ПРАВОСЛАВНА УБАВИНА

СВЕТИКЛИМЕНТОВАТА ПРОСВЕТИТЕЛСКА ДЕЈНОСТ

          Рамноапостолните браќа светите Константин (Кирил) и Методиј со Моравската мисија од 863 година ја започнаа епохата на словенската култура и писменост. За жал, нивното славно просветителско дело по кратко време на насилен начин беше прекинато во Моравија, но истото не исчезна. Она што тие го почнаа се зачува, утврди и надгради од страна на нивните ученици свети Климент и Наум Охридски, Константин Брегалнички (Преславски), Сава, Горазд, Ангелариј, Лаврентиј.

          Тие ја продолжија просветителската дејност на своите учители на Балканот. Така кон крајот на IX век на Балканот се формираат неколку центри на словенската култура: Плиска, Преслав и Охрид. Последниов станува центар на словенската култура во југозападниот дел на Балканскиот Полуостров. Покрај големата улога што градот Охрид како епископски центар ја имал во претсловенскиот период, во антиката, тој и сега, во времето на Климента се афирмира како центар од кој зрачи позитивно влијание врз словенската средина. Со дејноста на свети Климент и свети Наум Охрид станува важно книжевно жариште на словенски јазик, оваа улога со променлив интензитет тој ја задржал и низ целиот среден век.

Од местата каде што во IX и X век се развивала и ширела словенската писменост, само Охрид останал до денес да сведочи за исклучително важната просветителска дејност на словенски јазик. Денес Плиска е само археолошки локалитет, а од Преслав одвај се останати урнатини.

Најголема заслуга за ова има свети Климент кој најпрво како учител и просветител во тој крај подготвил терен, а потоа како прв епископ на словенски јазик, заедно со својот брат во Христа свети Наум, ги поставил и утврдил темелите на ова големо дело со далекусежни последици.

          Во големата епоха на словенската култура и писменост во охридското духовно огниште, во Охридскиот книжевен центар свети Климент Охридски ги просветуваше Македонските Словени, а преку светите книги напишани со новите графиски системи – глаголицата и кирилицата, во крајот на десеттиот век, беа покрстени дури и Русите. Од ова најубаво се гледа важноста на делото на свети Климент кое не останува само локален блесок туку светлината на Евангелието навистина заблескува од Охрид и во својот потпол сјај ги осветува сите словенски народи.

Како што веќе спомнавме свети Климент не доаѓа во Охрид како ученик, туку како апостол на Христа, како пастир, мисионер, како учител. Неговата работа започнува со активна дејност да им го објасни на луѓето христијанството кое до тогаш им било пренесувано на еден за нив неразбирлив и туѓ јазик, на грчкиот. На тој начин ги збогатувал со вечните евангелски вистини, со светиот христијански морал и Христовата љубов. Се трудел Евангелието да го внесе во народниот живот и во тоа успеал.

Покрај евангелизацијата на населението, тој пристапил и кон просветување на луѓето. Неукиот народ е лесно да се заведе. За жал соседите на Македонските Словени ова се обидувале во целост да го искористат, не само за да ги евангелизираат, туку и за да ги асимилираат Македонците, и да им ја наметнат својата култура и јазик. Формирањето на Охридскиот универзитет бил одговор на активната грчка асимилаторска дејност и во него биле изучувани сите тогашни богословски, теоретски и емпириски науки. Целта на Охридскиот светиклиментов универзитет била формирање на кадар со богати знаења од сите области на богословските науки, од агрономијата, архитектурата, философијата, музиката, естетиката, сликарството, дури и од медицината. Кадар кој ќе биде подготвен да го образува народот, кадар кој ќе работи на понатамошно ширење на сеопштата словенска христијанска писменост и култура. Покрај ова под влијание на оваа школа биле основани манастири, градени цркви, училишта. Плодовите од неговиот труд јавно се покажале во образованието, во книжевноста, во уметноста, во општествените односи, во сите сегменти од животот. Плодовите на тој универзитет ги уживаме и ние денес.

          За оваа школа, од историски аспект важен е и фактот дека Охридската книжевна школа, која уште се нарекува и Охридски универзитет е основана цели два века пред Болоњскиот универзитет.

Во однос на просветувањето на Македонските словени свети Климет Охридски оставил и свои пишани дела. Тој е и првиот оригинален словенски писател и просветител. Нему му се припишуваат околу 50 творби, од кои, за 15 со сигурност се знае дека се негови. Бројноста на климентовите дела ја посочуваат и потврдуваат и Теофилакт и Димитрија Хоматијан во Пространото и Краткото житие за свети Климент.

Од сета оваа дејност на свети Климент се гледа и начинот на неговото епископство. Во Светото писмо се вели: Добриот пастир си ја полага душата своја за овците (Јован 10,11). Зарем сета оваа грижа и сиот труд кој тој го вложил за да го евангелизира, просвети и заштити своето стадо не ни сведочи дека тој навистина ја положил душата своја за поверената му од Христа паства. Зарем неговото дело не нè потсетува на работата и предаденоста на Христовите апостоли. Зарем и плодовите не се исти. Неговата Црква цветала, цветала бидејќи свети Климент од свештенослужителите барал сето она што го говорат да го поткрепуваат и сведочат со лични дела, со својот живот. Барал тие први да го прават и исполнуваат она што го барале од другите – само така се проповеда Евангелието. Од житието за свети Климент напишано од страна на Теофилакт се гледа дека тој самиот „имал извонредно благ карактер, па дури и неговиот надворешен изглед бил отсјај на внатрешната душевна благост…“ и секој кој разговарал со него „чувствувал освештение од неговиот поглед“ бидејќи „ликот на блажениот Климент вдахновуваше“.

Како епископ свети Климет внимавал и ја негувал верско-народната традиција, токму ова помогнало во свеста на народот да се појави и всади свесноста за тоа дека не се варвари туку од Бога создаден народ. Свест која новоформираната Црква во Охрид и Македонија ја одржале и ја одржуваат и денес.

          Светиклиментовата црква се јавува како темел, основа на славната Охридска архиепископија. Основана на темелите и принципите поставени од свети Климента таа со полно право се нарекува Климентова. По укинувањето на Охридската архиепископија која била црква на Македонските словени нејзината преродба се остварува во Македонската православна црква – Охридска архиепископија.

Следејќи го примерот на Климента и останатите Охридски архиепископи/патријарси за евангелизација и просветување на овој народ, Светиот синод на Македонската православна црква на 26 септември 1967 донесе одлука за основање на Македонска православна богословија која ќе го носи името на свети Климента и ќе го продолжи неговото дело.

На почетокот истата е сместена во манастирот „Горни свети Илија“ во село Бањани, Скопско. Веќе во месец ноември истата година Богословијата започна со редовна настава со 68 ученици, а професорскиот колегиум беше составен од тројца редовни и шестмина вонредни професори. За прв ректор на Богословијата е поставен професорот Борис Бошковски.

Следната година Богословијата е преместена во селото Драчево каде што се наоѓа и денес. Зградата на училиштето прв пат е реновирана во 1973 година. Последното реновирање беше 2001/2002 година за време на кое  настава се одвиваше во конаците на ставропигијалниот манастир „Рождество на Пресвета Богородица", во село Калишта, Струга. Во склоп на Богословијата изграден е и нов параклис посветен на патронот на училиштето - Свети Климент Охридски.

Денес Македонската православна богословија е модерен училишен комплекс кој ги обезбедува потребите на своите ученици. Покрај редовната настава, во Богословијата се одвиваат и воннаставни активности: богословска трибина, литературна секција, училишен хор, еколошка секција, хуманитарна секција, секција на Црвениот Крст, спортска секција, информатичка секција.

          Дека ова училиште ја исполнува целта заради која и е основано ни сведочи и растењето на нашата Црква, големиот број на завршени богослови, како и големиот интерес за упис на нови богослови.

Македонската православна богословијата може да се пофали и со неколкумина свои ученици кои во своето понатамошно образование овде и во странство се здобија со дипломи на магистри и доктори по теолошки науки. Особено нè радува фактот дека во оваа Светиклиментова богословија духовно се родија Неговото Блаженство, Архиепископот Охридски и Македонски г.г. Стефан, Неговото Високо-преосвештенство, митрополитот Дебарско-Кичевски Тимотеј, Неговото Високопреосвештенство митрополитот Повардарски г. Агатангел и Неговото Високопреосвештенство митрополитот Брегалнички г. Иларион, како и неколкумина монаси.

          Денес под будното око на нашиот ректор Неговото Високопреосвештенство митрополитот Повардарски г. Агатангел, Македонската православна богословија продолжува да чекори по стапките на свети Климента и да образува нови кадри кои ќе го просветуваат нашиот народ, богослови кои ќе му бидат пример за евангелски живот, свештенослужители кои достојно ќе го проповедаат словото на Христовата вистина.