Кој ја присвојува историјата?

Бугарска промоција на „голема Македонија“ во Брисел
Книгата требаше да докаже дека на територијата на Македонија живеат многу националности, но не и Македонци

Од нашиот дописник
Слободанка Јовановска

Брисел - По името и по јазикот, од вчера и прашањето за македонската историја се внесе низ мала врата во Европската унија, преку долгонајавуваната промоција на алманахот за Македонија од 1931 година, објавен пролетва од страна на бугарската ВМРО во Софија.

Додека во Европската комисија расправаа за неопходноста од препарати за заштита при сончање, во Европскиот парламент се „европеизираше“ дебатата за Балканот, така што се промовираше книгата која треба да докаже дека Македонија е географски регион кој не и' припаѓа само на Република Македонија, дека на нејзината територија живеат многу националности, но не и Македонци и како главно, дека нашата држава е таа која не се држи до фактите и си го отежнува патот до членство во ЕУ, манипулирајќи со историската вистина. Дебатата одржана без голем публицитет, со учество на бугарски и грчки гости и со иста таква публика од дваесетина присутни, само покажа колку е далеку Балканот од Европа, и покрај очигледните настојувања да се одржи академско ниво на форумот без мешање на дневната политика.Формално зад бриселската промоција на книгата стоеше групата на либералите во ЕП, а практично Билјана Раева, бугарска парламентарка од истата партија и Магор Имре, парламентарец од Унгарија. Во основа станува збор за фасцинантна колекција на 3.500 фотографии од сите три делови на географска Македонија пред 1931 година, спакувани со тогашната бугарска политичка интонација, а сега и со предговор на лидерот на бугарската ВМРО, Красимир Каракачанов, кој не се ни обиде да ја скрие вистинската цел на објавувањето на алманахот со европска реторика. „Книгата се смета за јасна евиденција на минатото на географскиот регион Македонија, за борбата на македонските Бугари да претставуваат единствен идентитет во рамките на Отоманската Империја и подоцна за унификација со Бугарија.

Книгата целосно ги открива културниот, социјален и религиски живот на сите националности кои ја населуваа Македонија - Бугари, Турци, Грци, Власи, Албанци и Евреи“, стои во текстот што беше приложен од страна на издавачот, Констадин Костадинов, инаку член на ВМРО, кој очигледно не гледа Македонци во Македонија, иако не го спори постоењето на Република Македонија. Според него, целта на промоцијата била да се покаже дека Македонија е регион кој обединува различни националности, во кој луѓето верувале дека припаѓале на ист идентитет, но подоцна бил поделен на три дела.Иван Илчев, ректор на Универзитетот во Софија, оцени дека книгата со својата појава ќе ги ограничи намерите да се коригира минатото, додавајќи дека таа не е само документ за Македонија туку и за расположенијата во тоа време.
Притоа, тој ја спомна како пример судбината на тројца браќа од Егејска Македонија, кои го поминале животот разделени во три држави: Србија, Бугарија и Грција, за да бидат закопани на крај сите на исти гробишта во Софија, со три различни презимиња, на -ов, -иќ и -ис. Според него, реалност на Балканот сега се неколку клонирани држави, па ги спомна Романија и Молдавија, Грција и Кипар, Албанија и Косово и Бугарија и Македонија, што требаше да сугерира дека станува збор за ист народ бугарски овде и во нашиот источен сосед. На реакцијата на Јелко Кацин, кој со своето присуство ги изненади организаторите, саркастично забележа дека е среќен што може да присуствува на расправа каде што се спомнува зборот Македонија, без притоа никој да не реагира и протестира. Испадна, всушност, дека сите можат да објавуваат и промовираат карти од голема Македонија, каква што може да се оквалификува таа во алманахот, па и да се користат македонските топоними во Егејска Македонија, на Атина да го слуша тоа мирно, бидејќи такво право очигледно нема само Република Македонија. Кацин притоа забележа дека е јасно оти имало етничко чистење во Грција, дека на Македонија не и' е дозволено да влезе во НАТО само поради името Македонија, дека очигледно прашањето е многу сензитивно, но повика да се прифати реалноста и да се покаже поголемо разбирање за аспирациите на нашата земја да се приклучи на ЕУ и на Алијансата. А како реплика за државите клонови, тој ги спомна Германија и Австрија, со очигледна алузија дека никому во Берлин не му паѓа на ум да им кажува на Австријците дека се една нација.

„Не ние е незгодно да велиме Македонија. Името не е проблем, ние први ја признавме оваа држава. Но, проблем е кога историјата е манупулирана од една земја“, изјави Евгениј Кирилов, бугарски пратеник во ЕП, оградувајќи се дека не е грчки „адвокат“, туку таква е неговата лична позиција. Според негова оцена, македонскиот идентитет се формирал од 1945 година и Бугарија треба да го признава, но не може да се толерира манипулирањето со минатото, па за да биде поубедлив се повика на преименувањето на аеродромот во Скопје како „Александар Македонски“ како неприфатлив потег.

Непочитувањето на фактите создава проблеми за Македонија во приближувањето кон Унијата, заклучи Кирилов, во согласност со намерата на форумот да се искористи процесот да се отворат прашањата кои Бугарија има интерес да ги затвора со Македонија, но од ова место каде што има привилегиран статус. Единствениот професор надвор од регионот, Чехот Јан Ричлик порача дека трите земји ќе можат да зборуваат за заедничко наследство од историјата дури кога ќе расчистат со идеите за големи држави, со забелешка дека националните идентитети не се дадени еднаш засекогаш, и дека постојано се создаваат нови нации, па наредните една или две декади ќе бидат соодветен период овие прашања да се решат на Балканот. Анастасија Каракасиду, професор на Весли колеџот во САД од грчко потекло, изјави дека не се согласува со начинот на кој нејзината влада ја толкува историјата во грчкиот дел на Македонија и дека ја радува тоа што книгата покажува дека Македонија не е само грчка, влашка или некоја друга.


Формално зад бриселската промоција на книгата стоеше групата на либералите во ЕП, а практично бугарската парламентарка од истата партија Билјана Раева (фото) и Магор Имре, парламентарец од Унгарија

Таа јасно ја нарече нашата земја Република Македонија, оценувајќи дека состојбата сега во регионот е толку различна од таа што е илустрирана тука, што не се исти ни луѓето што живеат, ни обичаите, ни црквите не значат тоа што беа, па не се исти ни костимите што се носат. Затоа, рече таа, добивам желба да стиснам „бриши“ на тастатурата секогаш кога ќе видам збор историја, бидејќи таа по дефиниција разделува, а не обединува. Според неа книгата го легитимизира постоењето на негрци во грчкиот дел на Македонија и затоа сега сфаќа зошто нејзиното постоење било тема на постојано внимание во Грција. Македонскиот дипломат Тони Павловски ја потенцираше ударната реченица во книгата дека „Македонија е на Македонците“, ја оцени како фасцинантна во поглед на документите што ги содржи, но не се согласи со проблематизирањата на македонскиот идентитет како нешто создадено вештачки.
Раева пред расправата негираше дека идејата на промоцијата е да се искористи членството на Бугарија во ЕУ за да се затворат отворените прашања со Македонија на начин на кој сака Софија. Таа негираше, исто така, дека форумот е на линија на грчките негирања на името и идентитетот на Македонија и дека со форумот само и' се помага на Атина да го зголеми притисокот врз нашата држава. Според неа, само со влезот на Македонија во ЕУ ќе се затвори циклусот на расправии зашто ќе нема граници и сите ќе мислиме како да успееме, а не како да спориме. Имаме општа култура, општо минато, општи личности, треба да имаме и општа иднина“, изјави таа, порачувајќи дека промоцијата не е повод за конфронтација, туку за соработка. „Ако можам со двете раце ќе се потпишам за евроинтеграцијата на Македонија“, изјави таа, негирајќи дека целта е да се истакне бугарскиот карактер на нашата држава и да се злоупотреби нејзиниот пат кон Унијата. За следната дебата, иако нејасно на која тема, таа најави учесник и од Македонија, бидејќи сега времето било премногу кратко да испрати таква покана.