Македонски литературен јазик

По ослободувањето, како што се знае, се отворија голем број училишта во градовите и во селата. Во нив предаваа интелектуалци со завршена или не завршена гимназија и оние учители што работеа и во време на бивша Југославија. Се на се, околу триста души. Таа ситуација налагаше што побрзо да се даде учебник од кој ќе учат како учениците така и учителите бидејќи голем број учители немаа познавања од литературниот јазик и предаваа на својот локален говор. Замислата да се зафатам со пишување на Граматиката кај мене се појави уште порано, уште за време на бивша Југославија, кога бев студент на Филозофскиот факултет во Белград, на групата за словенска филологија. Тогаш често со другите студенти од Македонија, Крум Тошев, Венјамин Сапунџија и други, дискутиравме, во случај Македонија да биде слободна, како би го создале македонскиот литературен јазик. Морам да кажам дека слободата беше уште далеку. Ова се случуваше во почетокот на триесеттите години, време на големата економска криза. Зборувавме и за тоа кои наречја би биле главни. Некои од нас предлагаа за основа да биде земен штипскиот говор, други охридскиот, Крум Тошев и јас бевме на мислење дека најдобро ќе биде, ако се земат за основа централните говори - Прилеп - Велес - Битола, со образложение дека тоа подрачје има најмалку влијание како од бугарскиот така и од српскиот јазик. Подоцна фактички тоа и се случи. Сакам да кажам уште нешто. Нашето мислење не се засновуваше врз основа на некое подруго, поранешно сознание. Ние воопшто не знаевме дека Крсте Мисирков тоа го ставил на книга далеку порано. Книгата на Мисирков „За македонцките работи“ првпат ја видов во 1944 година. Како што реков со ослободувањето на земјата се создадоа услови за работа и на полето на изучувањето на јазикот. На идеја да правам граматика дојдов сам, не беше тоа некоја директива, како што имаше за други работи. Работев на некој начин тајно. Единствени што знаеја дека пишувам граматика беа Љубен Лапе, тогашен помошен повереник за просвета и Крум Тошев, инаку и двајцата мои пријатели уште од студентските денови. Пред себе имав уште една голема поддршка. Решението на АСНОМ, по кое „се заведуе македонскиот јазик како службен јазик во македонската држава“. Почнав во месец февруари 1945 година, па се сретнав со големи тешкотии, зошто тогаш не беше подготвен Правописот, а се дискутираше и за азбуката. Значи јас почнав да ја пишувам Граматиката пред да се обнароди Правописот, а се дискутираше и за азбуката. Азбуката беше прокламирана на 5 мај 1945 година, а Правописот се обнароди еден месец подоцна - на 7 јуни. Со тоа мојата работа беше олеснета. Од првиот правопис ги видов нормите на нашиот литературен јазик, а ги внесов и термините во мојата Граматика. Меѓутоа, требаше темелно да се проучат нашите форми, да се проучи акцентот, да се проучи употребата и значењето на членот, глаголските времиња и особеностите на глаголите и уште некои не малку значајни работи. Тешкотијата беше во тоа што немав од каде да видам како ќе го сторам тоа; тие нешта беа сосема нови за нашиот јазик. Сепак, во неа доста ми помогна моето познавање на старословенскиот јазик, а и некои изучувања што ги имав за прилепскиот и за битолскиот говор. Конечно, тоа беше јазикот на Кирил и Методиј, на Климент и Наум, јазик што јас го познавав. „„На 26 јануари се појави првата македонска Граматика. Страници: 80. Изглед: сивомаслинести корици. Издавач: ДКМ (Државно книгоиздателство на Македонија) . Граматиката беше одобрена од Министерството за просвета како учебник за основни и средни училишта, а послужи и за администрацијата и за народот, за секој што сакаше да го учи јазикот. Од неа учеа многу луѓе. Граматиката имаше голем одек како кај нас, така и во републиките во Југославија, а не остана незабележана и во светот. За две-три години се појавија неколку рецензии, кои го означија појавувањето на мојата граматика како историски чин. Некои луѓе кај нас и во светот за првпат го согледаа ликот на македонскиот литературен јазик од неа. Факт е дека „Македонската граматика“ одигра важна улога во развивањето и популаризирањето на нашиот литературен јазик. Има огромно значење во еден историски момент и во задоволувањето на насушната потреба од една таква книга-учебник. Првото издание беше набрзина распродадено и разделено, потоа дојде второто.

I jas ucev od Gramatikata na mojot profo... Vecna mu slava...