Сакаме промени, а несакаме да ги менуваме навиките

Оставки

Кај нас министрите и директорите со конопи се врзани за своите функции и нема сила, ниту критика што може да ги натера самоволно да заминат. Ќе се понижат, ќе погазат се' што ветиле, ќе заборават се' што кажале... ама, да се откажат од привилегиите нема шанси

Никогаш не сум гледала толку телевизија како последниов месец. Не се секирајте: не дозволив да бидам „отруена“ од репризите на говорот на Груевски („газиместански“ по содржина, но „минхенски“ по реакциите на публиката) ниту од прекумерните дози на едни те исти вести што не „маѓепсуваат“ од 16 до 23 часот. И така, секој ден личи на претходниот: вооружени пљачки, политички скандали, празна каса, уште една жртва што ја плаќа цената на распаднатиот здравствен систем... и да не заборавам: премиерот, кој не' убедува дека се' тече според планот.

Наместо тоа, во паузите помеѓу одличните документарци (за жал, многу ретко на некоја од нашите телевизии), далечинскиот ме „шеташе“ и на некои од светските информативни канали. Помеѓу вестите за новите тензии на Корејскиот Полуостров и, оние поновите, на Блискиот Исток - впечаток ми оставија две оставки за кои денес сакам да пишувам.

Во два дена, неотповикливи оставки поднесоа германскиот претседател Хорст Келер и британскиот прв човек на државната каса, Дејвид Лос. И двајцата се искусни економисти (Келер беше поранешен шеф на ММФ, а Лос имал долга и успешна кариера во Лондонски сити како потпретседател на ЈП Морган на нецели 30 години!), ценети и во својата професија, но и во својот политички ангажман. Келер стана претседател на Германија во 2004 година со поддршка на речиси сите крупни партии претставени во германскиот Бундестаг. Неговата функција е повеќе протоколарна, но неговиот „минат труд“ му ја зацврсти позицијата и му обезбеди и втор мандат минатата година. Иако предложен од ЦДУ на Ангела Меркел, тој ги уживаше поддршката и почитта и на другите главни играчи на германската политичка сцена како и висока поддршка на германската јавност. Не се либеше да врати назад закони кои сметаше дека имаат сомнителна уставна основа, ниту и' додворуваше на Владата со чија поддршка беше избран. Мала дигресија: мислам дека Иванов имаше една средба со Келер. Штета што ваквиот политички интегритет не е заразна работа!

Британецот Лос, од друга страна, е поизразен „zoon politikon“: го напуштил банкарството за да се приклучи на либералдемократите и тоа во период кога никој не можеше да претпостави дека тие ќе имаат шанси да станат дел од британската власт. Со формирањето на новата коалициска влада во Лондон, Лос ја доби една од најважните и најтешки функции: да се справи со високиот британски дефицит, без да ја загрози владината политика и економското заздравување.

Значи, важни луѓе на уште поважни позиции. Нималку случајни. Нималку неискусни. Што се случи?

Пред извесно време, германскиот претседател даде интервју во кое говореше за учеството на Германија во воените операции во Авганистан (инаку, прилично непопуларно помеѓу германските граѓани). Воедно, тој споменал дека за земја како Германија чија економија зависи од големиот извоз на стоки, воените ангажмани се „неопходни... за да ги одбраниме нашите интереси, како што се на пример коридорите за слободна трговија“. Иако подоцна неговата канцеларија тврдела дека со овој коментар тој се осврнал на патролите за заштита од пиратите околу бреговите на Сомалија, најголемиот број од слушателите тоа го разбрале како одбрана на мисијата во Авганистан. Следела серија на критики во јавноста која го обвинувала дека со ваквата изјава и штети на Германија бидејќи воените акции ги претставува како одбрана на економските интереси на земјата, а не како обид за поддршка на светскиот мир. После неколкунеделната дебата на овие теми, претседателот Келер ги изненади сите (особено канцеларката Меркел) и поднесе оставка како морален чин. Без лутина, без гнев, без обвинувања. Чесно и достоинствено, со зборовите дека му било „чест да биде федерален претседател на Германија“.

Оставката во Лондон беше нешто поконтроверзна. Не поминаа неколку дена по поднесувањето на предлогот за кастрење на дефицитот подготвен и претставен токму од Лос, кога во јавноста излезе информацијата дека секретарот, додека бил пратеник во претходниот Вестминстерски состав, користел државни пари за да си ја покрие рентата за сместување во Лондон. Дотука нема ништо спорно - тоа е право на сите пратеници кои не живеат во главниот град. Но, во случајот на Лос се откри еден ситен „детал“: тој плаќал соба за сместување во месечен износ од 950 фунти (што, споредбено со другите пратеници, е мал износ), но рентираната соба била во станот на неговиот партнер! Британските правила се јасни: државата не плаќа доколку пратеникот или неговиот партнер/ партнерка имаат стан или куќа во Лондон. Лос тврди дека морал тоа да го направи за да не ја обзнани својата хомосексуална врска и за да го заштити својот партнер од медиумски интерес, но се согласува дека тоа не било во согласност со правилата за финансирање. И затоа веднаш го повлече потегот и даде оставка. Претседателот на неговата партија и премиерот Камерон изразија жалење што губат таков човек и надеж дека повторно ќе се врати во политиката. Никој во јавноста не се потресуваше околу веста дека и овој секретар е хомосексуалец (ниту конзервативците во кои се „крстат“ нашиве хомофобични квази-десничари); за прагматичните британци главната тема беше дали правилата за финансирање биле прекршени и дали парите на даночните обврзници биле непотребно потрошени. Две „да“ и Лос одлучи да си замине. Без да чека антикорупциска, без да обвинува за заговор против него од страна на „мафијашки структури“, без да се бара милост од своите шефови.

Има многу разлики помеѓу овие двајца политичари, но нивните оставки говорат во еден глас. Говорат за одговорноста и личните принципи кои не се жртвуваат на олтарот на политичките кариери. Говорат дека во политиката е неопходен поголем, а не релативен морал. Говорат за одговорноста за секој изречен збор, за секој потез, секоја одлука и потпис. Говорат за силата на јавноста пред која секој политичар мора да „ведне глава“. Говорат за сите овие непишани правила кои во Македонија не ги почитуваме дури и кога ќе ги запишеме.

Кај нас? Кај нас министрите и директорите со конопи се врзани за своите функции и нема сила ниту критика која може да ги натера самоволно да заминат. Ќе се понижат, ќе погазат се што ветиле, ќе заборават се што кажале... ама, да се откажат од привилегиите нема шанси.

Кога ќе се сетиме на тие наши „јунаци“ кои не знаат да понесат одговорност ниту за погрешна политика, ниту за лоши одлуки со катастрофални последици, а да не зборувам за недоветните изјави со кои се срамат себе си, но и државата... сфаќаме зошто Македонија уште долго нема да биде европска држава.

Grazie Горан

Пак останав без глас. На оние што ме познаваат веќе не мора да им ја објаснувам причината што моите гласни жици на неколку дена ја изгубија способноста да произведат нешто поинакво од звук сличен на шиштење на расипан телевизор. Знаат. Имало фудбалски натпревар. Уф, и тоа каков фудбалски натпревар!

За некој чија страст кон фудбалот никогаш не завршувала со залепен постер на вратата од детската соба, собирање сликички пред светските првенства, понекоја пролеана солза по победа или пораз на омилениот тим, слушање на првиот национален меч со мини-транзистор на час кај најстрогата професорка во најстрогата гимназија во 1993-та, или со организирање бегството од часови на целиот клас за да биде на првиот домашен меч на репрезентацијата - саботата што измина беше повеќе од празник: Македонецот Горан Пандев како дел од шампионскиот Интер го искачи нашето знаме повисоко од сите јарболи што една држава може да ги изгради - на врвот на Европа.

Два дена потоа, со потсмирени емоции (и се' уште зарипнат глас) се обидувам да го анализирам феноменот Горан Пандев.

Беше крајот на 90-тите години кога заедно со еден колега, спортски новинар, отидовме во Фудбалската федерација и ги замоливме да ни дозволат да ги гледаме видеокасетите од натпреварите на тогашниот второлигаш Беласица. Бевме чуле дека во струмичкиот клуб се родила генерација на фудбалски бисери. На аматерските снимки направени за потребите на Федерацијата (секој натпревар се снима заради проверка на судењето), восхитено гледавме како по калливите второлигашки терени неколку одвај 16-годишни момчиња прават виртуозни акции и не' обземаше претчувство дека во калта се создава нешто вредно и магично. Тоа ми беше првата средба со магијата на Пандев. Набргу, тој стана дел од младата репрезентација, па бидејќи ревносно ги следев собирите на националните тимови, имав можност да го видам и надвор од теренот. Се изненадив. Борбено бикче на натпреварите, бестрашен и дрзок во дуелите, надвор од него беше повлечен, скромен, речиси незабележителен. Денес, 11 години потоа, кога со едвај наполнети 27 години веќе стана фудбалска легенда, осамен на врвот на листата со најдобри стрелци за Македонија на сите времиња, сопственик на уникатна фудбалска магија во која уживаат негови фанови низ светот, можам да се уверам дека ништо не се променило во неговиот карактер на теренот и надвор од него. Головите и дриблинзите го направија добар фудбалер, но личноста и начинот на кој дојде до успехот го прават феномен.

Вистина е дека настапите на нашиот магионичар изминативе години ни станаа островче на национално задоволство, изворче на национална самодоверба, мевлемче врз раните што ни ги отвораше секојдневието. Ги чекавме викендите заради патриотските тахикардии што ни ги предизвикуваше возбудениот италијански коментатор кој извикува Una magia di Macedone. Но, мислам дека Горан Пандев не е македонски феномен затоа што ни ја потхрануваше националната гордост, туку зашто е олицетворение токму на сето она што мнозинството Македонците не сме. Тој, всушност, ни покажа што не сме правеле сите изминати години за да го постигнеме неговиот успех, да ја освоиме Европа. Тој е работлив на теренот, скромен надвор од него. Погледнете што правиме ние: на работните места сме главно мрзливи, гледаме како да забушиме и да фатиме кривина, а надвор од нив се удираме в гради и ломотиме за големи работни победи. Горан е тимски играч, се жртвува за успехот на колективот. Какви сме ние? Индивидуалци заслепени од желбата за личен профит, кои кон заедничкото се однесуваат како кон туѓо. Горан трча еден километар повеќе од останатите за да биде конк*рентен во екипата. Ние сакаме да влеземе во европската екипа така што некој друг ќе ни ги истрча километрите до Брисел, а и во микросветот што не' опкружува се владееме според правилото „турни ме да кинисам“. Горан до успехот стигна скала по скала - Беласица, Специја, Анкона, Лацио, Интер.... Ние изградивме систем во кој е нормално на државниците прво вработување да им е премиерското, на младите дипломати прво работно место амбасадорското, секој гледа преку ноќ и без капка пот да стигне до врвот. Горан успеа сам. А овде во Македонија царува непотизмот, династии се нижат од врвните академски установи, преку болниците и судовите, до последното јавно установче, а таму каде што тато и мама не можат да помогнат, единствениот клуч што ги отвора железните порти е - партискиот. Успехот на Горан се базира на знаење, вештина, талент. Во Македонија знаењето доживува дефлација како никогаш претходно, неталентираните гледаат да ги уништат талентираните, неспособните да се опкружат со уште понеспособни за да бидат најдобри... И, конечно, Горан не се чувствуваше помал од другите затоа што е Македонец. Иако за местото што му го одреди неговиот португалски тренер Мурињо мораше да се бори токму со Португалецот Кварежма и со италијанскиот миленик Балотели, тоа не го обеск*ражи, тој не се самоизолира и не се заплетка во мрежа од имагинарни заговори. Македонија не само што не се отплеткува од таквите мрежи туку - постојано плете нови и нови.

Grazie Пандев. Grazie што си поинаков од нас и што ни покажа како се стигнува во Европа. Можеби денеска кога ќе се вратиме на работните места и кога гласните жици полека ќе ни се вратат во нормала, некои од нас, понесени од твојот успех, ќе сфатиме дека магијата е во тоа напорно да се работи, не за себе, туку за тимот, за заедницата, за државата, дека секој треба со личниот пример да придонесе македонското знаме повторно да се искачи на врвот. Само така ќе направиме успехот да тежи повеќе од златото на градите и пехарот во рацете на нашиот фудбалски маестро.