата, бидејќи албанското прашање претставува сосема друга тема:

Какви фатални долгорочни последици допрва ги очекуваат Македонија, Балканот и ЕУ посебно и Европа општо, ако Косово навистина се стекне со каква било форма на (од аспект на меѓународното право недопуштена) независност, недвосмислено произлегува од еден слоган на претседателот на албанската партија ДПА во Македонија, Арбен Џафери (кој беше цитиран во македонскиот печат): “малоалбанско решение” (од Косово и западна Македонија, односно независна “Република Илирида” која беше илегално прогласена во 1992 г.), стратегија која уште пред години лесно можел да ја препознае секој набљудувач, но пред која Комисијата на ЕУ и целиот Запад навидум ги затвораат очите.

Меѓутоа, Македонците во минатото, односно во 20 век не се помириле со својата судбина. Излажани, измамени, потиснати и експлоатирани, овие луѓе не изгубиле надеж на своја трунка правичност.

По Балканските војни во 1913 г., тие протестирале против резултатот на мирот од Бук*решт и ги замолите велесилите да направат од Македонија автономна провинција и да ја стават под нивна заштита. И по договорите од париските предградија, тие ги продолжиле своите активности за ослободување длабоко во 20 век.

Сепак, сите напори биле неуспешни, иако некои велесили позитивно одговориле на прашањето за нивниот сопствен идентитет: по Првата светска војна “политичари, научници, аналитичари и новинари ... се занимаваат со проблемот на Македонија, како и со ... националната припадност на македонското население”. Една француска група стручњаци, на пример, дошле до заклучок во врска со македонското население што живее во Егејска Македонија, која е грчка од 1911/1919 г., дека “(не станува збор) за српско, бугарско или грчко население, туку за посебен словенски народ со сопствен јазик и култура. Слични заклучоци постојат и во британски и италијански истражувања”. Развојот и мирот на јужниот Балкан би можеле да се унапредат, кога Европската Унија би ги имала предвид историските причини за актуелната состојба во  регионот, за да дојде до правично решение за Македонија и за нејзиното име.

Како гласеше познатата изрека на Абрахам Линколн:

“Ништо не е завршено конечно, ако не е завршено правично.”