Астрономија

Очигледно, џуџестите галаксии можат да се појават “од никаде”.

Со Истражувачот на галактичка еволуција (Galaxy Evolution Explorer – GALEX) на НАСА неочекувано се забележани нови галаксии во содѕвездието Лав за чие формирање, се чини, не било потребно ништо повеќе од  чист гас, за кој се мисли дека е преостанат од периодот на раната Вселена. Гасот не содржи темна материја и метали, за кои претходно се мислеше дека се основните елементи при формирањето на една галаксија.

GALEX за прв пат открива џуџести галаксии кои се формираат од ништо повеќе отколку чист гас, остаток од раната Вселена.

Џуџестите галаксии се релативно мали групи на ѕвезди кои често орбитираат околу поголемите галаксии, како што е нашиот Млечен пат. За овој нов вид на џуџести галаксии се смета дека се многу почеста појава во далечната и рана вселена, каде чистиот гас преовладува во многу поголеми количества.

Ново-опишаните галаксии се наоѓаат во огромен облак од водород и хелиум кој личи на испрекинат прстен околу две масивни галаксии во соѕвездието Лав. За облакот се верува дека е исконски објект, одн. антички остаток од материјал кој опстојал релативно непроменет од најраните денови на Вселената. Овој прстен, кој е откриен пред околу 25 години во радио спектарот, не е дел од видливата светлина.

Научниците велат дека никогаш порано не биле забележани ѕвезди во гасовитите предели на прстенот, но GALEX, кој е особено осетлив на ултравиолетова светлина, им открива мал но доволен доказ за неодамнешната формација на масивни ѕвезди. Тие велат дека детекцијата на формирање на галаксии од исконски гас е огромно изненадување.

Нашата локална Вселена содржи две големи галаксии, Млечниот пат и Андромеда. Секоја од овие галаксии е дом на стотици милијарди ѕвезди. Тука е и галаксија Триангулум која брои неколку десетици милијарди ѕвезди. Нашата локална Вселена исто така содржи и над 40 многу помали џуџести галаксии, кои имаат само по неколку милијарди ѕвезди. Невидливата темна материја, пак, која може да се детектира преку нејзиното гравитационо влијание, е составен дел и на гигантските и на џуџестите галаксии. Исклучок од ова правило, меѓутоа, се плимните џуџести галаксии.

Овие галаксии се кондензираат од рециклираниот гас од други галаксии и се одделени од најголемиот дел од темната материја со која првично биле поврзани. Тие се создаваат кога галаксиите се судираат и нивните гравитациони маси взаемнодејствуваат. Во суровоста на взаемодејството, гејзери од галактички материјал се отргнуваат од родителот-галаксија заедно со прстен од темна материја кој ја опкружувал таа иста галаксија.

Поради тоа што кај нив недостасува темна материја, новите галаксии видени во прстенот од соѕвездието Лав наликуваат на плимни џуџести галаксии. Во својата основата, меѓутоа, тие се разликуваат од нив. Гасовитиот материјал, од кој се состојат плимните џуџиња, веќе има кружено во самата галаксија при што се има збогатено со метали одн. елементи потешки од хелиумот, кои настануваат како што ѕвездите еволуираат. Џуџињата од прстенот во Лав, пак, се изградени од многу почист материјал кој не содржи метали.

Формирањето на џуџестите галаксии е видливо во далечниот ултравиолетов спектар, претставено со синилото на десната страна на сликата.  Видливата светлина од синиот дел на спектарот е претставено со црвено. Грутките (во круговите) се изразито сини, што укажува на тоа што тие се примарно видливи во далечната ултравиолетова светлина.

Ова откритие е од големо значење, бидејќи им овозможува на научниците да го проучуваат формирањето на ѕвездите во сè уште необогатен гас. 

Добредојдовте во деновите кога во целиот свет се одвива проектот 100 часа астрономија. Еден глобален настан, кој има за цел да им ја доближи многу повеќе астрономијата на обичните граѓани, да им се покажат убавините на ноќното небо и да се запознаеме како работат професионалните опсерватории низ светот. Во овие 4 дена, било да е со правење на некоја активност само неколку часа или, пак, 100 часа маратонски настан, важно е учеството и желбата да се биде дел од оваа глобална активност која ги поврзува сите астрономи и жители на нашата планета.



Кои се настаните кои покрај илјадниците настани низ целиот свет ќе се оджат на едно глобално ниво:

- Свеченото отворање ќе се одржи во Френклин институтот во Филаделфија и таму ќе биде прикажан еден од првите телескопи што ги користел Галилео.
- Вебкаст во живо од научни центри, каде што ќе има дискусии на одредени теми на 2-ри април. Набљудувања во живо и други најразновидн програми.
- Околу светот со 80 телескопи. 24 часовна програма во живо од најпознатите опсерватории во светот. Професионалните астрономи ќе ве поведат на една прошетка низ нивните опсерватории во текот на 24 часа на 3-ти април.
- 24 часовна глобална астро журка. 24 часа телескопи низ целиот свет ќе им бидат достапни на граѓаните за да ги погледнат низ нив планетите и Месечината. Целта е што повеќе луѓе во еден ден да погледнат низ телескоп.
- Ден на Сонцето. На 5-ти април ќе биде организиран денот на Сонцето од посбната група за сончева физика. Ќе се слави денот на нашиот најблизок ѕвезден придружник со негово набљудување и со најразновидни предавања на тема Сонце.
- 100 часа далечинска астрономија, каде од 2-5 април неколку опсерватории во светот ќе дозволат бесплатно користење на нивните телескопи. Може да се пријавите и да превземете контрола од некој од тие телескопи неколку часа. Астрономско предзнаење не е потребно.
- 100 часа астрономија џуниор - ова е соработка помеѓу двата проетки на МГА, 100 часа астрономија и проектот Познавање на Универзумот. Овој дел ќе биде насочен кон најмладите.

Постерот на 100 часа астрономија

Настани на локално ниво ќе се одржуваат низ целиот свет: набљудувања со телескоп, предавања, астрономски изложби, специјални емисии и многу други работи, а доколку сакате можете и да го снимате вашиот настан за време на 100 часа астрономија и да го пратите на следниот линк http://www.youtube.com/group/starparties, каде што ќе бидат објавени сите пријавени настани за време на 100 часа астрономија кои ќе испратат видео од самото случување. Видете што се случувало низ светот. На официјалниот сајт можете да ги пронајдете сите потребни линкови и да ги гледате снимките во живо од целиот свет. А посетете го и форумот, до кој што модерораат членови на нашето друштво, и таму може да се прочитаат многу интересни настани.

Со предавањето за телескопите и небесните координати започна 100 часа астрономија кај нас

Скопското астрономско друштво со своите телескопи ќе биде на плоштадот Македонија на 4-ти април (сабота) од 19 часот, па се додека има заинтересирани граѓани со цел да им овозможиме на граѓаните на Скопје и Македонија да земат учество во овој глобален настан. Со телескопите ќе може да ги погледнете планетата Сатурн и најблиското тело до Земјата, нашата Месечина. На сите кои што ќе набљудуваат ќе им бидат поделени и налепници со објектот кои што го погледнале низ телескопите. Ве покануваме да дојдете на плоштатод во Скопје и сите заедно да уживаме и учествуваме во овој прекрасен настан. Телескопите ќе бидат ставени на располагање на сите без никаков надоместок.

100-те часа веќе започнаа, приклучете се и вие. Откријте ја Вселената