Астрономија

Очигледно, џуџестите галаксии можат да се појават “од никаде”.

Со Истражувачот на галактичка еволуција (Galaxy Evolution Explorer – GALEX) на НАСА неочекувано се забележани нови галаксии во содѕвездието Лав за чие формирање, се чини, не било потребно ништо повеќе од  чист гас, за кој се мисли дека е преостанат од периодот на раната Вселена. Гасот не содржи темна материја и метали, за кои претходно се мислеше дека се основните елементи при формирањето на една галаксија.

GALEX за прв пат открива џуџести галаксии кои се формираат од ништо повеќе отколку чист гас, остаток од раната Вселена.

Џуџестите галаксии се релативно мали групи на ѕвезди кои често орбитираат околу поголемите галаксии, како што е нашиот Млечен пат. За овој нов вид на џуџести галаксии се смета дека се многу почеста појава во далечната и рана вселена, каде чистиот гас преовладува во многу поголеми количества.

Ново-опишаните галаксии се наоѓаат во огромен облак од водород и хелиум кој личи на испрекинат прстен околу две масивни галаксии во соѕвездието Лав. За облакот се верува дека е исконски објект, одн. антички остаток од материјал кој опстојал релативно непроменет од најраните денови на Вселената. Овој прстен, кој е откриен пред околу 25 години во радио спектарот, не е дел од видливата светлина.

Научниците велат дека никогаш порано не биле забележани ѕвезди во гасовитите предели на прстенот, но GALEX, кој е особено осетлив на ултравиолетова светлина, им открива мал но доволен доказ за неодамнешната формација на масивни ѕвезди. Тие велат дека детекцијата на формирање на галаксии од исконски гас е огромно изненадување.

Нашата локална Вселена содржи две големи галаксии, Млечниот пат и Андромеда. Секоја од овие галаксии е дом на стотици милијарди ѕвезди. Тука е и галаксија Триангулум која брои неколку десетици милијарди ѕвезди. Нашата локална Вселена исто така содржи и над 40 многу помали џуџести галаксии, кои имаат само по неколку милијарди ѕвезди. Невидливата темна материја, пак, која може да се детектира преку нејзиното гравитационо влијание, е составен дел и на гигантските и на џуџестите галаксии. Исклучок од ова правило, меѓутоа, се плимните џуџести галаксии.

Овие галаксии се кондензираат од рециклираниот гас од други галаксии и се одделени од најголемиот дел од темната материја со која првично биле поврзани. Тие се создаваат кога галаксиите се судираат и нивните гравитациони маси взаемнодејствуваат. Во суровоста на взаемодејството, гејзери од галактички материјал се отргнуваат од родителот-галаксија заедно со прстен од темна материја кој ја опкружувал таа иста галаксија.

Поради тоа што кај нив недостасува темна материја, новите галаксии видени во прстенот од соѕвездието Лав наликуваат на плимни џуџести галаксии. Во својата основата, меѓутоа, тие се разликуваат од нив. Гасовитиот материјал, од кој се состојат плимните џуџиња, веќе има кружено во самата галаксија при што се има збогатено со метали одн. елементи потешки од хелиумот, кои настануваат како што ѕвездите еволуираат. Џуџињата од прстенот во Лав, пак, се изградени од многу почист материјал кој не содржи метали.

Формирањето на џуџестите галаксии е видливо во далечниот ултравиолетов спектар, претставено со синилото на десната страна на сликата.  Видливата светлина од синиот дел на спектарот е претставено со црвено. Грутките (во круговите) се изразито сини, што укажува на тоа што тие се примарно видливи во далечната ултравиолетова светлина.

Ова откритие е од големо значење, бидејќи им овозможува на научниците да го проучуваат формирањето на ѕвездите во сè уште необогатен гас.