ИРАН

CIONIZAM
Do uspona cionističkog pokreta krajem XIX veka došlo je zahvaljujući uticaju nacionalističkih stujanja u Evropi, kao i sekularizacije jevrejskog načina života u Istočnoj Evropi, što je dovelo do toga da mnogi asimilovani jevrejski intelektualci potraže novu osnovu za jevrejski nacionalni život. Jedna od takvih osoba bio je i Teodor Hercl (vidi sliku), novinar iz Beča koji je napisao "Jevrejsku državu" (1896.) pozivajući na formiranje jevrejske nacionalne države kao rešenja problema diaspore i anti-semitizma. 1897. Hercl je sazvao prvio Cionistički kongres u Bazelu, koji je okupio različite proto-cionističke grupe u jedan pokret. Sastanak je pomogao osnivanju cionističkih organizacija u većini zemalja sa brojnom jevrejskom populacijom. Prvo pitanje koje će podeliti cionistički pokret bilo je da li je Palestina od suštinskog značaja za jevrejsku državu. Većina delegata na kongresu iz 1903. smatrala je da jeste i odbacila je britansku ponudu da im domovina bude Uganda. Opozicija, tzv. teritorijalisti koje je predvodio Izrael Zangvil, se povukla sa objašnjenjem da je potrebno hitno pronaći sklonište za progonjene Jevreje. U okviru cionističkog pokreta razvijen je širok spektar gledišta, od sinteze nacionalizma i tradicionalne jevrejske ortodoksije (pokret Mizrahi, osnovan 1902.) do raznih kombinacija cionizma sa utopijskim i marksističkim socijalizmom.

Nakon Herclove smrti, na čelo cionističkog pokreta došao je Čaim Vajcman, koji je nastojao da pomiri praktično krilo pokreta, koje je nastojalo da proširi jevrejska naselja u Palestini, i političkog krila, koje je zagovaralo uspostavljanje palestinske države.Vajcman je dobio nekoliko ustupaka od turskog sultana, koji je vladao Palestinom; ipak, 1917. Velika Britanija je, tada u ratu sa Turskom, izdala Balforovu deklaraciju, kojom se obećava uspostavljanje nacionalog doma za jevrejski narod u Palestini. Velikoj Britaniji je bio dodeljen mandat upravljanja Palestinom od strane Lige naroda, kao deo implementacije Balforove deklaracije. Jevrejska kolonizacija je značajno uvećana tokom poznih godina mandata, ali ubrzo su Britanci ograničili svoju interpretaciju deklaracije pod arapskim pritiskom. Bilo je nesporazuma unutar cionističkog pokreta o tome kako se suprotstaviti britanskom stavu. Desničarski revizionisti predvođeni Vladimirom Jabotinskim, bili su za imigraciju širokih razmera u Palestinu da bi na silu izazvali stvaranje jevrejske države. Najpomirljiviju frakciju predstavljali su Opšti cionisti (predstavnici originalnih nacionalnih organizacija), koji su uglavnom ostali prijateljski nastrojeni prema Velikoj Britaniji.