МУСЛИМАНСКИ ИЗУМИТЕЛИ ШТО ГО ПРОМЕНИЈА СВ

Denes e sre}na okolnost i toa {to se zavr{ilo ili se zavr{uva vremeto koga vo prou~uvaweto na ova i na sli~ni pra{awa preovladuva ednostavnost i diskretnost od edna strana, kako i `elba za odbrana na nacionalnoto nasledstvo pred napadite, od druga strana. Namesto toa nastanala nova faza koja se odlikuva so vlo`uvawe na {to pogolemi napori na zacvrstvuawe na me|unarodnoto razbirawe, na izu~uvaweto na ~ove~kite kulturi kako na~ini na istaknuvawe na ~ove~koto edinstvo, pottiknuvawe na vistinska sorabotka vo otstranuvaweto na site vidovi nedorazbirawa i neprijatelstva. Otapena e ostricata na kolonijalisti~kata lakomost, se stremi kon vospostavuvawe na mir me|u site narodi i narodnosti na svetot bez ogled na nivnata razlika vo pogled na bojata na ko`ata, pripadnost na nacijata i religijata, politi~koto opredeluvawe, jazikot, kulturata i dr. Se uka`uva deka kulturniot procut so koj se odlikuvaat nekoi zemji od sovremeniot svet e rezultat na sukcesivnoto vlo`uvawe na site golemi kulturi koi ostavile neizbri{livi tragi vrz istorijata na ~ove{tvoto i negoviot progres i deka site narodi i narodnosti imaat pravo da u~estvuvaat vo raspodelbata na nivnite dobra, potoa da se polzuvaat so dostignuvawata na nivnata primena. Kulturnata istorija na celoto ~ove{tvo po~iva vrz sorabotkata, zemaweto i davaweto, i nema mesto za ~uvstvo od bilo kakov vid na superiornost na stranata koja dava, nitu za ~uvstvo na kakva bilo inferiornost na stranata koja zema.

Verojatno ova e smislata na zborovite na profesorot T. Kajler Jung (T. Cuyler Joung)[1] vo deloto Vlijanieto na islamskata kultura vrz hristijanskiot Zapad kade veli: „Ova e samo istoriski pregled koj ovde imal za cel da ni uka`e na golemiot kulturen dolg koj mu go dol`ime na islamot od onoj moment koga nie hristijanite, vo period od iljada godini, sme patuvale vo islamskite zemji i kaj nivnite profesori za da gi u~ime kaj niv umetnostite, naukite i filosofiite na `ivotot, a vo toa se projavuva i na{ata klasi~na kultura koja islamot tolku prekrasno ja ~uval s# dodeka Evropa ne bila sposobna po vtor pat da ja prifati i da ja prezeme na ~uvawe. Seto ova treba da se pome{a so du{ata so koja nie odime kon islamot, nosej}i mu gi na{ite kulturi i drugi darovi. Koga e taka, da mu odime toga{ vo sredba so ~uvstvo na ramnopravnost, vra}aj}i mu go stariot dolg. Nema da ja pre~ekorime granicata na pravednost ako mu vratime {to sme mu dol`ni so dobivka, tuku }e bideme pravi hristijani ako gi zaboravime uslovite na razmena i go dademe ona {to go imame od qubov i blagodarnost za storenoto ni dobro.“

Ovoj nov duh bil eden od osnovnite pottiknuvawa za predlogot kogo Generalnata konferencija na UNESKO na svoeto Dvanaesetto zasedanie (Novemvri-Dekemvri 1962.) go usvoila baraj}i Egipetskata nacionlana komisija na UNESKO da ja prezeme vrz sebe zada~ata na prou~uvawe na vlijanieto na arapsko-islamskata kultura vrz evropskata renesansa, ~ie {to prou~uvawe najprvin }e bide podgotveno na arapski jazik, a potoa }e se podgotvi izdavawe i na nekoi svetski jazici.

Pozdravuvaj}i go ovoj predlog, spomenatata komisija povikala grupa na egipetski eksperti od razni oblasti na duhovnoto tvore{tvo: kni`evnosta, naukata, filosofijata, umetnosta i drugi da predlo`at proektna programa za ova prou~uvawe i tek na negovoto ostvaruvawe. Komisijata postavila osnovna proektna zada~a koja bi bila od isklu~ivo nau~na priroda i trebala da opfati nekoi najnovi strani na odnosot pome|u arapsko-islamskata i evropskata kultura od po~etokot na renesansata, vo interval koj trae od dvanaesettiot do {esnaesettiot vek, da se vidi {to govorat nau~nite svedo{tva za onie podra~ja na evropskata misla koi vo spomnatiot period bile pod neposredno vlijanie na arapsko-islamskata misla.[2]

Komisijata odbrala devet nau~ni oblasti za svoe prou~uvawe, i toa: kni`evnost, filosofija, prirodni nauki, medicina, geografija, pomorstvo, istorija, arhitektura i izrabotka na umetni~ki predmeti i muzika, doveruvaj}i sekoja od ovie oblasti na nekoj od poznatite specijalisti.

Prou~uvaweto na spomnatite oblasti se odvivalo pod usvoena programa, pa istra`uva~ite, sekoj na svoeto podra~je, gi prou~uvale dostignuvawata na arapsko-islamskata kultura vo odredena oblast, potoa na~inite na nejzinata transmisija vo Evropa i oblastite vo koi evropskite misliteli bile pod nejzino vlijanie, sekako ako tie vlijanija postojat na po~etokot na renesansnoto vreme, valoriziraj}i gi vo duhot na komparativnoto istorisko istra`uvawe.