СПРОТИ ГОДИШНИНАТА ОД СМРТТА НА ПОСЛЕДНИОТ ГЕМИЏИЈА И ПРВ МИНИСТЕР ЗА ПРАВОСУДСТВО НА МАKЕДОНИЈА

Биографијата за Шатев е напишана, ама неоткриена

Kако разузнавачи и конспиративци Павел Шатев и Виктор Аќимовиќ со Морзеова азбука, со удари по затворските решетки се договараат тој што ќе преживее, по ослободувањето од затвор, да ја кажува вистината за другиот

Предраг Димитровски

„На 30 јануари се навршуваат 35 години од смртта на Шатев. Те молам за овој ден да купиш еден убав венец, а на лентата (црвена и широка) да стои натписот: На Павел, по повод 35 години од неговата смрт, од неговите пријатели. Јави колку ќе чини венецот, да ти испратам пари. Ти испраќам порцеланска фотографија на Павел и те молам да биде ставена на неговиот гроб. На гробиштата Св. Недела има мајстори за изработка на надгробни споменици, па тие нека ја постават над натписот на гробот (солидно).“

Ова е содржината на препорачаното писмо, што Виктор Аќимовиќ му го испратил на 3 јануари 1986 година на д-р Душко Kонстантинов во Битола за одбележување на годишнината од смртта на македонскиот револуционер, последниот гемиџија и прв министер за правосудство во повоена Македонија, Павел Шатев. Писмото е дел од оставината на Аќимовиќ, која се наоѓа во Државниот архив и сега е предмет на обработка. Но ова, како и многу други имиња од богатата македонска историја сè уште не е целосно расветлено, иако станува збор за контроверзна личност од релативно поновиот период. Шатев и Аќимовиќ ги поврзува нишка што потекнува од времето минато заедно во занданите на УДБА и проткаена со речиси филмска приказна. Дали и претходно имале соработка, пред и за време на Втората светска војна, засега нема документи. 

Единствен извор за животот и делото на Аќимовиќ е магистерскиот труд на актуелниот директор на Музејот на македонската револуционерна борба Бранислав Светозаревиќ. 

Пријателство во Идризово

Виктор Аќимовиќ е тетовец по потекло, чиј дедо и прадедо биле српски учители, но според своите национални и политички убедувања, тој бил суштинска спротивност на неговото семејство. И токму тој факт му претставувал голем хендикеп зашто неговото потекло кај припадниците на социјалистичкото и комунистичкото движење во Тетово и во Македонија предизвикувало сомневање во неговите вистински определби. Документацијата од 1934 до 1941 година укажува дека Аќимовиќ бил постојано во судир со актуелниот режим на Kралството Југославија. За својата антирежимска, прокомунистичка и најмногу, за национална македонска дејност неколку пати бил казнуван од судските власти. Во ноември 1934 година тој го издава својот весник „Тетовске новине“, кој прокнижил десетина броја. Тетовската полиција постојано го следела поради неговата партиска активност, но се наоѓал и на списокот на сомнителни лица како агент на советската тајна служба НKВД. 

Ова и самиот на извесен начин го признава во документ од 70-тите години, кога води спор за признавање на стажот во врска со неговото учество во антифашистичката војна. Таму Аќимовиќ ќе наведе дека во тој период како припадник на вооружените формации на СССР работел на специјални задачи од воено-известителен карактер на секторот Македонија-Грција-Албанија. Поткрепувајќи го ова тврдење во документот, наведува дека известителниот центар, што се наоѓал во Софија и постоел за време на целата војна, го водел воениот аташе на амбасадата на СССР.

Kонспиративноста и соработката со советската и тајната служба на Црвената армија се елементот, што ги поврзува Виктор Аќимовиќ и Павел Шатев. За обајцата, по ослободувањето не биле кобни прифаќањето на Резолуцијата на Информбирото, туку поканите, односно средбите и разговорите во бугарската амбасада во Белград. Епилогот е познат, двајцата завршиле во занданите на УДБА во Идризово, кога почнува и нивниот директен контакт и познанство. Различни се само местата на апсење. Шатев бил уапсен во својот дом во Загреб, по седница на тогашното Сојузно собрание, а Аќимовиќ на југословенско-унгарската граница, наводно во обид да ја премине.

Иако не се знае точниот датум на нивната прва средба, сепак во Идризово се родило ново пријателство. Оттогаш датира една малку позната приказна, која може да се спореди и со филмско сценарио. Kако разузнавачи и конспиративци Павел Шатев и Виктор Аќимовиќ со Морзеова азбука, со удари по затворските решетки се договараат тој што ќе преживее, по ослободувањето од затвор, да ја кажува вистината за другиот. Чиј бил предлогот е сосема неважно. Важно е што договорот бил исполнет, иако, за жал, не целосно.

Шатев бил триесетина години постар од Аќимовиќ. Починал во домашен притвор во Битола на 30 јануари 1951 година, само неколку месеци по судењето на Аќимовиќ, на кое е казнет со четири години затвор поради обидот за бегство во Унгарија. Во образложението на пресудата стои дека е обвинет и за дејности што не ги направил, но кои, според судот, би ги направил ако успеал да пребегне од другата страна на границата. Исто така, Аќимовиќ бил обвинет и осуден и за контакти со окупациските власти и изборот во 1944 година за член на иницијативниот комитет, што наводно требало да претставува дел од марионетската управа на т.н. независна држава Македонија на чело со Иван Михајлов, создадена и контролирана од германската известителна служба. Историчарите очигледно ќе треба да разјаснат извесни контроверзии за Аќимовиќ. Зашто истовремената соработка и со советската НKВД и наводно со бугарскиот окупатор најмалку што бара е објаснување, дотолку повеќе што Аќимовиќ се гледа на фотографии како партизан од септември 1944 година, кога како новинар и фоторепортер (патем речено, тој говорел седум јазици), бил непосреден сведок на формирањето на весникот „Нова Македонија“ и на други настани. 

Споредба со Kопинич

Наспроти неумоливите биолошки закони, Аќимовиќ до крајот на животот останал доследен на дадениот збор. По ослободувањето од затвор, почнал да собира документи и сознанија за Шатев од неговиот револуционерен период, од времето кога бил прв повоен министер за правосудство на Македонија, па до домашниот притвор во Битола и неговата смрт. И тука, врз основа на расположливите документи, сè доаѓа до интересни факти, што првенствено го наметнуваат прашањето - каде се наоѓа биографијата за Павел Шатев што систематски и внимателно ја подготвувал Аќимовиќ?

На 16 октомври 1985 година, значи две години пред да почине, Аќимовиќ испратил писмо до Државниот архив на Македонија со кое бара да му се дозволи увид во документите за Шатев.

,,Ова ми е потребно поради тоа што веќе неколку години работам на пишувањето на неговата биографија, која наскоро треба да ја објавам во посебна книга. Во целиот мој повеќегодишен труд, од разни документи, негови книги, лични искажувања додека беше жив, архивски материјали од Државниот архив во Софија, фотодокументација и сл. неговата биографија ми е наполно оформена, од неговото детство, па до 1950 година. Ми недостига само многу кусиот период од 1950 до неговата смрт на 30.01.1951 во интернација во Битола. Иако и за овој кус период имам прибрано материјал од поедини лица од Битола, не можам нивните искажувања да ги прифатам за апсолутно точни бидејќи можат да имаат и субјективен карактер, така што тие искажувања не ги прифаќам како апсолутно веродостојни.

Поради наведените причини молам да ги прегледам првенствено следните документи: сè што се однесува за него од денот на неговото апсење во 1949 до неговата смрт во Битола. Првенствено молам да ми се дадат на увид неговите сослушувања, одговорите дадени на неговите иследници, неговиот престој во Битола и лекарската дијагноза за причината на смртта му. Сакам да напоменам дека Павел Шатев е мртов веќе 34 години, така што не може да има никаква причина да не се осветлува неговата личност. Сметам, пак, дека без сестраното осветлување на живота и дејствијата на Шатев, мојот постар другар, историјата на македонскиот народ многу се осиромашува. Ако денес опширно се пишува за Kопинич и некои други, нема никаква причина да не се пишува и за Шатев, кој во ништо не заостанува зад Kопинич“.

Одговорот од Државниот архив, соодветно на историскиот миг, нормално бил негативен. Но, зачудува што во фондот на Виктор Аќимовиќ никаде не фигурира ниту биографијата за Шатев, што тој ја подготвувал, ниту пак веќе напишаниот дел. Kаде и како завршил материјалот засега е неизвесно. Меѓутоа, историјата, порано или подоцна, излегува на виделина. Необјавените ракописи на Шатев почнаа да се објавуваат, истото ќе се случи и со неговата биографија, а вистината за неа ќе се знае и никој не ќе може да ја присвои.

Објективот на Аќимовиќ насекаде присутен

Виктор Аќимовиќ се приклучил кон Главниот штаб на НОВ и ПОМ во септември 1944 година и е еден од првите фоторепортери и фотодокументаристи. Покрај создавањето на весникот „Нова Македонија“, тој ќе овековечи значајни моменти од ослободувањето на македонските градови, настани и личности, како и судските процеси против предавниците на македонскиот народ и соработници на фашистичкиот окупатор. Поради судир со високи функционери на македонската држава, тој првите години по војната не работи како новинар во Македонија, туку е дописник на белградска „Политика“ и на други весници од тогашните југословенски републики. 

Аќимовиќ во 1967 година бил еден од основачите на киноклубот „Kамера 300“.

Излезе „Историја на Македонија“ од Шатев

Kнигата „Историја на Македонија“ од Павел Шатев се појави кон средината на месецов како прв том од оставината на овој македонски револуционер, еден од солунските атентатори и прв министер за правосудство, чии трудови досега речиси воопшто не биле објавувани кај нас. 

Изборот од неговата оставина, која има повеќе од 4.000 страници во ракопис и три труда, објавени во Бугарија непосредно по Првата светска војна, го направи Предраг Димитровски, кој е автор и на воведот, а стручната редакција, коментарите и предговорот се на професор д-р Зоран Тодоровски. 

Оригиналните ракописи и целокупното зачувано творештво на Шатев се во Државниот архив на Хрватска, а микрофилмовите со право на објавување минатата година на Димитровски му ги отстапи Милка Шатева, ќерка на Павел Шатев. Целата приказна првпат беше објавена на страниците на прилогот „Публика“. 

- Единствената грешка на мојот татко беше тоа што никогаш не се согласи да биде комунист и тоа го плати со својот живот - велеше госпоѓата Милка, пишува Димитровски во воведната белешка. 

Kако приредувач на книгата, тој остава влијанието на оваа определба на Шатев да ја утврдат историчарите, но го констатира непобитниот факт дека името на последниот гемиџија, бриселскиот доктор по право, конспиративецот и прв министер за правосудство на слободна Македонија стана парадигма за сликата на македонскиот револуционер. 

„Двапати осудуван на смрт, еднаш од турскиот султан и вторпат од бугарскиот цар, и двапати помилуван, Шатев стана жртва на својата Македонија, на која ~ го посвети целиот живот“, велат издавачите на книгата од Друштвото за издавачка дејност „Македоника“ и од Државниот архив.

http://www.dnevnik.com.mk/default.asp?ItemID=5391CB66367B5E49B082754D21B8FB3E

ЕКСКЛУЗИВНО: ФЕЉТОН ОД "ИСТОРИЈА НА МАКЕДОНИЈА" (6)

Шатев: ВМРО стана држава во држава

Во самата Македонија уште првите години по Општоевропската војна, имаше околу 100.000 невработени. Со тоа на сцената се појави еден нов решителен фактор-градското и селското работништво, толку лошо притискано, експлоатирано од сопствените буржоазии во трите балкански држави: Србија, Грција и Бугарија, кои ја поделија Македонија. Така што покрај контингентот од безимотни или малкуимотни селани се појави и нов контингент од невработени, речиси гладни лица и цели семејства...

Многу бргу Македонците разбраа и се уверија дека Друштвото на народите, според својот состав и функционирање, беше повеќе еден институт, со свој специјален апарат, не за да ги заштитува останатите под туѓа власт национални малцинства и онеправдани и угнетени мали народи, туку за нивно поголемо и пожестоко поробување и угнетување. Зашто се зависеше и се решаваше од Советот на четворицата претставници на Големите сили, кои на секој можен начин само им олеснуваа на своите бивши сојузници, пријателски големи и мали држави кога преземаа освојувања, поделби, чисто империјалистички цели и ги заштитуваа своите груби материјални интереси. Македонците лишени од се, од имот, од граѓански, политички или национални права и слободи, останаа само со заветот од нивните претходници - со своето херојство! 
Единствениот преостанат "капитал" на Македонците беше тоа што во опустошените, раскинати делови на Македонија, пресечени со херметички затворени природни граници утврдени со бодликави мрежи и волчји јами, сепак имаше боречки елементи, кои наспроти сите непријателства, ограничувачки строги воени и административни мерки, останаа да се борат. Но, веќе не само за национално и политичко, туку и за социјално ослободување на татковината, зашто долгото искуство, маките страдањата ги беа научиле дека, всушност, економското, социјалното ропство е тоа што го потхранува и нивното национално и политичко ропство. 


30.000 БЕГАЛЦИ

Околноста дека по Првата општоевропска империјалистичка војна само во Бугарија избегаа или се преселија повеќе од 30.000 бегалци, повеќето бивши активни легални и нелегални дејци во Македонија, придонесе новата борба за слобода и независност да започне речиси истовремено со приклучувањето во воените дејства на завојуваните големи европски и мали балкански држави. И така, натрупаната повеќеилјадна македонска емиграција во Бугарија и Америка, започна да се реорганизира, да се подготвува со нови сили за претстојната нова легална и нелегална борба.
А, како општоевропската така и општобалканската ситуација беше од корен променета. Израснаа нови политички, економски, национални општествени организации и политички партии, кои, според програмата, менталитетот и разбирањето, целосно се разликуваа од управувачките партии пред војните. Во самата Македонија уште првите години по Општоевропската војна, имаше околу 100.000 невработени. Со тоа на сцената се појави еден нов решителен фактор - градското и селското работништво, толку лошо притискано, експлоатирано од сопствените буржоазии во трите балкански држави: Србија, Грција и Бугарија, кои ја поделија Македонија. Така што покрај контингентот од безимотни или малкуимотни селани се појави и нов контингент од невработени, речиси гладни лица и цели семејства...

Македонците беа меѓу првите, кои се насочија спрема СССР. За кусо време, беше воспоставен контакт со некои револуционерни фактори, организации и лица во СССР за да се бара еден нов пат за борба со сеопшта помош на новата веќе револуционерна, толку пространа држава. Изменетата општоевропска и општобалканска ситуација и прегрупирањето на општествените, социјални сили на Балканот уште повеќе помагаше да се постави одново рационалното разрешување и на македонското прашање, откако ќе започна една нова легална и нелегална борба, различна од таа во минатото, базирана врз нови методи и средства, и не само одделно во Македонија, туку и на Балканот. Уште првите години се започна со формирање, пред се, на еден општ македонски револуционерен фронт составен од сите дотогашни организации, групи и посебни лица, фронт кој ќе влезе во координација со подготвуваниот заеднички балкански револуционерен фронт во кој влегуваа сите социјал-револуционерни партии, групи и лица од сите балкански држави. Така се дојде до идејата за формирањето на еден општ револуционерен фронт во кој требаше да влезат ако не сите, барем мнозинството од тогаш постоечките национал-револуционерни и социјал-револуционерни организации, партии, групи и лица за заедничка координирана борба и на Балканот со моќната поддршка и сеопшта помош и содејство на новиот револуционерен фактор-Сојузот на Советските Социјалистички Републики, кој се повеќе и повеќе стекнуваше престиж и влијание како во Европа, така и во целиот свет.

Како почеток на тој заеднички национал-револуционерен фронт, по една долготрајна подготовка и по долги, тешки преговори и иницијативи, во 1925 г. се формира ВМРО (Обединета) како посебна, нова македонска, општо револуционерна организација. Но, минатото го остави своето "наследство". Многу од старите националистички и милитаристички остатоци и предрасуди беа останати во главите и на лицата, кои влегуваа во разните легални и нелегални македонски организации, групи и лица. Некои од реакционерните фактори на Балканот се уште живееја со своите стари претстави и разбирања, се уште не можеа да ги изживеат своите заблуди, предрасуди и сфаќања, со оглед на своите класни, државни, партиски, династички или групни, сталешки интереси, и директно или индиректно ги побудуваа, поттикнуваа или им помагаа на останатите главно политички непросветени лица, кои тињеа по еден фатален пат кон нови потреси и државни и национални катастрофи. Наспроти околностите дека и последниот Македонец од искуството разбра и се убеди дека Македонија не можеше и нема да може да се ослободи по пат на војна, туку само по пат на револуција и тоа ако се бори не посебно, изолирано, туку паралелно без да се меша со останатите социјал-револуционерни партии, организации, групи и лица во сите балкански држави. Само национал-револуционерните и социјал-револуционерните организации, групи и лица беа и можеа да бидат природните сојузници во борбата на македонскиот народ за слобода, национално и социјално ослободување. 

УБИЕН ЃОРЧЕ ПЕТРОВ

Но, за несреќа на Македонија, во Бугарија воскресна, се повампири стариот врховизам и го започна своето пакосно дело и влијание.
И во тој меѓупростор, жалните остатоци од бившата ВМРО се групираа и за кусо време се создаде една доста силна организација, која главно во Македонија под бугарска власт - Пиринска Македонија, разви една колку фатална, толку и пакосна дејност, повторно со истите средства и методи - четнички преминувања и терористички акти, што постепено се проширија и во останатите два дела од поробена Македонија - Вардарска под српска власт и Егејска под грчка власт. На тој начин, самите Македонци го ставија надвор од законите целото македонско население, без разлика на вера, јазик и народност. Што се однесува посебно до Бугарија, каде таа дејност беше полека и поттикнувана од заинтересирани неодговорни лица и групи-фактори во државата, подновената ВМРО стана држава во државата. Но, како што рековме, борбата беше почнала и диференцијацијата меѓу широките македонски емигрантски маси и тие во Пиринска Македонија се повеќе и повеќе се зголемуваше се додека не се стигна повторно до формирањето на јасно определена десница и левица, кои влегоа во отворена и непомирлива борба. Поради редица разногласија, започнаа следења, измачувања, масовни и поединечни убиства не само во Пиринска Македонија, туку и меѓу македонската емиграција во внатрешноста на Бугарија дури до Русе, Варна, Пловдив и други места, села и градови.

Особено по убиството на Тодор Александров на 31. VIII. 1924 г., следењата, масовните и поединечни убиства се засилија, зачестија и се стигна дури до заемни братоубиствени борби, невидени и нечуени дотогаш. Пиштолот, бомбата, ножот, беа единствените аргументи. Дури, по улиците на Софија, Варна, Пловдив, паднаа сосема невини луѓе, убиени по грешка, само зашто на изнајмените убијци им се сторило дека лицето е истото што требало да се убие! Во тоа време, како што се знае, падна убиен од изнајмен убиец и најголемиот ум како национал-револуционер Ѓорче Петров, без да ги набројуваме имињата на сите останати отплатени жртви - видни легални и нелегални активисти во македонското национал-ослободително движење. Во период од 5-6 години беше убиена елитата на македонската револуционерна мисла - беа убиени повеќе од 1.000 души македонски револуционери. Многумина, кои случајно останаа живи, беа принудени да се сокријат, други да избегаат во странство - Европа, Америка и Цариград. Тоа беше една од последните низи на македонската мартирологија. Тоа е, можеби, најцрната точка во историјата на македонската национал-ослободителна борба или поточно од историјата на македонските братоубиства.

ВЕЧЕР пренесува дел од капиталната прва Историја на Македонија", напишана од Павел Шатев. Изборот и преводот се на Предраг Димитровски кому ракописите во форма на микрофилм му ги предаде ќерката на авторот, Милка Шатева. Издавачи на делото се "Македоника" и Архивот на Македонија

КРАЈ

http://www.vecer.com.mk/?ItemID=BCADA490C4F06A4DB0A2054D594D750E

ЕКСКЛУЗИВНО: ФЕЉТОН ОД "ИСТОРИЈА НА МАКЕДОНИЈА" (4)

Грција зеде повеќе од половина Македонија

Грција доби 2.145.000 души, што претставува 81 проценти од своето првично население, кое поради речиси се удвои. Нејзиниот дел ги вклучуваше најплодните полиња на Солун, Серес, Драма, Воден, како и островите Крит, Митилин и други, потоа големото пристаниште на Солун, вториот град на бившата Европска Турција, Јанина, Кавала итн. Србија и Црна Гора добија пошироки земји, но помалку населени и не толку богати како тие дадени на Грција. Населението на тие земји од околу 1.750.000 души, го зголемуваше за 56 проценти населението на тие две словенски области на север. Кон Србија останаа градовите Скопје, Битола, Призрен, Приштина, Велес, Штип, Гевгелија и други. Земјите, што останаа под Бугарија, вклучуваа население од околу 633.000 души, од кои речиси 43 проценти - околу 415.000 муслимани, Турци и помаци. Притоа, Бугарија требаше да отстапи една територија населена од 280.000 души, така што добивката и се намали на околу 353.000 жители, т.е. едно зголемување од 7 проценти

Во Букурешт, Македонија ќе биде распната на крст - поделена на три дела, со ништо неоправдани граници, кои уште повеќе ја накрнија нејзината територијална целовитост како една географска и економска целина. Со тоа се спречи и нејзиниот економски и културен развој како посебна провинција. Бугарија ги зема околиите Горна Џумаја, Петрич, Мелник, Разлог, Неврокоп, Струмица, т.е. горните теченија на реките Струма и Места, планински краишта, малку населени и многу помалку плодни, од тие дадени на Србија и Грција.

Грција го зема најдобриот дел - повеќе од половина Македонија. Таа доби 2.145.000 души, што претставува 81 проценти од своето првично население, кое речиси се удвои. Нејзиниот дел ги вклучуваше најплодните полиња на Солун, Серес, Драма, Воден, како и островите Крит, Митилин и други, потоа големото пристаниште на Солун, вториот град на бившата Европска Турција, Јанина, Кавала итн.


МАКЕДОНИЈА РАСПАРЧЕНА
Србија и Црна Гора добија пошироки земји, но помалку населени и не толку богати како тие дадени на Грција. Населението на тие земји од околу 1.750.000 души, го зголемуваше за 56 проценти населението на тие две словенски области на север. Кон Србија останаа градовите Скопје, Битола, Призрен, Приштина, Велес, Штип, Гевгелија и други.
Земјите, што останаа под Бугарија, вклучуваа население од околу 633.000 души, од кои речиси 43 проценти - околу 415.000 муслимани, Турци и помаци. Притоа, Бугарија требаше да отстапи една територија населена од 280.000 души, така што добивката и се намали на околу 353.000 жители, т.е. едно зголемување од 7 проценти.

Притоа, загубите на различните војски за време на војната со Турците беа:
1. за бугарските војски 52.000 убиени и исчезнати и 164.000 ранети;
2. за српските војски 16.500 убиени и исчезнати и 48.000 ранети;
3. за грчките војски 3.000 убиени и исчезнати и 5.000 ранети; 
Букурешкиот договор беше потпишан на 28. VII (13. VIII) 1913 г.. Бугарските делегати ги прифатија тешките услови на договорот, од една страна поради заканите на романската влада дека ќе и нареди на својата војска да влезе во Софија, и од друга, зашто Русија и Австрија беа ветиле дека тој договор ќе биде подложен на една ревизија од страна на Големите сили. Но, во реалноста веќе не стануваше збор за ревизија на Букурешкиот договор, ниту за почитување на Лондонскиот. За првпат по еден век Големите сили се дефокусираа од балканските работи и ги оставија малите балкански држави и Турција самите да си ги средат нивните сметки. Меѓутоа, требаше многу кратко време за да ја разберат големината на направената од нив грешка.
Европа пропушти уште една можност на Балканот да воспостави траен и гарантиран мир. Нејзината воздржаност во 1913 г. беше, исто така, нечесно. Како и нејзината вмешаност во 1878 г., како и Берлинскиот договор, така и Букурешкиот мир го посеа семето на идните конфликти. Тој воспостави ситуација уште полоша од претходната, ја зголеми пропаста, противречностите и ривалствата што ги делеа двете словенски нации на југ. Тој направи меѓу Бугарија и Романија да се појави непријателство, што дотогаш не постоеше, зашто немаше никаква причина. Го охрабри национализмот и амбициите на Србите и даде можност меѓу нив и Австрија да се создаде ситуација во која идната нова војна стои на врвот на иглата, што и се случи по убиството на австрискиот престолонаследник во Сараево.

Во Букурешт, довчерашните сојузници со Романија се собраа всушност само за да го поделат заедничкиот плен. Таму Македонија беше, како што рековме, распната на крст. И гордиот и амбициозен бугарски цар Фердинанд, во манифестот за демобилизација уште во истиот момент додека заседаваше конференцијата во Букурешт, отворено изјави дека бугарските војски ги превиткуваат своите знамиња за подобри денови, а со тие зборови декларираше дека Бугарија ќе бара реванш!

БУКУРЕШКИОТ МИР Е ВОЈНА
И многу праведно бившиот англиски министер сер Едуар Греј, во своите мемоари вели дека "непријателствата меѓу народностите, што беа заборавени поради заедничката борба против Турција, се појавија одново кога Турците престанаа да претставуваат закана за Европа".
"Големите сили останаа бесчувствителни при потпишувањето на Букурешкиот мир. Тој договор го посеа семето на идните војни. Ја остави Бугарија навредена и оштетена, ограбена и лишена од тоа што таа веруваше дека треба да и припадне. Никаков иден мир не беше можен на Балканот, додека постои Букурешкиот мир. Турција исто и многу природно, беше навредена од поднесените загуби. Така, една година подоцна, кога почна Општоевропската војна, имаше две држави, Бугарија и Турција, кои очекуваа еден реванш и беа подготвени да се приклучат на страната, која и да е, што ќе им даде надеж за да го добијат. И двете сакаа реванш", вели тој.
И продолжува: "Создадената ситуација од Втората балканска војна не беше резултат на правото, туку на силата. Тоа неизбежно гарантира неспокојство во иднина. За да се обезбеди еден траен мир за во иднина беше неопходно Големите сили да се вмешаат и да помогнат од преговорите во Букурешт да произлезе праведен резултат. Тие не го направија тоа поради стравот од проблемите, што можеби ќе произлезеа и меѓу нив самите и тој страв фактички го направи мирот помалку стабилен во наредната г. кога беше објавена и општата европска војна". 

Букурешкиот договор, освен прашањето за територијална поделба на освоените и отстапени од Турција земји, постави и редица други второстепени прашања, што останаа отворени и неразрешени. Така, на пример, прашањето за народносните права, т.е. културните придобивки стекнати во текот на повеќе од педесетина години, по цена на толку напори, страдања и крв. Исто така, прашањето за напуштените имоти, останати необработени поради пропаѓање или заминување на нивните сопственици итн. Но, главно прашање, што во тоа време беше актуелно и живо се дискутираше и коментираше, беше прашањето за направените злосторства врз мирното и незаштитено македонско и друго население од страна на завојуваните страни.

Уште пред започнувањето на Втората балканска војна бившите сојузници почнаа меѓусебно да се обвинуваат кој, кога, каде и како извршил редица злосторства над мирното население и кој и како ги нарушил правилата на војувањето. Таа кампања, вербална и во печатот, продолжи долго и по завршувањето на двете војни. Целото општествено мислење на Балканот и во Европа живо се заинтересира и се наложи да се формира една меѓународна анкетна комисија, која ќе ги утврди фактите и ќе се произнесе околу поставеното прашање. Со средства обезбедени од американскиот милионер Карнеги, беше формирана соодветна комисија и беше наречена Карнегиева, составена од странци, кои на лице место требаше да ја реализираат анкетата за настаните за време на војните, да се произнесат и да дадат свои заклучоци. Анкетарите тоа навремено и го сторија и во еден голем извештај отпечатен на француски и англиски ги дадоа своите заклучоци, што неспорно се автентични, направени од сведоци и компетентни лица и како такви вистинити, објективни, непристрасни. Подолу ќе дадеме некои извадоци, цитати од извештајот на меѓународната комисија, што даваат макар мала претстава за извршените злосторства од страна на завојуваните "ослободители" на Македонија и читателот ќе види колку и какви маки, страдања, жестокости претрпе целото македонско население, без разлика на вера, јазик и народност...