Пред самото тргнување влезе една група на високи офицери коишто одеа во некое воено училиште. Беа мајори, полковници, а меѓу нив беше и еден постар водник со сопругата. Монах во офицерски вагон. Гледајќи се себеси во вагонот со офицерите како монах - си реков - каков разговор би можел да водам со нив? Јас си внимавав на својот мир и на своето „Господи Иисусе“ и седев мирно, бидејќи знаев дека ми претстои два часа патување со нив. А, треба да се префрлам во местото Лунка Стрмба на друг воз за Тракау, бидејќи одев кај отец Касијан, којшто беше настојател во Тракау, и кај отец Јануариј. Тоа беше во 1957 година.

Еден од нив, за да не молчи и сакајќи да се пошегува рече:

- Гледај, бре! Добро ќе оди возов зашто овде имаме поп.

Ако ние не го исполниме законот Христов - не сме ни христијани… Бидејќи за Христа трпиме, барем да го слушаме што ни вели. Он не ни вели нешто тешко, но лесно. Он ни вели да се љубиме еден со друг, да си простуваме, да се тешиме, да седиме мадро, да не збеснуваме како мали деца, да не се опиваме, да не блудствуваме, да не пиеме вино без мера, да не скокаме на оро како безумните што скокаат.

А ние и празникот што го служиме еднаш во годината, и него непристојно го служиме, а не побожно. Баш на денот гледаме да се опиеме, да скокаме, да збеснуваме. Цела ноќ седите, пиете и збеснувате, не го молите светителот туку го лутите, та тој не ве измолува пред Бога и не ви помага, па попусто се трошите…

Ама ќе речете… не знаеме како треба. Така најдовме, така ќе оставиме. Немој, брате, не оставај, туку тргни се од злото и прави добро… Ако, пак, не си кадар и не можеш ништо да направиш според законот, барем не прави беззаконие, но седи си ужален и речи: На денешен ден сите христијани стојат во законот, Бога Го молат, Бога Го фалат по црквите и Божјите домови, а ние сме принудени од сето тоа да се лишиме. И, помоли се Богу со солзи и речи: избави не Боже од оваа лоша сметка што ја имаме и научи не Господи на вистината Твоја и исправи ги стапките наши кон остварување на Твоите заповеди.

А, вие се надевате на к*рбаните што ги колете… со тоа да му угодите на Бога. Не знаете ли дека тие к*рбани се идолска жртва, еврејска жртва, а не христијанска. Тој христијанин што коле к*рбан не е христијанин туку евреин или идолопоклоник, и тој свештеник што со запалена свеќа служи над главата од овенот (к*рбанот) лаже само заради добивка, заради пари, заради месо, оти во законот христијански никаде не пишува свештеник да служи на овен, а христијанин да коле к*рбан.

Немојте христијани, не колете крвни жртви, зашто имаме бескрвна. Видете што пишува Духот Свети низ устата на пророкот Давид во 49-от псалм, стих 13: “Зар Јас да јадам јунешко месо и да пијам крв јарешка? Принеси Му на Бога благодарствена жртва и на Севишниот молитвите свои воздај Му ги”. И, вели: “Немам потреба да примам од домот твој телци, ниту од стадата твои јарци”… к*рбанот остана од Авраама, а просфората и виното останаа од Мелхиседека. И, види кој е поголем? Види како Бог го прати Авраама да се благослови од Мелхиседека, зашто тој беше свештеник на Бога Вишниот и неговиот принос беше многу пријатен пред Бога, зашто беше од леб и вино, а не од месо и крв како Авраамовиот…

Гледате христијани колку голем грев бива со колењето к*рбани. А, вие се надевате да измолите од Бога и од светителот и да се исцелите од болестите. А, Бог вели: Не сакам да ми колите; Јас ни крв пијам, ниту месо јадам. А, вие го колите со свештеникот и велите: к*рбан го праќаме на Бога. А, свештеникот што не ви кажува каква е работата, туку од лакомост за пари уште и ве мами, ви вели: Ако, гледајте си ја работата, што сте нашле не оставајте. А, ако погрешно ве учи, на него е голем грев, оти од него отстапило и свештенството и христијанството, и тешко на таа парохија каде што тој свештеникува, и тешко и претешко и горко на неговата душа!

Христијани, браќа мои, да се подготвуваме духовно, а не телесно; така подготвувајќи се, да се исповедаме кај духовникот, оти духовникот има власт и благослов од Христа Бога; та гревовите коишто се чинат секој час, а ги забораваме и не ги паметиме, да ги кажеме на духовнникот, и тие можат да се простат со разрешната молитва што ја чита исповедникот, та на Велигден можеш достојно да се причестиш, достојно да празнуваш, достојно да се веселиш, достојно и духовно да се радуваш…

свети Амвросиј Милански

За покајанието

1. Од секоја доблест, чијашто цел тежнее кон напредок, без соменение умереноста е најубавата. Таа не ги суди, ниту ги казнува, и, ако ги суди оние "достојни" за тоа, обично тоа го прави со простување. Најпосле таа е онаа којашто ја шири Црквата создадена со Крвта Божја (Дела 20, 28). Таа е образ на добродетелта небесна и, на сеопштото спасение. Таа е онаа којашто ублажува со здраво ограничување, за да можат ушите на луѓето да го поднесат тоа што не е подносливо; за да не се изгуби духот, да не се исплаши душата.

2. Оној којшто настојува да ги исчисти грешките од човечката немоќ, треба да ја поднесе истата немоќ и, на некој начин да ја одмери на своите плеќи, а не да ја отфрли. Зашто, Оној евангелски пастир, како што се кажува, ја донел изнемоштената овца, а не ја отфрлил (Лука. 15. 5); и Соломон рече: "Не бивај строг и немој да се покажуваш за многу умен, за да не се избезумиш" (Проп.7.16). Умереноста треба да ја смирува праведноста. На кој начин мислиш да те исцели оној кон којшто ти имаш одвратност, ти којшто мислиш за свој лек да го имаш презирот, а не сочувството?

3. Затоа Господ Иисус трпи со нас, за да ни повика кон Себеси, а не да ни одврати. Кроток дојде, дојде смирен по срце (Матеј 11, 29), и рече: "Дојдете при Мене сите изморени и обременети и јас ќе ве успокојам".(Матеј 11, 28). Господ Иисус успокојува, не одбива, не отфрла. Со право, такви ученици и одбра, посредници на Божјата воља, да го соберат и примат народот Божји.

Јасно е дека не треба да се сметаат за ученици Христови оние коишто мислат да ја следат суровоста наспроти кроткоста, горделивоста наспроти смиреноста; и, кога самите бараат милосрдие од Бога, го одбиваат од другите; тие се учители на Новатијанците коишто себеси се нарекуваат "исчистени".

4. Што е погорделиво од овие? Кога самото Писмо вели: "Кој ќе се роди чист од нечист? Ниеден". (Јов 14. 4.). И, Давид извикува: "Очисти ме од мојот грев". (Псалм 50. 2.). Поголеми светители ли се тие од Давид, во чијашто фамилија Христос одбра да се роди според мистичното воплотување? Во Него е царството небесно, плод на утробата девствена, Којшто се принесе како Спасител на светот. А, пак, што е посурово од тоа да прогласат покајание, а да не простуваат, кога секако при одбивањето на простувањето го одвраќаат она коешто го потикнува покајанието? Никој не може да прави добро покајание, освен оној којшто се надева на простување.

5. Тие не се согласуваат дека заедницата треба да ги врати оние коишто паднале во отпадништво. Ако, единствено го издвојуваат таквиот злостор на сквернавење, кому што му го негираат простувањето, се разбира дека е сурово, но таквиот злостор би се согласил со нивните тврдења, и се чини дека единствено е побиен од божествените заповеди. Господ не прави исклучок за ниеден злостор, Он ги простува сите гревови. Истите сметаат, според обичајот на Стоиците, дека сите гревови треба да се проценат со иста мера, и тврдат дека засекогаш треба се одвојат од небесните тајни, подеднакво оној којшто ќе го убие петелот во кокошарникот, како оној којшто ќе го убие својот татко. Па тогаш, како ги одбиваат оние коишто се одвратени само заради еден злостор? Тоа би било најнедостојно - и самите не можат тоа да го одречат- бидејќи казната од малкумина ја префрлаат на многумина.

6. Но, велат дека почит на Бога му укажуваат, само оние коишто ќе ја сочуваат можноста за простување на беззаконијата. Секако, никој не прави поголема неправда отколку оние коишто сакаат да ги срушат заповедите Негови, и да ја отфрлат доверената задача. Кога Самиот Господ Иисус во Евангелието свое ќе каже: "Примете Дух Свети, на оние на коишто ќе им ги простите гревовите ќе им се простат, а на оние на коишто ќе им ги задржите, ќе им се задржат" (Јован 20, 22- 23); Кој Го слави повеќе Бога, оној којшто е во послушание на заповедите Негови, или оној којшто им се спротивставува?

7. Црквата, и во двата случаи му служи на послушанието, за гревот, и да го врзе и да го отпушти. Ереста, којашто во едно е крута, а во друго се одликува со непослушност, сака да го врзе она коешто не го отпушта и, не сака да го отпушти она коешто го врзала. Во тоа, тврдењево самото себеси се осудува. Господ сакаше подеднакво право да им даде и на отпуштањето и на врзувањето, Он подеднакво го допушти и едното и другото. Оној којшто нема право во отпуштањето, нема ниту во врзувањето. Според Божја промисла: оној којшто има право да врзува, има и да отпушта, така што изјавата на истите, самата се задушува, зашто ако го одрекуваат правото на отпуштање, должни се да го одречат и правото на врзување. Како може да се допушти едното, а да не се допушти другото? Ним и двете им се дадени, или, очигледно е дека и двете им се допуштени, или, сигурно е дека ниту едното од двете не им е допуштено. И едното и другото н е допуштено на Црквата, а на ереста ни едното ни другото не н е допуштено, зашто ова право само на свештениците им е допуштено. Со право Црквата ги зема на себе, бидејќи има вистински свештеници; ереста не може да ги зема на себе зошто нема Божји свештеници. Бидејќи нема свештеници, ереста не се огласува со превземање и, не смее да си го присвои за себе свештеничкото право. Така во бесрамната дрскост откриваме признание полно со заблуди.

8. Исто така запази го и ова: оној којшто го прима Светиот Дух, ја прима силата на врзување и отпуштање на гревот. Вака вели писмото: "Примете Дух Свети; на оние на коишто ќе им ги простите гревовите, ќе им се простат, а на оние на коишто ќе им ги задржите, ќе им се задржат".(Јован 20. 22,23). Значи, оној којшто не може да отпушта гревови, нема ни Дух Свети. Зашто службата на свештеникот е дар од Светиот Дух, а Светиот Дух допушта врзување и отпуштање на беззаконијата. Како го примаат на себе дарот Негов кога не веруваат во силата и вистинитоста Негова?

9. А, што да се каже за нивната крајна дрскост? Значи Духот Божји е повеќе наклонет кон милосрдието отколку кон строгоста, тоа што Он рекол дека го сака, тие не го сакаат, а тоа што Он рекол дека не го сака, тие го прават; бидејќи ако суди правилно, тогаш простува на оној којшто е милосрден. Треба да се биде потрпелив. О, Новатијан, треба да простуваш одошто да врзуваш; од една страна сурово е во однос на грешникот да го докажуваш своето право, а од друга страна сочувство е заради болката да му простиш.

10. Велат, дека откако ќе ги издвојат потешките беззаконија, им простуваат на полесните. Но, тоа не е случај со зачетникот на нивната грешка, Новатијан, којшто сметаше дека никому не треба да му се даде покајание, а со ова размислување се разбира, самиот не би можел ниту да простува, ниту да врзува гревови, ниту, пак, откако самиот се врзе да се надева на простување. Тоа значи, дека со сопственото размислување му судите на вашиот татко; вие правите разлика во гревовите, сметате дека тие треба да бидат отпуштени од вас, откако ќе ги процените, а без да ги исцелите. Но, Бог не прави разлика, и им даде милосрдие на сите и им допушти слобода на своите свештеници во отпуштањето на гревовите без никаков исклучок. Оној којшто ќе го зголеми гревот, го зголемува и покајанието; поголемите гревови се очистуваат со поголемо плачење. Ниту се оправдува Новатијан, којшто им го спречи простувањето на сите, ниту пак вие, наследниците на истиот и зачетници на осудата, бидејќи ја намалувате силата на покајанието, тогаш кога таа треба да се зголеми, а милосрдието Христово поучи дека потешките гревови треба да се потпираат на поиздржливи потпори.

Некој старец бил ограбен од својот сосед, кој што му служел. Кога и да влезел во одајата на старецот, тој ќе земел по нешто и ќе си го однесел. Старецот сето тоа го гледал но ништо не велел. Када дошол смртниот час на старецот, се собрале сите соседи окулу неговата постела, а старецот ги зел рацете на свијот сосед (оној кој го ограбил) и почнал да ги бакнува:"На Овие раце имам јас да им благодарам што денас заминувам во Царството небесно."

Преображение

Еден од правците на живеење, којшто во се поголема мера бива проповедан од страна на модерното потрошувачко општество, бездруго е и вулгарниот материјализам.

Но, преку посочениов евангелски настан, којшто во континуитет Црквата го живее и денес, според големиот старец Јустин Келијски, православната духовност ни предочува дека материјата во суштина се состои од светлина, и се сведува на светлината како на своја прасуштина и праприрода.

Затоа, како што укажуваат современите патролози, нашиот грев, нашето промашување се состои токму во тоа што брзо се навикнуваме на се во светот, и уште побрзо сето тоа ни станува здодевно, празно. Лебот е само леб, човекот само човек. Си велиме дека познавајќи ја надворешноста и функцијата на нештото, знаеме се за него. Но, всушност ништо не знаеме бидејќи повеќе не ја гледаме божествената светлина, којашто проблеснува низ се во овој свет.

А, човекот е создаден за обожение. Бог стана човек, за човекот да постане бог (по благодат), гласи позната изрека на светиот Атанасиј Велики.

Според римокатоличката теологија светлината, којашто ја видоа Апостолите при Христовото Преображение на Тавор, е создадена светлина. Со тоа си прогласија дека за нив постои непремостлива провалија помеѓу Бога и човекот. Оттука, ним им е неопходно погрешното учење за папата како посредник.

А, според мистичната теологија на Црквата од Исток, Бог е трансцедентен, неспознатлив според Неговата суштина, но апсолутно причастен според Неговите енергии, та оттука, човекот е создаден да ја гледа несоздадената светлина, да ја прима во себе, та дури и да ја предава на други, за што сведоци се светителите и живите благодатни старци. Се е уредено и постои токму заради благодатното обожение, вели преподобниот Максим Исповедник.

Да не заборавиме, не потсетуваат и светогорските старци, дека ако не успееме да се обожиме, сиот наш живот ќе биде неуспех. Да не заборавиме дека професијата, богатењето, студиите, милосрдието… можат да бидат важни, но сепак се вторичните цели во однос на првичната цел во нашиот живот – обожението. Тоа не е луксуз, но најдлабока цел, вели Митрополитот Иеротеј. А, на оние коишто велат дека тоа е невозможно, најдобро ќе им се спротивставиме со силата на зборовите, којашто произлегува од оние што се имаат обожено, а таков бездруго е светиот Симеон Нов Богослов, којшто во неговите Химни, пишува:

„Не велете не можно е да се прими Светиот Дух…, не велете – луѓе светлост Божеска не зерцаат и невозможно е тоа во сегашниве времиња!… Никогаш тоа не е невозможно, пријатели, туку сосем е возможно за тие што сакаат“… (Химна XXVII).

Ете, копнеејќи за обожение да предвкусиме уште тука од граѓанството на Невечерниот град Иерусалим и заедно со божествениот Јован да воскликнеме: „… сега сме деца Божји, но уште не се откри што ќе бидеме! Знаеме само дека кога ќе се открие, ќе Му бидеме слични Нему, оти ќе го видиме Каков што Е“ (1 Јован 3. 2).

„Тука стојат некои што нема да вкусат смрт додека не го видат Синот Човечки како оди во Царството Свое“ (Мат. 16. 28), т. е. додека не го видат Преображението, вели Евангелието. Дај Боже сите што сме тука, сите собрани во Литургијата на Црквата, за да би можеле да се наречеме Христијани - да ја видиме славата на Отецот и Синот и Духот Свети, сега и во вечни векови. Амин.

ВОСКРЕСЕНИЕТО НА ПРАВОСЛАВНАТА ЦРКВА ВО АЛБАНИА

ЏИМ ФОРЕСТ

Текстот којшто следува е дел од книгата на православниот аме­рикански новинар Џим Форест - „Воскресението на Пра­во­славната црква на Албанија“, излезена во 2002 год. Авторот минува еден месец во земјата и таму се среќава со различни прет­ставници на Православната црква и непосредно ги пренесува разговорите со нив. Ви предложуваме и дел од разговорот со главата на Православната црква во Албанија - архиепископот Анастасиј. По потекло тој е Грк и заминува во Албанија по препорака на Вселенскиот патријарх. Неговиот живот е исклучително богат: на 35-годишна возраст заминува како свештеник во Уганда, после тоа е доцент по историја на религиите на Богословскиот факултет во Атина, а подоцна повторно се враќа на мисионерската работа во Африка (во Уганда, Кенија и Танзанија). Задачата што ја добива - да ја востанови Православната црква во Албанија - навистина е тешка, бидејќи таа бивша комунистичка земја го преживеа најжестокото гонење на религиозните заедници. Во 1967 год. се забранети апсолутно секакви богослуженија и повеќето храмови се, или разрушени, или се одземени од религиозните заедници. Луѓето коишто се фатени како ги нарушуваат забраните и ја практикуваат својата вера можеле да добијат и до 14 години затвор, а свештеник фатен, на пример, како извршува свето крштение, можел да добие смртна пресуда.

Во овој контекст возрождението коешто го преживува Православната црква во Албанија во последниве десет години под раководство на архиепископот Анастасиј навистина е чудо. Неговиот неверојатен мисионерски дар, духовната опитност и административните способности се причина албанските православни, како и мозина православни од туѓина, да се обединат околу него и исцело да се трудат за востановување на црковниот живот.

Архиепископот Анастасиј пристигнува во Тирана на 16 јули 1991 г., во земја којашто малку пред тоа имаше највоинствен атеизам на светот. Од 440-те клирици низ 60-годишниот период на комунизмот остануваат 22-ца - сите стари и болни, а некои и блиску до смртта.

Во Јануари 1991 г., еден месец откако власта во Тирана дозволи создавање на некомунистички политички партии, Вселенската патријаршија го започна востановувањето на Православната црква на Албанија. Два месеци после 61-от роденден епископот Анастасиј добива телефонски повик од патријаршијата во Цариград со прашање дали би заминал за Албанија како Егзарх, за да види што таму останало од Православната црква. Во тоа време тој имал намера да се повлече во пензија.

На 24 Јуни 1992 г., по предлог на Вселенскиот партријарх Вартоломеј тој еднодушно од Светиот Синод на Вселенската патријаршија е избран за глава на Православната Црква на Албанија. Во првите години се среќава со исклучително многу тешкотии од страна на албанските политичари, коишто прават се што е можно за да го принудат да ја напушти земјата, но обидите им остануваат неуспешни. Друг сложен проблем којшто требал да се преодолее е разделбата во самата Црква.

Архиепископот раскажува: „Имаше голем расцеп во Црквата. Луѓето тука имаат различно етничко потекло. Првата задача ни беше да постигнеме единство меѓу православните христијани. После толку многу гонења не можевме да дозволиме расцепот да продолжува. Си спомнувам дека еднаш во Корча реков: Мислите ли дека шумата е поубава ако во неа има само еден вид дрвја? Сите различни дрвја треба слободно да растат под зраците на сонцето. Клучот кон вистинското развивање се љубовта и слободата.“

Еден од елементите на процесот на надминување на преградите внатре во Црквата беше поврзан и со тоа какво самосознание придобива самата Црква.

„Ние гледаме на себе си не како на Албанска Православна Црква, но како на Православна Црква на Албанија. Дури поскоро на себе си гледаме како на Православна Црква во Албанија. Ние сме дел од вселенската Црква. Православната Црква не е федерација од цркви; Едната Православна Црква суштествува во полнота на секое конкретно место. Ние патуваме кон Царството Божјо заедно. Никој не може да суштествува како остров - ниту Велика Британија, ниту дури огромната Кина. Никој не може да суштествува изолирано“.

За архиепископот Анастасиј една од најважните задачи била да се организира работата за создавање на места за богослужење во земја, во којашто црквите во континуитет биле рушени или ползувани за светски цели. Најзабележливото постигнување се црквите изградени или востановени после неговото доаѓање. До средината на 2001 г., изградени се 80 нови цркви, 70 се издигнати од руините, повеќе од 140 се ремонтирани, а 5 манастири се вратени во живот.

Освен тоа, изградени или востановени се повеќе од 20 големи згради, помеѓу кои се: Богословската семинарија во Драч, административната зграда на Св. Синод во Тирана, епархиските центри во Корча, Берат, Џирокастро, како и гимназијата „Св. Крст“ во последниот град, медицинскиот дијагностички центар во Тирана, неколку гостоприемници, училишта, како и комплексот „Назарет“, во којшто се наоѓаат свеќоливница, печатница, иконографско и атеље за реставрација и други згради за црковни потреби.

„Во почетокот немавме друг избор, освен да направиме неколку лесни градби во различни градови, за времено да служат како храмови, но низ годините постепено изградивме вистински цркви, претежно од камен, секоја со свој облик. Во некои случаи тие беа востановени од руините, а во други изѕидани од темели. Целта ни беше не тие да бидат привремени градби, но да создадеме убави цркви. Преку архитектурата на храмовите се обидуваме да кажеме нешто не само за сегашноста но и за иднината. Таа дејност се координираше од технички оддел, од отец Теологос, светогорски монах којшто има завршено архитектура и којшто работи заедно со овдешни соработници. За градењето и востановувањето на црквите расходувавме милиони долари. Голем дел од тие средства доаѓаат како дар од странство, вклучително од мои поранешни студенти коишто успеале во кариерата, или, пак, работат во невладини организации способни да помогнат. Понекогаш си велам на себе си дека сум еден меѓународен просјак! Ние сме бедна Црква, но богати сме со пријатели. И, многу сме им благодарни на сите нив.“

Црквата во Албанија сепак не се радува на пријатели од страна на власта.
„Многу ретко властите одговараа брзо при враќањето на отуѓената црковна сопственост, независно дали станува збор за враќање на храмови или на земја со рушевини од храм врз неа. Тоа е проблем којшто не спречува во многу градови и до денес. Понекогаш единственото практично решение беше да го купиме она што беше украдено од нас.“

Градбата на цркви многу често означувала нешто повеќе од градењето на еден храм.

„Кога градевме или востановуваме црква или храм, не ретко ни се налагаше и да го ремонтираме патот крај него. Еднаш ме прашаа каков подарок би сакал и, ми се чини, дека предвид имаа некаква икона. А јас кажав: „Би сакал еден булдожер“. Луѓето беа многу изненадени: „Но, што ќе правите со булдожерот?“. „Ќе градиме патишта во оддалечени реони, за да им го направиме животот на луѓето почовечки.“

„Така Црквата со нејзината целосна градежна дејност стана важен фактор во економскиот развој на Албанија. Ние сме еден од најголемите инвеститори и работодавци во земјата.“

Задачата да се востановат црковните згради, како и да се осознае значењето на заедничката молитва, се поврза со градењето на разбирање за општата одговорност на секој човек во Црквата и за животот во неа.

„Ние имаме три основни принципи коишто непрекинато ги повторувам: првиот е да има домородно раководство; вториот - да се ползува домородниот јазик; а, третиот - да се смета на домородно финансирање. Ни се наметнува да правиме компромис само со последниот принцип. Големата беда во Албанија изискува надворешна помош, за да се востановат црквите и да постои милосрдна дејност. Но дури и во таа област никогаш не започнуваме проект без парични пожртвување и од Албанците. За да го добиеме Божјиот благослов, треба да го дадеме она што можеме. Само што нулата не може да биде благословена. Со две риби и пет леба Христос нарани 5000 души, но прво требаше да се принесе дар од малкуто коешто луѓето го имаа.“

Една од неодложните задачи беше да се направи се што е можно за оние што страдаа во најбедната земја на Европа. Црквата почна да создава клиники во главните населени места. Се реализираат програми за помош на инвалиди, за зачувување на здравјето во селските реони, за развој на селското стопанство, за работа со затвореници и бездомници, бесплатни кујни, бесплатна помош за оние што имаат неодложна потреба. Поголем дел од таа работа се реализира преку „Диакониа Агапис“ („Служење на љубовта“ - црковен оддел, основан во 1992 г. од архиепископот Анастасиј и раководен во почетокот од отец Мартин Рици, којшто сега го возглавува Православниот христијански мисионерски центар во САД, после тоа од Пени Делијанис, а во моментов од Албанката - Нина Грамо Пердику). Тие проекти се наменети не само за пра­вославните, но и за сите коишто имаа потреба од помош, независно од верската припадност или недостатокот на таква.

„Ние работиме за примена на новостите во чувањето на здрав­јето - вели архиепископот Анастасиј, - клиниката „Благовештение“ во Тирана сега одговара на највисоките европски стандарди. Доаѓаат луѓе од целата земја за да се лекуваат во неа.“

Проект за пример е стоматолошката клиника којашто се наоѓа во голем бел микробус којшто патува од град во град.

Друга клучна сфера на дејност е образованието. Освен православната семинарија во Тирана во којашто учат момчиња и девојчиња, создадени се исто така и училишта коишто одговараат на други потреби. Неодамна во Тирана се отвори Институт за професионална обука после средното образование. Во Џирокастро неколку години постои машка гимназија, во соседниот град - училиште за девојки. Отворени се 12 детски градинки во мали и по­големи градови. Се организираат летни кампови, како и работа според различни младешки програми.

„Наш главен приоритет се децата - вели архиепископот Анастасиј - отворивме многу детски градинки, јасли и училишта. Жалиме само што не можеме да им помогнеме на уште повеќе млади луѓе. Правиме за луѓето се што можеме, доколку ни дозволуваат условите.“

„За да постигнеме резултати ни требаат луѓе, свети луѓе. Луѓе коишто не ги менуваат нештата, а се менуваат себе си. Црквата ја има силата да создава личности, способни да љубат и да се жртвуваат, такви коишто ја надживеале одмаздата и способни се да простуваат. Помирувањето не е лесно. Тоа има потреба од помошта на Црквата. Прошката и помирувањето се суштествен дел на христијанскиот живот, особено за време на Великиот пост. Тој дава сила да му простиш на другиот. Колку повеќе си простуваме, толку поздраво е заедничарењето?“

„Некогаш младото поколение беше обучувано преку системот на комунистичката пропаганда. Тоа беше култура на стравот… Сега младите се објект на друга пропаганда - на идејата дека кога имаш положба во општеството значи дека имаш пари. Новиот систем вели дека колку повеќе пари имаш толку повеќе значиш. Но без љубов и жртва луѓето се претвораат во диви животни. Денес без верските заедници нема надеж. Луѓето тешко ја разбираат жртвата. произлезена од љубовта, од верата во Христа. Тажно е што толку многу луѓе се робови на сфаќањето дека среќата е во парите. Младите треба да знаат дека има нешто повеќе отаде овој живот. Сега, светските луѓе штом видат човек којшто живее правејќи жртви, си мислат дека тој тајно добива некакви материјални средства…“

Целосното возраѓање на црковниот живот во Албанија вклучува и некои други сфери на работа.

„Основавме радиостаница и весник. И двете се викаат „Нгјалља“ - Воскресение. Весникот излегува еднаш месечно, а радиото емитува 24 часа секој ден. Програмата вклучува духовни, музички, информативни и други предавања. Сега има и час посветен на децата. скоро поставивме нова антена којашто овозможува да емитуваме во целата земја. Освен тоа имаме и центар надвор од Тирана, наречен „Назарет“, во него се предава иконопис и реставрација. Во истата зграда сместени се печатница и свеќоливница. Продажбата на свеќи е еден стабилен извор на приходи за парохиите.“

Архиепископот Анастасиј како друга област за црковна дејност ја гледа работата според проекти за зголемување на грижата за природната околина.

„Оваа година започнуваме програма за запазување на природната околина, којашто вклучува последипломно обучување на 15 студенти, коишто завршиле биологија, шумарство или екологија. Тие ќе започнат програми за запазувањето на екосистемите во три области на Албанија. Создадовме уште и програми за собирање на отпадоците во два града. Дел од улогата на парохијата е да се грижи селото или градот да бидат чисти. Треба да ја внушиме идејата за чиста природна средина, каква што некогаш Албанија имала, наложена од полициската држава. Сега тоа не може да биде наложено, но треба да стане слободен избор.“

„Неопходно е Црквата да присуствува во сите сфери на животот преку пилотни програми за запазување на здравјето, образование, социјална помош, програми за економски развој, култура и грижа за природното опкружување. Тоа се основни нешта на цивилизацијата. Во секоја област на животот треба да воведеме духовна мерка. Културата е повеќе од технологијата! Пред се таа е уважување кон човечкото достоинство. Културата е уважување кон Божјата твар. Таму кадешто таа суштествува, има убавина.“

Архиепископот Анастасиј уште вели: „Дел од мојот призив тука е да потпомагам во ферментацијата на општествените процеси. Треба да си го поставиме прашањето како Албанија навистина може да стане демократска земја. Демократијата е сложен феномен. Таа не означува просто - една партија да дојде на власт и да ја налага нејзината воља. Таа е повеќе од тоа да дојдеш на власт преку слободни избори. Демократијата е уважување кон вистината, уважување кон другиот. Таа означува - да не ја заменуваш реалноста со зборови и пароли. Таа означува - да не мислиш дека твоето насилство е добро, а нивното насилство е престап. Зборовите се менуваат, но за жал синтаксата останува таква каква што била. Ние страдаме од вакуум на вредности и од една многу жестока форма на капитализам - капитализмот што го гледаме во „Оливер Твист.“

Не сите беди на Албанија се случиле пред крајот на тешкиот комунистички режим во 1991 г. Во 1997 г. Албанија е опфатена од анархија после пропаѓањето на финансиските пирамиди во коишто мнозина албанци ги заложија и загубија сите заштеди.

„Земјата беше на раб од граѓанска војна - си спомнува архиепископот Анастасиј - тоа беше тешка катастрофа којашто ги разгори стравот и агресијата натрупани во срцата на многу луѓе. Повеќето од странците коишто работеа во Албанија, ја напуштија земјата. Во тој период Црквата покажа брза помош на 25 000 семејства и неуморно призиваше: „Не на оружјето, не на насилството!“. Повторувавме дека никаков акт на насилство може да биде оправдан од Црквата.“

Архиепископот ги пренебрегна советите на мнозина пријатели во Албанија и странство и откажа да ја напушти земјата.

„Могу луѓе требаше да заминат, но јас разбрав дека треба да останам и ги поканив оние коишто сакаат, да останат. Мојата положба е капетан на кораб. За мене можноста да напуштам не постоеше, но опасност беше сосема вистинска.“

Тој ми покажа еден к*ршум којшто беше истрелан во прозорецот на неговиот кабинет, којшто го искршил надворешното стакло, но бил сопрен од внатрешното.
„Чудно беше да се види к*ршум сопрен на таков начин! Го сочував како спомен од тие времиња, кога бевме подложени на испитанија и секој ден можеше, за нас, да биде последен. Во тие дни спиев на подот, во својот кабинет, во аголот под прозорецот.“

Друг период на испитанија е 1999 г., кога НАТО ја нападна Југославија и нападна многу објекти во Србија и Косово.

„Во тој период половина милион косовски Албанци избегаа во Албанија. Црквата не можеше да им сврти грб. Повеќето од избеганите веднаш беа примени во албанските домови, а ние се погриживме за 32 000 души и се уште го опслужуваме последниот бегалски логор во земјата. За нас немаше важност тоа што помеѓу бегалците немаше христијани. За извесно време запревме со дејностите во семинаријата, за сите студенти да можат да земат учество во брзата помош за бегалците.“

Од различни фотографии знаев дека архиепископот не испраќал само други да помагаат, но и самиот лично растоварал, на пример, кутии со храна и лекарства.
Тој си спомнува како во тоа време некои од семинаристите, откако дошле да им помогнат, првично стравувале и се тревожеле дека бегалците ќе бидат непријателски настроени кон нив како кон православни христијани.

„Им кажав дека треба да отидеме во центарот на кризата и да го видиме ликот на Христос во оние коишто страдаат. Еден студент ме праша: „Нема ли крстчето коешто го носам да предизвика некои од нив?“ Му реков дека е доволно да го носиме крстот во срцата си. Поважни од зборовите за Православието се христијанските постапки. Потчинувај се на Бога со љубов и не се плаши! Не дозволувај му на стравот да ти стане идол! Невозможно е да се занимаваме со богословие без да покажуваме самопожртвуваност.“

Денот кога требаше да ја напуштам Албанија, имав време за уште еден последен разговор со архиепископот Анастасиј.

„Некои странци гледајќи го тешкиот живот тука ми велат: „Како можеш да го издржиш ова? Тука е толку грозно!“ А, за мене тука е толку убаво! Божји благослов е да бидам тука - не благословот којшто си го претставив, но оној којшто навистина го добив.“

„Јас не произлегувам од овие смирени луѓе, но од нив се учам да живеам попросто, повистински, почесно, да имам повеќе подготвеност да проштевам. Смирението не е постигнување, но процес на развивање којшто продолжува преку целиот живот. Тука во Албанија често можеш да сретнеш луѓе коишто го впиваат секој твој збор, секој гест. Лицата им се како жедна земја, готова да ја прими секоја капка вода. За мене тоа е неверојатна промисла: да бидеш испратен да им служиш на такви луѓе, луѓе коишто никогаш не си ги познавал, никогаш не си очекувал да ги сретнеш, а тие да те примат со таква доверба. Слава Богу за тоа што бев испратен да живеам помеѓу нив и да ги имам за свои помошници.“

„Луѓето понекогаш ме прашуваат за моите очекувања, но јас не знам ништо за иднината. Човекот може само да си ја извршува работата со љубов и смирение. Јас не сум спасителот на Албанија, но само една свеќа пред иконата на Спасителот.“

ДА СЕ БОРИМЕ ВО ДУХОВНИОТ ЖИВОТ ЕДНОСТАВНО, БЕЗ ГРЧ, НЕ ИЗНАСИЛЕНО

Совршена, длабоко ољубомудрена е нашата вера. Едноставното е - најскапоцено. Така да се борите во духовниот живот, едноставно, без грч, не изнасилено. Душата се осветува и се очистува со изучување на словата на отците, со учење наизуст на псалми, на делови од Светото Писмо, со псалмопеење, со Иисусовата молитва.

Предадете се на овие духовни нешта, и оставете се друго. Во славењето на Бога можеме да стасаме лесно, бескрвно. Постојат два патишта коишто не водат кон Бога: суровиот и заморувачки со жестоки напади против злото и лесниот - со љубов. Постојат мнозина коишто го одбираат суровиот пат и „проливаат крв за да добијат дух“, сè додека стигнат до голема доблест. Јас најдов дека најкраток и најсигурен пат е - со љубовта. Тој пат да го следите и вие.

Можете, значи, да направите други усилби. Да изучувате, да се молите и да имате за цел да напредувате во љубовта Божја, и на Црквата. Немојте да се борите да го изгоните мракот од собата на вашата душа. Отворете едно мало дупче за да влезе светлината и мракот ќе избега. Истото важи и за страстите и за слабостите. Да не се борите со нив, но да ги преобразувате во сили, презирајќи го злото. Да се занимавате со тропари, со канони, со славење на Бога, со божествениот ерос. Сите свети книги на нашата црква Параклитики, Часословот, Псалтирот, Минеите содржат зборови свети, љубовни зборови кон нашиот Христос. Да ги читате со радост, љубов и восклик. Кога со копнеж ќе се предадете на овие усилби, вашата душа ќе се осветува на едноставен начин, таинствено, без тоа да го чувствувате.

Животите на светителите, а најмногу животот на свети Јован Колибар ми направија впечаток. Светителите се пријатели Божји. Можете по цел ден да наоѓате задоволство и да се насладувате од нивните подвизи, и да го подражавате нивниот живот. Светителите целосно се имаат предадено на Христа. Со ова изучување полека-полека ќе се здобиете со кротост, со смирение, со љубов и вашата душа ќе станува подобра, поблага. Да не одбирате одрекувачки начини за вашето исправање. Не е потребно ниту од ѓаволот да се плашите, ниту од пеколот, од ништо. Тоа создава одбивност во душата. Имам и јас некое мало искуство од ова. Целта не е да седите, да се притеснувате и да се стегате, за да станете подобри. Целта е да живеете, да изучувате, да се молите, да напредувате во љубовта, во љубовта Христова, во љубовта на Црквата.

Ова е свето и убаво - усилбата да се соедини некој со Христа, што ја радува и ја избавува душата од секое зло. Да го возљуби Христа, да воскопнее за Христа, да живее во Христа, како апостол Павел којшто вели: „живеам не веќе јас, туку живее во мене Христос“. Ова да е вашата цел. Другите усилби да бидат тајни, сокриени. Она што треба да владее е љубовта кон Христа. Тоа да постои во умот, во мислата, во срцето, во вољата. Оваа усилба да биде најјака - како да Го сретнете Христа, како да се соедините со Него, како да Го соберете во себе.

Оставете ги сите слабости, за да не добива знак спротивниот дух, та да ве потопува, да ве приковува и да ве става во притеснение. Немојте да правите никаков напор да се ослободите од нив. Да се борите едноставно, просто и без грч, без стегање и стрес. Немојте да велите „сега ќе се стегнам, ќе се молам, ќе стекнам љубов, ќе станам добар“ и т. н. Не е добро да се стегаш, да се притеснуваш, за да станеш добар. Така ќе си создадете уште поголема одбивност. Сè да бива на нежен начин, без напрегање, без изнасиленост и слободно. Ниту да велите „Боже мој, ослободи ме од ова“, на пример од гнев, од тага. Не е добро да се молиме и да мислиме на конкретната страст; тогаш, нешто се случува во нашата душа и се заплеткуваме уште повеќе. Фрли се со порив за да ја победиш страста и ќе видиш после како ќе те зграпчи, ќе те стегне и нема да можеш ништо да направиш.

Немојте да се борите директно против искушението, немојте да молите да си оди, не велете „земи го Боже“! Тогаш му придавате значение, и искушението ве стега. Затоа што, иако велите „земи го Боже“, воглавно се сеќавате на него, и повеќе го потхранувате. Расположението, значи, за избавување, се разбира, ќе постои, но нека е многу мистично и префинето, без да се пројавува. Да се случува мистично. Сетете се на она што го вели Светото Писмо: „да не знае левицата што прави твојата десница“. Целата ваша сила да се свртува кон љубовта Божја, кон неговото славење, кон прилепувањето кон него. Така избавувањето од злото и од нашите слабости ќе се случува таинствено, без и да почувствуваме, без напор.

Вакви усилија и јас правам. Најдов дека е тоа најдобриот начин за осветување, бескрвен. Подобро, значи, да се фрлам во љубовта изучувајќи ги каноните, тропарите, псалмите. Ова изучување и насладување, без тоа јас да го разбирам, го води мојот ум кон Христа и го блажи моето срце. Истовремено се молам кревајќи ги рацете со копнеж, со љубов, со радост и Господ ме воздигнува во својата љубов. Ова е нашата цел, таму да стигнеме. Што велите, овој пат не е бескрвен?

Постојат и многу други начини како, на пример, да се сеќаваш на смртта, на пеколот, на ѓаволот. Така од страв и од сметка го избегнуваш злото. Јас, најништожниот, не ги спроведов во мојот живот овие начини коишто заморуваат, коишто создаваат одбивност и многупати спротивен резултат. Душата, особено кога е чувствителна, се весели во љубовта и се восхитува, се зајакнува, ги преобразува и ги пресоздава сите одречни и грди нешта.

Затоа, јас го претпочитам „лесниот пат“, значи, оној начин којшто го постигнуваме со изучување на каноните на светителите. Во каноните ќе најдеме начини коишто ги ползувале светителите, преподобните, аскетите, мачениците. Добро е да ја направиме оваа „кражба“. Да го правиме и ние она што го правеа и тие. Тие се фрлија во љубовта Божја. Го дадоа целото свое срце. Да го украдеме нивниот начин.

свети Силуан Атонски

избор од книгата „Старец Силуан“ од блажениот старец Софрониј (Сахаров)

Доаѓањето на Света Гора.

Семјон на Света Гора дошол во есента 1892 година и стапил во Рускиот манастир “Свети Великомаченик Пантелејмон“. Тука започнува нов подвижнички живот.

Според светогорскиот обичај, новопристапениот послушник „брат Симеон“ требало да помине неколку дена во целосен спокој, да се присети на сите дотогашни гревови во животот, да ги запише и да ги исповеда на духовникот. Чувствувањето на адското мачење, во него родило незадржливо огнено покајание. Низ тајната на покајанието тој сакал да ја ослободи својата душа од се што и тежело, и затоа со подготвеност и голем страв, во ништо не оправдувајќи се себеси, ги исповедал сите гревови од неговиот дотогашен живот.

Духовникот му рекол на брат Симеон:

„Ти ги исповеда гревовите пред Бога, и знај дека тие ти се простени… Отсега стави почеток на нов живот… Оди си со мир, и радувај се, зашто Господ те приведе во ова пристаниште на спасението“.

Едноставната, исполнета со вера душа на братот Симеон, слушајќи од старецот-духовникот дека сите гревови му се простени, според неговите зборови „оди си со мир и радувај се“ - се оддал на радоста. Неопитен и наивен се уште не знаел, дека на подвижникот му е нужно воздржание и во радоста, и затоа набргу го изгубил она чувство во коешто се наоѓала неговата душа по посетата на Кронштад. По ова, раслабувајќи, тој бил нападнат од блудната похот, задржувајќи се на соблазнителните претстави коишто му ги сликала страста. Помислата му велала: „оди во светот и ожени се“.

Што се претрпел младиот искушеник останувајќи сам - не знаеме. Кога отишол да се исповеда духовникот му рекол:

„Никогаш не примај помисли, а штом се појават веднаш отфрлај ги“.

Од неочекуваните напади коишто го стигнале братот Симеон, неговата душа се нашла во силен трепет. Чувствувајќи ја страшната сила на гревот, тој повторно се почувствувал во адскиот пламен и решил неотстапно да се моли се додека Бог не го помилува.

После преживеаните адски маки и по радоста којашто ја доживеал добивајќи проштевање при светата тајна исповед, сопнувањето од помислите и сознанието дека одново ја ожалостил Мајката Божја за него претставувало настан којшто ја потресол неговата душа; тој си мислел дека стасал во пристаништето на спасението, а одеднаш увидел дека и тука може да се погине.

„Паѓањето“ во помисли - го отрезнило братот Симеон за цел живот. За степенот на тоа отрезнување може да се суди по тоа што од тој ден кога духовникот му рекол: „никогаш не примај помисли“, тој за четириесет и шест години од својот монашки живот не примил ниту една блудна помисла. Тоа што за многу години не може да се научи, тој го усвоил после првата лекција, покажувајќи ја со тоа својата вистинска култура и мудрост, според зборовите на древните елини: на мудриот човек не му е својствено двапати за истото да греши.

Силното чувство на покајание било причина за нова борба. Помислата му дошепнувала:

„Оди во пустина, стави си кострет и таму спасувј се“!

„Добро“, одговорил Симеон, „ќе појдам да го замолам игуменот да благослови“.

„Не оди, игуменот нема да благослови“ - му говорела помислата.

„Ти само што ме тераше да се вратам од манастирот во светот“, одговорил Симеон, „а сега ме тераш во пустина… ако игуменот не благослови, значи не ме упатуваш добро“, и со решителност во длабочината на душата рекол:

„Ќе умрам овдека за своите гревови“.

Брат Симеон навлегуваше во духовниот подвиг, на со векови востановениот светогорски манастирски живот, наситен со непрекинато сеќавање на Бога: со молитва во келија, на само; со долготрајни богослужби во храмот; со пост и бдение; со честа исповед и Причест; читања, труд, послушание. Едноставен, незагаден од мноштво прашања, каков што е случајот со современите интелектуални луѓе, тој подобно на другите монаси, го усвојувал новиот живот поскоро со органско проникнување со средината што го опкружува, отколку со усно поучување. Усните насочувања на игуменот, на духовниците и старците, во најголем број случаи се кратки, и обично имаат форма на практични упатства - што и како треба да се направи.

Една од тие поуки за послушникот - почетник претставува и тоа дека молитвата во келијата првенствено треба да се совршува на бројаница со Иисусовата молитва. Многукратното повикување на светото Иисусово име ја насладило душата на брат Симеон. Тој се зарадувал кога дознал дека со оваа молитва е можно да се моли секогаш и секаде, при секоја работа и прилика, дека е добро да се „држи“ и за време на црковните служби, а кога не е во можност да се појде во храмот, со неа се заменува богослужбата. Тој горешто и многу се молел, зашто неговата душа пребивала во тешко измачување, силно копнеејќи за Оној Којшто можел да ја спаси.

Така поминало кратко време, околу три седмици, и еднаш на вечерната, при молитва пред иконата на Богородица, молитвата слегла во неговото срце и таму започнала сама да се совршува дење и ноќе, но тогаш тој уште не ја разбирал големината и реткоста на дарот задобиен од Божјата Мајка.

Братот Симеон бил трпелив, незлобив, послушен; во манастирот го сакале и фалеле заради совесното работење и добриот карактер; и, тоа за него било пријатно. Тогаш започнале да му доаѓаат помисли: „Ти живееш свето: се покаја; гревовите ти се простени; се молиш без престан; добро го исполнуваш послушанието“.

Од многуте и усрдни молитви неговата душа повремено чувствувала спокој; тогаш помислата му говорела: „Ти се молиш, и можеби ќе се спасиш; но, ако во рајот не ги најдеш ни татко ти, ни мајка ти, ни тие коишто ги љубиш, тогаш и таму за тебе нема да има никаква радост“.

Умот на послушникот се возматувал при овие помисли, и немирот проникнал во срцето, но заради својата неопитност тој не сфаќал што се случува со него.

Една ноќ неговата келија се исполнила со чудна светлина којашто проникнала дури и во неговото тело така што тој ја видел и својата внатрешност. Помислата му рекла: „Прими - тоа е благодат“; сепак, душата на послушникот се вознемирила при ова, и тој се нашол во голема недоумица. Молитвата, и после ова, продолжила да дејствува во него, но скрушениот дух толку отстапил од него што во време на молитва му дошла смеа. Тој се удрил силно со тупаницата по челото. Смеата сопрела, но покајничкиот дух воопшто не се вратил, и молитвата се одвивала без скрушеност. Тогаш тој сфатил дека со него се случува нешто што не е во ред.

По видението на чудната светлина, започнале да му се јавуваат демони, а тој наивно разговарал со нив „како со луѓе“. Постепено нападите се зголемувале; понекогаш му говореле: „Ти си сега светител“, а некогаш: „Нема да се спасиш“. Еднаш брат Симеон го запрашал демонот: „Зошто ми зборувате различно - еднаш велите дека сум свет, вторпат дека нема да се спасам“? Демонот потсмевајќи му се одговорил: „Ние никогаш не ја кажуваме вистината“.

Менувањето на демонските внушенија, од вознесување до небото од гордост, до паѓање во вечната погибел, ја притискале душата на младиот подвижник, доведувајќи ја до очај, и тој се молел напрегајќи се до исцрпеност. Спиел малку и со прекини. Физички снажен, вистински маж, тој не легнувал во постела, но цела ноќ ја минувал во молитва, или стоејќи, или седејќи на столче; изнемоштувајќи, заспивал седнат по петнаесет до дваесет минути, и потоа повторно станувал на молитва. И така, по неколку пати. Вкупно спиел од половина час до два часа.

Неговото прво послушание било во мелницата. Тоа било време на процвет на руското монаштво на Света Гора. Манастирот се проширил и буквално станал град насреде пустина. Бројот на братјата достигнал повеќе од две иљади, а стотици посетители и поклоници доаѓале од Русија и честопати на подолго останувале во огромните гостински конаци од манастирот. Така и работата во мелницата не била мала. А, брат Симеон и покрај толку краткото спиење, при крајно воздржување од храната, при непрестаната, горешта молитва, при многу длабок, а повремено и очаен плач, во целост ги исполнувал своите тешки работни послушанија каде што за еден ден требал да превртува и да носи мноштво големи вреќи со брашно.

Поминувале месеци и месеци, а измачувањето од демонските напади се зголемувало. Душевните сили на младиот послушник започнале да изнемоштуваат; стравот од гибелта и очајот растеле; ужасот на безнадежноста се повеќе и повеќе завладувал со сето негово битие. Само оној којшто преживеал слично нешто знае дека никаква човечка храброст, никаква човечка сила не може да опстои во таа духовна борба. Начнат бил и брат Симеон; дошол до крајниот очај, и седејќи сам во келијата, едно предвечерие тој помислил: „Да го умолиш Бога е невозможно“. Со оваа мисла тој почувствувал целосна напуштеност, и неговата душа потонала во мракот на адските очај и тага. Во ваква состојба тој останал околу еден час.

Истиот ден, за време на вечерната, во црквата на светиот Пророк Илија којашто се наоѓа кај мелницата, десно од царските двери каде што е поставена иконата на Спасителот, тој Го видел Христа жив.

„Господ непоимливо се јави“ на младиот послушник и целото негово битие и самото негово тело се исполниле со огнот на благодатта на Светиот Дух, којшто Господ го фрлил на земјата со своето доаѓање (Лк. 12. 49).

Од видението Симеон изнемоштел, и Господ се скрил.

Не е возможно да се опише состојбата во којашто се наоѓал во тој миг. Ние од устата и од записите на блажениот Старец, знаеме дека тогаш го озарила голема Божествена светлина, дека бил грабнат од овој свет и со духот возведен на небесата каде што чул неизглаголиви зборови коишто во тој момент ги примил како ново раѓање одозгора (Јован 1. 13; 3. 3). Кроткиот, сеопростувачки, безмерно љубовен и радосен Христов поглед го привлекува кон Себе целиот човек, и потоа сокривајќи се, со сладоста на Божествената љубов и со созерцанието на Божеството коешто ги надминува претставите на светот, го воодушевува неговиот дух.

Во јавувањето на Господа на послушникот Симеон, човек прост, со длабока непосредност, се забележува и тоа што тој веднаш го познал Христа Којшто му се јавил, и Светиот Дух Којшто дејствувал во него. Во своите записи тој без престан повторува дека Господа Го познал преку Светиот Дух, дека тој Го видел Бога во Светиот Дух. Исто така, тој повторува, дека кога Самиот Господ и се јавува на душата, таа не може а во Него да не Го познае својот Творец и Бог.

Со сигурност можеме да кажеме дека и адскиот пламен, и адските маки коишто му претходеле на Христовото јавување на послушникот Симеон, како и озарувачката Божествена светлина - за најголем дел од луѓето се невидени и несфатливи нешта. Тоа што духовниот човек го гледа, неговите преживувања и целиот негов опит, на недуховниот често може да му изгледа како безумство, или како плод на патолошка душевна состојба. Лишен од опитот на реалноста на духовниот свет, тој го одрекува она што не го познал. Потенцијално, секој човек е повикан кон полнотата на духовниот живот, но постојаната насоченост на вољата кон вештествениот свет, кон плотските и душевни доживувања го доведуваат до тоа - толку многу да затапи, и да дојде до состојба на неспособност за духовно восприемање. Во нашиот секојдневен живот, ова би можело да се спореди со човек којшто има радио-приемник и може да ги фаќа брановите коишто ја исполнуваат атмосферата; во исто време оној којшто нема, не го чувствува нивното присуство.

Чуден и несфатлив е духовниот живот на христијанинот-подвижник; ние во него гледаме сплет на поразувачки спротивности: демонските напади, богооставеноста, смртниот мрак и адските маки од една страна, и богојавленијата и светлината на беспочетното битие од друга.

Секој човек претставува неповторлива и посебна појава, патот на секој подвижник исто така е неповторлив и посебен, но сепак, сите луѓе во својот стремеж да ги класифицираат појавите според една или, пак, друга основа, спроведуваат класификација и во овој случај.

Во првиот вид припаѓаат најголемиот број на луѓе. Привлечени кон верата со мала благодат, својот живот го минуваат во умерен подвиг на исполнување на заповедите, а дури на крајот од својот живот според преживеаните страдања здобиваат благодат во малку поголема мерка. Еден дел од нив, коишто впрочем се подвизуваат поусилено, добиваат и повеќе благодат. Ова се случува со многу монаси.

Вториот вид се оние коишто во верата навлегуваат со сосем мала благодат, но ревносно подвизувајќи се во молитвата и борбата со страстите, со напорен подвиг, на средината од својот пат стекнуваат поголема благодат; поминувајќи го остатокот од животот во уште поголеми подвизи тие достигнуваат до висока мерка на совршенство.

Третиот, најредок вид, е кога човекот во почетокот од својот подвижнички пат, заради својата огненост, или поточно, бивајќи претходно познаен од Бога, здобива голема благодат, благодат на совршените.

Овој последен вид не само што е најредок, туку е и најтежок, затоа што никој, доколку е можно да суди за тоа од Житијата и Делата на Светите Отци, од усното предание на подвижниците од последните векови, и врз основа на опитот на современите отци, не може да го задржи во полнота здобиениот дар на Божествената љубов, и после, во текот на долго време, доживува одземање на благодатта и богооставеност. Објективно, тоа не е целосно одземање на благодатта, но субјективно, душата и самото намалување на дејството на благодатта го доживува како богооставеност.

Овој последен вид на подвижници страда повеќе од сите, зашто кај нив после познанието на благодатта и созерцанието на Божествената светлина, мракот на богооставеноста и ударите на страстите ги преживуват во силата на контрастот, неспоредливо подлабоко и поостро: тие се свесни ШТО изгубиле. Освен тоа, доживеаната благодат со своето дејство го изменува целиот човек и го прави неспоредливо поосетлив кон сите духовни појави.

Овој последен вид страда најмногу од сите затоа што љубовта Христова во овој свет е изложена на исклучително тешки „огнени искушенија“ (1Петар 4. 12); затоа што љубовта Христова во овој свет неизбежно страда.

Блажениот старец Силуан припаѓаше на овој последен вид, и така се објаснуваат неговите зборови: „вие не можете да ја сфатите мојата скрб“, или, „којшто не го познал Господа, тој не може со плач да Го бара Него“.

Кога тој ги опишува неутешната скрб и Адамовиот плач после изгонувањето од рајот, тој всушност ги опишува својот плач и скрбта на неговата душа после губењето на благодатта.

Исклучително длабокото покајно чувство на Симеон не тера да се запрашаме: зошто едни луѓе се каат за своите гревови така длабоко и силно, други не толку длабоко, а трети сосема слабо, или, воопшто не се каат? Со што да се објасни различноста во интензитетот на сознанието за гревот кај луѓето?

Ние не сме во состојба да одговориме на ова прашање: за нас е невозможно да проникнеме во тајната на духовниот живот на човекот. Достапно ни е единствено набљудувањето на некои појави во животот на човекот којшто религиозно живее, кога тие попримаат форма на психолошко преживување; на нашето набљудување достапни му се и некои карактерни црти на овие доживувања, но без можност, да проникнеме во нивната суштина, зашто како основа на христијанските религиозно-психолошки факти, се јавува апсолутното, слободно и неподложно на никакви ограничувања дејствување на Духот Божји.

„Духот дише каде што сака, гласот негов го слушаш, но не знаеш од каде иде и на каде оди; така е со секој човек роден од Дух“ (Јован 3. 8).

Втор фактор кој исто така не подлежи на определувања е човековата слобода. Од овие два фактори: пројавувањето на човечката слобода и дејствувањето на Божјата благодат се соградува христијанскиот духовен живот.

И нашата вера, и нашето покајание, во извесна мерка зависат од нашата слобода, а во исто време се и дар на Божјата благодат. Бог заради својата љубов го бара човекот, за да му даде живот, но и повеќе, да му даде живот во изобилие, како што говори Христос (Јован 10. 10), но овој живот се дава на слободниот човек, и не без согласност од самиот човек. Земајќи го ова предвид, можеме да кажеме дека од слободата на човекот зависи и мерката на дарот Божји. Божјите дарови се поврзани со извесен подвиг, и кога Бог увидува дека човекот кон неговиот дар ќе се однесува онака како што доликува, тогаш тој дар го излева „безусловно“. Може да се каже дека како причина за големината на дарот се јавува Божјото предзнаење на одговорот на човекот кон дејството на благодатта. Апостолот Павел кажува: „Оние коишто Бог ги позна порано, нив и ги определи да бидат слични на образот на Неговиот Син“ (Рим. 8. 29). Уште вели: „Кога Бог, Којшто ме избра од утробата на мојата мајка и ме призва преку својата благодат, благоволи во мене да го открие Својот Син… јас веднаш не го прашав ни телото, ниту крвта“ (Галат. 1. 15, 16).

Бог - знаејќи однапред дека Симеон, подоцна схимонахот Силуан, нема да ги запраша ни плотта, ни крвта, но својот живот ќе го проведе во подвизи достојни за голем дар - го повикал на тој необичен живот којшто ние го гледаме во него.

Ние, овде, воопшто не помислуваме да ја објасниме тајната на соодносот на апсолутно слободното творение на великиот Домостроител на светот - Бога со тварната слобода на човекот; но, нашето заедничарење со Старецот, чијшто живот помина во исклучително напорниот подвиг на љубовта, во којшто првенствено се пројавува слободата, ја задржа нашата мисла на Божјото предзнаење на слободниот одговор на Неговиот љубовен повик.

Сметаме дека избирањето за сведочењето на љубовта е исклучително ретко, затоа што тоа сведочење е неизбежно соединето со целосно себежртвување.

Ни доаѓа мисла дека во лицето на старецот Силуан, Божјата промисла му дава на светот нов пример, и ново сведоштво за бесмртноста на Божјата љубов, за преку него, преку Силуана, да се ободрат луѓето парализирани од очајот, како што за ова говори Апостолот Павел: „Па затоа бев помилуван, за да ја покаже Иисус Христос прво на мене сета долготрпеливост, како пример на оние, коишто ќе поверуваат во Него за живот вечен“ (1Тим. 1. 16).

Заповедта Христова за старецот Силуан не претставувала етичка норма. Тој не го сведувал христијанството на ниво на морално учење, како што тоа го правеле претставниците на хуманистичката култура лишени од вистински религиозен опит, кои на крајот доаѓале и до тоа дека „за нив“ религијата не е нужна, затоа што тие во неа гледале единствено „начело за воздржување“ на неуките. Не, тој зборовите Христови ги примал подобно на Апостол Петар како „зборови на вечен живот“ (Јован 6. 68), како дух и живот, според зборовите на Самиот Господ „зборовите што ви ги кажав се дух и живот“ (Јован 6. 63).

За старецот Силуан Христовите зборови биле - Живототворен Дух, самиот вечен живот, Бог во Своето дејствување.

Неговата вера по своето возрождение, после овие факти за коишто погоре е раскажано, одеднаш добила длабок карактер. Тој верувал дека Бог ќе им суди на луѓето, дека тие коишто чинеле гревови и не се покајале ќе одат во вечни маки, а тие коишто правеле добрини според Христовите заповеди ќе го наследат Царството Небесно. Во согласност со совршено исправната забелешка на преподобниот Максим Исповедник дека: „верата раѓа страв“, (а, не стравот вера) - („За љубовта“, првото стоглавие, 2), огнената Симеонова вера во неговата душа родила голем страв од осуда заради мноштвото не така мали гревови коишто тој ги познал кај себе.

Затоа не можеме, а да не се восхитиме на Симеоновото исклучително длабоко чувствување на гревот. Несомнено, тоа е дар на благодатта.

Што е гревот според сфаќањето на христијаните?

Гревот пред се е духовна, метафизичка појава. Корените на гревот се во мистичната длабочина на духовната природа на човекот. Суштината на гревот не е во нарушувањето на етичките норми, туку во отстапувањето од вечниот, Божествен живот, живот за којшто човекот е создаден и кон којшто тој естествено, т. е. според својата природа е повикан.

Гревот се врши пред се во тајната длабочина на човековиот дух, но неговите последици го поразуваат целиот човек. Сочинетиот грев се одразува на душевната и на физичката состојба на човекот; тој се одразува на неговата надворешност; се одразува на судбината на самиот грешник; и, неизбежно ги надминува границите на неговиот индивидуален живот и го оптоварува со зло животот на сето човештво, а следствено се одразува на судбината на целиот свет.

Плотскиот човек чинејќи грев, не ги чувствува во себе неговите последици, така како што ги чувствува духовниот. Плотскиот човек во себе не забележува промена на состојбата после извршениот грев, затоа што тој секогаш пребива во духовна смрт и затоа што не го познал вечниот дух на животот. Духовниот човек, сосема спротивно, при секое отклонување на својата воља кон грев, во себе гледа промена на состојбата во сила, заради намалената благодат.

Кај старецот Силуан нас не восхити неговата исклучителна чувствителност и поразувачката духовна интуиција. И, пред да му се јави Господ, а особено потоа, во сиот свој понатамошен живот тој го доживувал гревот исклучително длабоко и силно; срцето неподносливо го болело заради гревот, и затоа покајанието било незадржливо насочено, со плач, неотстапувајќи додека душата не почувствувала дека Бог и простил. За многумина ова изгледа чудно, а за некои е претерано, но примерот на Старецот не е за сите.

Каејќи се за гревовите, тој не барал само опростување коешто Бог лесно го дава, можеби само со една воздишка на жалење, туку тој барал целосно простување, така што душата дури и дејствително би ја почувствувала благодатта. Тој барал сила од Бога да не го повторува гревот, ако е можно никогаш; тој го молел Бога да го избави од делувачкиот во нас „гревовен закон“ (Рим. 7. 23). Последицата на гревот - губењето на благодатта, тој го преживувал толку силно и болно, така што непрестано се плашел да не му се случи нешто слично. Отстапувањето на љубовта Божја и мирот Христов од душата, за него било најстрашното. Сознанието дека тој го оскрбил Бога, таквиот Бог - кроток и смирен, за него било неиздржливо. Тој согрешувајќи против светата љубов Христова доживувал длабоки страдања на совеста. На човечки план, оној којшто има љубов, а направил грев против љубовта, на пример, во односот кон родителите, знае колку е неподнослива маката на совеста; но, се што се случува во светот на душевен план е само бледа слика на духовниот однос со Бога.

И така, Бог од самиот почеток го познал Семјона - Силуана, и на еден несфатлив за нас начин му дал да ја познае суштината на гревот во таква длабочина и сила, што тој навистина ги доживеал адските маки и се молел од овој „преисподен ад“, додека Господ не му се приближил и не му се јавил, давајќи му да го познае воскресението на душите и да Го види Синот Човечки во Своето Царство, уште пред да вкуси телесна смрт (Матеј 16.28).

Православниот монах за своја главна работа го смета внатрешното, со молитва во срцето, умно внимание коешто му дава можност да ја види помислата пред таа да влезе во срцето. Умот стоејќи во срцето со безмолвно внимание гледа како помислата се приближува однадвор обидувајќи се да продре во срцето, и со молитва ја одгонува. На ова делување наречено „умствена трезвеност“, или, „умствено безмолвие“, започнал да се учи братот Симеон. Од оној ден, кога по дарот на Божјата Мајка, во неговото срце започнала да делува Иисусовата молитва, до крајот на неговиот живот оваа молитва никогаш не престанала, но и покрај се таа уште не била совршена, а тогаш и не можела да биде таква затоа што страстите останувале сеуште несовладани. Со него се случило нешто големо, но сепак, слично на она што се случува со многу други: со својата огнена усрдност тие ја достигнуваат постојаната молитва, но неочистени од старстите преку долг подвиг, и покрај дејството на молитвата, тие паѓаат во гревови заради страстите. Со ваквата состојба подвижникот не може да биде задоволен.

Братот Симеон сеуште не умеел да го „чува умот“; молејќи се, тој не ги задржувал или сопирал воображенијата преку коишто дејствуваат демоните. Воображенијата, кај секој почетник во духовниот живот, неизбежно внесуваат изопачувања во тој живот. Бидејќи тоа е неизбежно во почетниот период, тие тогаш не се сметаат за „прелест“, но сепак, почетникот постепено треба да преминува од овој вид на молитва во другиот којшто се состои во тоа да се „заклучи умот во зборовите од молитвата“. Овој е потежок и посув вид на молитва, но затоа е поправилен и помалку опасен.

Кај горешто устремениот кон Бога, но и совршено простиот и наивен брат Симеон, молитвата не била лишена од воображенија, така што многу брзо добила опасна форма, овозможувајќи им на демоните да го искушуваат младиот подвижник. И, онаа чудна светлина којашто еднаш, ноќно време ја исполнила неговата келија, па дури и ја осветлила и неговата внатрешност, и оние унакажени фигури коишто ноќе ја полнеле неговата келија, дури и преку ден јавувајќи му се и беседејќи со него - сето тоа претставувало изобилство на големи опасности.

Навистина, речиси сите свети подвижници поминуваат низ оваа борба со демоните, и во таа смисла средбата со нив е нормална појава на патот кон духовното совршенство; но, колку биле такви коишто пострадале од нив; колку многу до крајот на својот живот останале душевно болни, застраниле со умот; колку луѓе дошле до страшен очај и пропаст; колку самоубиства и секакви престапи се извршуваат во светот како последица на демонската духовност.

Оној којшто со нив водел борба, тој знае како тие умеат да бидат итри и ласкателни со оние коишто ги примаат, а како, пак, разјарени кога ги одбиват. Секојпат кога со подвижникот се случува тоа што се случувало со братот Симеон, духовниот отец го впрегнува своето внимание. Борбата со демоните не треба да донесе страв; стравот е половина пораз: неговата појава ја ослабува душата и ја прави подостапна за демонското насилство.

Братот Симеон бил наивен, но мажествен; но сепак, да се пребива спокојно во вакви случаи е невозможно.

Од Житијата на светиите, од делата на светите отци - аскети, од разговорите со духовниците и со другите подвижници на Света Гора, младиот монах Силуан постепено се учи на посовршено аскетско делање, постојано пребивајќи во подвизи коишто за многумина изгледаат воопшто невозможни. Неговиот сон и понатаму бил со прекини, неколкупати во денот и ноќта по 15 до 20 минути, вкупно се собирале од половина до два часа днево. Како и претходно, на постелата не легнувал, а спиел седнат на столче; дење работел како работник; го извршувал подвигот на внатрешното послушание - сечењето на својата воља; учејќи се на што е можно поголемо себепредавање на Божјата воља; се воздржувал во храната, во зборувањето и во движењата; непрестано се молел со Иисусовата умствена молитва - којшто е најтешка работа што крајно ги исцрпува сите човечки сили, но и покрај сиот овој подвиг, светлината на благодатта често го напуштала, а демоните ноќе, во толпи, го вознемирувале.

Промената на состојбата - ту благодат, ту оставеност и демонски напади - не поминала бесплодно. Благодарение на овие промени, душата на монахот Силуан пребивла во постојана внатрешна грижа, бодрост и усрдно изискување на изход. Непрестаната молитва и трезвеноумието на коешто тој се учел со нему својственото трпение и мажественост, му откриле нови хоризонти на духовните знаења и го обогатиле со нови средства во борбата со страстите. Неговиот ум се почесто и почесто се восредоточувал во срцето, што му давало можност да ги набљудува случувањата во внатрешниот свет на душата. Споредбата на состојбите и преживувањата го доведуваат до појасно разбирање на она што се случувало со него. Се зародува вистинско духовно знаење и расудување. Се стекнува познание за тоа како се поткрадуват помислите на различните страсти, а исто така и за тоа како делува благодатта. Силуан навлегува во животот на разумниот подвиг, осознавајќи дека главната негова смисла е стекнувањето на благодатта. Така прашањето за тоа како се стекнува благодатта, како се чува, зошто ја напушта душата - станува едно од основните и главни прашања за сиот негов живот.

Во својот подвиг за зачувување на благодатта, монахот Силуан доаѓал до мерки коишто за луѓето од поинаков тип им се чинат недопустливо сурови, и дури можат да предизвикаат мислење дека овој вид на беспоштедност кон себе си претставува изопачување на христијанството. Но, тоа воопшто не е така. Душата која го познала Бога, воздигната да го созерцува светот на вечната светлина, а потем лишена од таа благодат, се наоѓа во таква состојба за којашто нема претстава оној којшто сето ова не го познал во ист таков степен. Страдањата и скрбта на оваа душа се необјасниви; тие предизвикуваат особена метафизичка болка. За човекот којшто ја видел светлината на безначалното битие, ја вкусил полнотата, радоста и неискажливата сладост на Божјата љубов, во овој свет веќе не останува ништо што може да го опрелести. Во некоја смисла, земниот живот за него станува тегобен, безрадосен и тој со плач одново го бара оној живот до којшто му било дадено да се допре. Маж којшто ја изгубил својата жена што огнено и искрено ја љубел, или, мајка којашто го губи својот единствен возљубен син, само делумно можат да ја разберат тагата на оној којшто ја изгубил благодатта, зашто Божјата љубов - и по својата сила, и по своето достоинство, и по својата сладост, и по својата неизмерна убавина и власт - неизмерно ја надминува секоја друга човечка љубов, та, затоа, свети Јован Лествичник говорејќи за оние коишто ја изгубиле благодатта вели дека: нивните страдања ги надминуваат страдањата на осудените на смрт, или, на оние коишто ги оплакуваат своите мртви.

Исклучителната загуба и страдањата поврзани со неа поттикнуваат и исклучителни подвизи; и, претставете си го мачењето на душата којашто доаѓа до изнемоштеност во своите подвизи, а сепак, не го добива посакуваното. Благодатта ретко, само за кратко, сведочи за својата близина, и потоа, одново се повлекува. Душата тешко страда од мракот на богооставеноста; умот, и покрај тешкиот подвиг на непрестаната внатрешна молитва, се помрачува и гледа демони; ноќе тие често доаѓаат да го вознемируваат монахот обидувајќи се да го оттргнат од молитвата, или, барем да не му дадат чисто да се моли. Има многу нејаснотии за душата во оваа борба и таа се колеба: зошто и поради што тоа е така? Од многуте болни страдања на срцето - монахот плаче; неговата душа тагува и го бара Бога, а околу се мрачните демони, безсрамни, грди, зли, одвратни.

„Каде си Господи… зошто си ме оставил“?

Големото и неспоредливо искуство на нашите Отци, од поколение на поколение, покажало дека многумина се удостоиле со посета на благодатта во почетокот на своето обраќање кон Бога, но само малкумина истраеле во тој подвиг којшто е совршено неопходен за оној којшто подоцна, по напуштањето на благодатта, може одново разумно да ја стекне познаената благодат. Во овие малкумина секако спаѓа и монахот Силуан. Овие кратки парчиња во коишто си дозволивме да кажеме нешто повеќе за страдањата на богооставената душа по своето значење не соодветствуваат дури и на една ноќна борба во којашто тој пребивал многу години. Паметиме како Старецот којшто воопшто не сакаше да зборува за ова, рече: „Доколку Господ не ми дадеше во почетокот да познаам колку многу Он го љуби човекот, тогаш јас не би издржал ниту една таква ноќ, а ги имаше многу“.

Поминале петнаесет години од денот кога Господ му се јавил. И, еднаш во една од тие мачни ноќни борби со демоните, кога и покрај сиот труд, не успевал чисто да се моли, Силуан станувајќи од столчето за да направи метании, пред себе здогледува огромна фигура на демон којшто стоејќи пред иконата очекувал да му се поклони нему; келијата била полна со демони. Отец Силуан повторно седнал на столчето и наведнувајќи ја главата, со болка во срцето започнал да се моли:

„Господи, Ти гледаш дека јас сакам да Ти се молам со чист ум, но демоните не ми даваат. Научи ме што треба да правам, за да не ми се мешаат“. И, чул одговор во душата:
„Гордите секогаш така страдаат од демоните“.

„Господи“, рекол Силуан, „научи ме што треба да правам за да ја смирам мојата душа“.

И, повторно Бог му одговорил во срцето:

„Држи го умот свој во адот, и не очајувај“!

Оваа кратка беседа со Бога во молитвата - претставува ново, и многу значајно собитие во животот на отец Силуан.

Ова е необично, непоимливо средство; може да се каже дури и сурово средство, но тој го примил со радост и благодарност. Срцето почувствувало дека Господ е милостив кон него, и дека Самиот раководи со него. Да се држи себе си во адот за него и не било нешто ново. До јавувањето на Господа - тој пребивал во адот. Ново во Божјиот совет е „и не очајувај“. Претходно тој доаѓал до очајание; сега, повторно после многу години тешка борба и честа богооставеност, тој доживеал мигови, ако не на очај, тогаш слични на него страдања. Сеќавањето на видението на Господа не допуштало да падне до краен очај, но страдањата заради губењето на благодатта биле не помалку тешки. Всушност, тоа што го преживеал исто така било очјание, но од поинаков вид од првото. Во текот на толку години, и покрај сиот труд којшто честопати ги надминувал неговите сили, тој не го достигнувал саканото и затоа ја губел надежта дека некогаш ќе го достигне тоа. Кога после тешката борба за молитва, тој станал од столчето за да направи метанија пред Бога, но пред себе видел демон којшто очекувал да му се поклони, силно го заболела душата. И, ете, Самиот Господ му го укажал патот кон чистата молитва.

Свесни сме дека секој обид, со зборови да се изрази длабокиот духовен акт, претставува обид со недоволни средста, но немајќи подобри ќе ги исползуваме оние што ни се достапни.

Во што е суштината на советот Божји кон отец Силуан?

Во тоа што тогаш на неговата душа и се открило не апстрактно - интелектуално, а суштински, дека корен на сите гревови, семе на смртта е гордоста; а, дека Бог е Смирение, и затоа оној којшто сака да Го стекне Бога должен е да стекнува смирение. Тој познал дека тоа неискажливо, слатко и големо смирение Христово коешто му било дадено да го доживее за време на Јавлението е неделиво својство на Божествената љубов, на Божественото битие. Оттогаш тој вистински познал дека сиот подвиг треба да биде устроен на стекнување на смирението.

Сега душата на монахот Силуан торжествувала, торжествувајќи на еден посебен, непознат за светот начин. Нему му се дало да ја спознае големата тајна на Битието; да ја спознае суштински. О, колку е милостив Господ: на смирениот слуга Он му ги открива своите тајни и го учи на патот на вечниот живот. Отсега Силуан со сите сили на душата ќе се придржува на патот што Самиот Бог му го покажал.

ОДБРАНИ ПОУКИ

СВЕТИ МАРКО ПОДВИЖНИК

словото е нашата храна

Христос воскресна – Навистина воскресна

Христос воскресна – Навистина воскресна

Христос воскресна – Навистина воскресна

Амин.

енешното свето евангелие, на досега ненадминат начин, ја објаснува тајната на основното егзистенцијално прашање за слободата на личноста. Библиската експликација на слободата како дар Божји не се дави во антропоцентричните, од гревот и смртта контаминирани води на американската фразеологија за слободата и правата на човекот, олицетворена во типично виолентната и империјална флоскула: „стап или морков“. Библиската теологија не познава вистинска слобода што не сака да падне ничкум пред Господа. Во денешното свето евангелие чувме како Христос ги избра апостолите, своите свети ученици. Начинот на кој го прави изборот и повикот претставуваат типичен израз на евангелското поимање на слободата на личноста. Чувме дека тој им пристапи на Петар и Андреј, на Јаков и Јован, со зборовите: „Ако сакаш, тргни по мене“. Ако сакаш е плод на најдлабокото поимање на слободата на личноста. Рибарите го слушнаа повикот и, вистински слободни во Господа, ги оставија мрежите и тргнаа по него, а синовите на стариот Зеведеј го оставија татко си и тргнаа по Христос, не штедејќи се во намерата да му служат нему, изворот на животот. И Црквата Божја, возљубени мои, како жив организам на телото на историски откриениот Христос, постои како чуварка и гарант на дарот на животот и слободата на личноста. Ако сакаш се зборови што денес особено силно одекнуваат во светот на тотализмите. Верувам дека со иста сила одекнаа и во овој свет храм. Верувам дека ги слушнавте и ги примивте со сето срце и со сиот ум. Зашто, дали ќе ги примите, зависи од вашето ако сакам. Црквата не знае за насилство врз личноста. Евангелската логика на срцето не ја исклучува логиката на умот, но ја превозмогнува. Слободата поскоро ќе се согласи да биде распната отколку да распнува други. Слободата што распнува се претвора во своја спротивност, во тиранија. Вистинската слобода не знае за насилство. Таа никогаш не ја губи свеста дека до доброто се доаѓа со добри методи. Апсурдно е доаѓањето до добро со примена на насилнички, лукави и малигни методи. Да се посега по методологијата на цивилниот свет и притоа да се живее во Црквата, е – најблаго речено – противприродно. Црквата Божја го изблувува од метаболизмот на нејзиниот богочовечки организам препознаеното туѓо тело.

Еден од луѓето што знаеше да го почитува дарот на слободата и да го чуе повикот Божји, е бележитиот ововековен светител на православието, митрополитот егински Нектариј. Живеејќи во Христа, на мајката Божја и’ испеа химна со радосниот и покаен јазик на великиот псалт, цар и пророк Давид. Таа химна претставува резиме на сето поетско искуство на Црквата. Оваа поетско-литургиска творба свети Нектариј Егински ја испеал во согласност со древниот монашки принцип: дај крв – прими дух! Замислете си со какво чувство на слобода химнопеел. Има ли поголема слобода од слободата на светите маченици, во крв заради Христа? „Света Дево“ е песна преведена на сите светски јазици, песна пеена и воспевана од срцата на сите православни народи. И ние имаме среќа да ја пееме песната во превод на македонски јазик. Преводот е адаптиран според музичкиот терк на древното црковно, византиско-словенско музичко наследство. И ние Македонците ја славиме Богородица мајка со таа химна на свети Нектариј. Но, за жал, не без опструкции, кои се предизвикани од најодговорната личност во манастирот – игуманијата, и покрај тоа што станува збор за песна што има моќ да го утеши и да го орадости модерниот човек, раскинат од животните проблеми што му ги носи духовно опустошениов свет. Химната има сила да охрабри, да подигне и да стане импулс за нов живот во Христа. Ве молам, браќа и сестри, да ја научите и во вашите домови да ја пеете со сиот огин на Светиот Дух.

„Ако некој сака да тргне по мене, нека се откаже од себе, нека го земе крстот свој и нека тргне по мене!“

МУВАТА И БОЖЈИОТ СУВЕРЕНИТЕТ!

„Ете, Јас сум Господ Бог на секое суштество; има ли нешто тешко за Мене?“ Езекиел 32:27.

Човекот не може да ја расипе Божјата суверена намера. Без­бож­ните народи се обидуваа да го уништат Израел, народот пре­ку кој требаше да дојде Откупителот, но Господ интервенираше за да го заштити Својот народ. Понекогаш, Тој го правеше тоа со дра­матична објава на Својата сила, како разделување на Цр­ве­но­то Море, или отворањето на земјата, која ги проголта израелските неп­ријатели (5 Мој. 11:2–6). Другпат, Тој употреби мали при­род­ни нешта, како трубите во Исус Навин 24:12. И во двата случаја, Не­говата волја беше извршена.

Џон Весли одржувал евангелизација во еден мал град. На сос­танокот дошол и еден безбожен човек, кој многу ја сакал му­зи­ката. Дошол со намера да го слуша само „доброто пеење“, а ко­га Весли ќе почне да проповеда, планирал да престане да слуша. Чо­векот си седел мирно сè додека траело пеењето. Штом Весли поч­нал да проповеда, тој со рацете си ги затнал ушите. Одеднаш, ед­на мува му слетала на носот. Тој се обидел да ја избрка, но без ус­пех. Мувата почнала толку да го лути, што морал да си ја тргне ед­ната рака од увото за да ја избрка мувата. Токму во тој миг Вес­ли ги цитирал Исусовите зборови: „Кој има уши нека слуша!“ За­чу­ден, неверникот продолжил да слуша и тој ден, преку пораката на Евангелието се обратил. Бог употребил една мува да обрати еден закоравен, бунтовен грешник.

Пријателе, дали имаш некој ближен, кој има тврдо срце кон гла­сот на Светиот Дух? Или, пак, некоја околност, која наизглед ја расипува Божјата волја? Не очајувај! Продолжи да се молиш со до­верба. Ништо не е претешко за суверениот Бог!

идете благословени вие што денеска, не штедејќи се и не жалејќи го времето од својот живот, дојдовте да му се поклоните на светиот, чесен и животворен крст Господов. Денешниот празник светата Црква торжествено го празнува. Денеска, сите застанавме пред светиот чесен и животворен крст и радосно, со сето срце свое, пеевме: „На крстот твој му се поклонуваме, владико, и светото твое воскресение го славиме“. Како што гледате, браќа и сестри, крстот и воскресението се неразделни, бидејќи нема воскресение без смрт. На крстот не умре Христос и човекот не умира во смртта, туку смртта умре во смртта Христова, како што гревот умира во смртта човечка. Затоа крстот е непобедливо оружје во рацете на христијаните. Тој ни е даден како симбол на победата и мирот, бидејќи преку него, според пеењето на една литургиска химна, радоста на светов му дојде. И таа радост, денеска, нас сите, овде нè собра.

Но, радоста наша надумна, возљубени, не без голема тага ви соопштувам, не остана неначната токму денеска. Таа е нецелосна, бидејќи е страдална, маченичка. Денес, крстот на кој е победена смртта, знакот и символот на мирот во светов, во православна Македонија е заменет со пагански разбраниот оган, увезен од Ватикан. Денеска имаме впечаток дека се откажавме од крстот Господов и го возљубивме огнот што ги изгоре телата на христијанските маченици во римскиот колосеум. Значи ли тоа дека му се случи безумство на римскиот патријарх – папата? Го отфрли ли крстот и ја прифати ли паганската логика на мислење, својствена за човекобожечките култури и цивилизации? Им се враќаме ли на егзотичните волшепства на Египет, Иран и древна Грција и на модерните неопагански култови и обредољубија, никнати како печурки по дожд на планетава!? Отфрлајќи го крстот Господов, и’ се причислуваме и и’ се уподобуваме на логиката на световниот свет, на цивилниот свет. Таа логика е логиката на францускиот гроф Пјер де Кубертен (Pierre de Coubertin), исчадие на масонските ложи на Западна Европа. Тој огнот го афирмира и го обоготворува истоветно со древна Елада, во која се организирале олимписки игри во чест на врховниот бог Зевс. Истото тоа се случувало во Рим, во чест на Јупитер, Август, римскиот цезар. Денеска, пак, папата од Рим ни го испраќа истиот тој оган во Скопје, Охрид и Струга, предизвикувајќи печал и несреќа поради забележаното присуство на наши архијереи во култот на огнот. Потем, ќе му се врати нему во Рим. Достоевски во Великиот инквизитор ја разгатнува загатката на папата. Тој, vicarius-от на Христа, вели дека во светов нема место за двајцата: „Или ти, или јас“. А ние, слепци, обескоренети и обезбожени, ја примивме паганската логика, сметајќи дека огнот и моќта на оној што го испраќа огнот ќе ни ја спасат Македонија. Каква заблуда, драги мои! Христос е оној што ќе ја спаси Македонија! Христос и крстот негов ќе нè спасат сите нас. Без Христа и крстот сме ништо. И бесмислено е да постоиме и тогаш кога постоиме. Ве молам, драги мои, не учествувајте во паганскиот култ. Не присуствувајте во празнувањето на големата заблуда на еден човек со апетит да нè проголта и да нè одвои од Христа Бога. Македонија е единствената православна земја што ја прифати магијата на огнот. Ниту една помесна православна црква не прифати огнот да помине по светите земји православни. Останувајќи осамени, да размислиме што ни се случува. Се коцкаме ли со нашата судбина? Да покажеме доблест и мажевност, да покажеме дека му сме достојни на Христа Бога. По мерата од нашето достоинство, Христос ќе ни стане  благословен чадор за заштита од сите овосветски неволји, од сите закани овосветски, од заканите на сите моќници на овој свет, зашто Господ, не заборавете, силата своја ја покажува во немоќта наша.

о благослов Божји и по љубовта негова, коработ на Црквата вплови во петтата седмица од големиот пасхален пост. Оваа седмица светата Црква Христова и’ ја посветува на необично светата жена, преподобна Марија Египетска. Таа е жена од Светиот Дух образувана и просветена. Нејзината хагиографија зборува дека светиот дел од животот го поминала пустиножителски во срцето на сахарската пустина. Животот на преподобна Марија Египетска нe’ богати со многу полезни совети за нашиот духовен живот и за нашиот историски опстанок во времето и просторот на овој свет.

Покрај животописот на преподобна Марија Египетска, импулс за нов духовен живот и за нов начин на постоење ни станува и Светото писмо, денес од нас читано. Петтата седмица од великиот пост и хагиографијата на преподобната мајка наша египетска Марија ни соочуваат со заклучоци за животот и со животни искуства без чие познавање би останале осиромашени и опустошени до степен на раслабено битие што е онеспособено да го продолжи историскиот ôд.

Еванагелието што денес го прочитавме, кое говори за жената грешница што дошла во куќата на фарисејот, потполно се совпаѓа со животот на преподобна Марија Египетска. За жената од евангелието се вели дека донесе алабастерен сад со миро, застана при нозете Исусови и, плачејќи, ги миеше нозете негови со солзи и ги триеше со косата своја. Потем ги целиваше и ги миросуваше со миро. Симон, домаќинот на куќата и ученик Христов, се соблазни и се посомнева во учителот свој, бидејќи сиот град знаеше колкава грешница е таа. Срцеведецот му ја раскажа на Симон параболата за двајцата должници. Едниот од должниците на заемодавецот му должел 500 пенези, а другиот 50. Бидејќи и двајцата не можеле да го вратат долгот, тој им го простил. Симон беше запрашан кој од двајцата повеќе ќе го милува господарот. Симон одговори правилно, кога рече: „Оној кому повеќе му простил“. Потоа се заврте Христос кон грешницата и му рече на Симона: „Ја гледаш ли оваа жена? Влегов во твојот дом, ти ни вода за нозете не ми даде, а таа со солзи ги целива нозете мои. Ти со миро не ја помаза главата моја, а таа со миро ги помаза нозете мои. Затоа ти велам: нејзе и’ се простуваат многу гревови, оти ме возљуби многу; а кому малку му се проштава, мала љубов има“. На жената, пак, и’ рече: „Верата твоја те спаси, оди си со мир“.

И преподобна Марија Египетска, пред да се оддалечи во сахарската пустина, живееше во мегалополисот Александрија. Живееше така што монструозно и ненаситно му се предаваше на демонот на блудот. Нејзиниот живот беше живот на проститутка. Животите на двете жени за кои денес зборуваме целосно се совпаѓаат. Затоа, зборовите што Христос му ги упати на Симон за грешната жена, целосно важат и за големата преумница од Египет, Марија. Откако во преподобна Марија Египетска се пробуди совеста и свеста за ничкосаноста на нејзината природа, и за обезличеноста на нејзината личност, за таа икона Божја нагрдена од блудот, за ропството свое во гревот, за ропскиот однос свој спрема демонот на блудот, таа се откажа од својот стар човек и од стариот живот. И’ се случи салто мортале со умот во срцето. Го позна вистинскиот светотроичен Бог и себеси во него и од него. Обновената, просветена и повторно родена за нов живот и за нов начин на постоење Марија – ја позна и се причести со сета смисла на животот – со Христос. Одлучи да се оддалечи од градот, од урбаната пустина, и да се насели во срцето на природната пустина. Стана жител на антиградот, на суровите пространства сахарски, на безводните и безживотни пустински предели, без храна, без облека, изложена на жестоки жештини дење и неподносливи студови ноќе, шибана од пустинските ветрови и од прашините на пустинските песочни дини. Целосно на Бога предадена, како човек што решил со остатокот на својот живот да го спаси целиот свој живот. Беспоштедно, молитвено, посно и преумно, Богу се предаваше. И се украси со невидено смирение. Го изгоре страсното тело свое во благодатниот оган на Светиот Дух, и си ја врати непорочноста и целомудреноста на телото и душата своја. Со Духот ги избистри и ги просветли затемнетите од гревот инструменти за познание на вистината: срцето, умот, очите, устата, носот... Марија, светата бестрасница, се претвори во несогорлива капина на Светиот Дух. Се удостои ангел Господов да ја причестува со спасителното тело и крв Христова. Самата, во тешките, за умот немислени, човечки, пустински подвизи, телото свое го замесуваше во просфора, во богоугодно тело на спасителот, и крвта своја ја претвораше во вино, во богоугодна крв на спасителот, па со нив се причествуваше од рака ангелска, сама со Бога во пустината. Ама, за да потврди дека е соборно битие, битие создадено за живот во заедница со Бога и ближните, во заедница со живите и конкретни личности, т.е. во Црквата Божја собрана околу Христа, таа беше удостоена со сретение со старецот Зосима, еден од великаните на подвижничкиот и монашки Египет. Но и ава Зосима беше од Бога удостоен да го најде овој животворен источник и раскошен цвет на пустината, преподобната Марија Египетска, и да ја причести со светите и животворни дарови, со телото и крвта на нашиот Господ и спасител Исус Христос. Возљубени мои, таа немаше облека. Беше сосема гола пред Господа, бидејќи ја постигна чистотата и бестрастието на првородителите Адам и Ева пред падот. Човекот ја крие својата гревовна и смртна нечистота зад рувото ткаено од текстил, но напати и зад самата кожа од телото свое. Разголувањето на нечистиот претставува откривање на нечистотата, а разголувањето на чистиот претставува откривање на чистотата пред Господа и луѓето. Голиот, во непорочноста и бестрастието, не го погодуваат очите на похотните и страсните. Смирението на благодатните голтари е плод на јуродивото поимање на слободата на човекот, која радосно паѓа ничкум пред оној што не е слободен, туку самиот е самата, сушта слобода. Христијаните, свештенството и монаштвото се задолжени да живеат со такво смирение. Христијаните, презвитерите и монасите што живеат со умови инфицирани од гордоста, ја изневеруваат вокацијата Божја само затоа што се сметаат повисоки од другите. Да не заборавиме дека сите живееме во пустина. Возљубени мои, овој свет станува посурова пустина од пустината во која живеела преподобната мајка наша Марија Египетска. Затоа еднодушно и едномислено да го повикаме семилостивиот и човекољубив Бог и спасител наш Господ Исус Христос да ни го испрати животворниот и сесвет Дух, да нe’ освети и да нe’ просвети, да ја осветли темнината наша однатре и да ја зазеленее нашата сопствена пустина, подигајќи нe’ нему на служба и нему во слава, во сето смирение, по примерот на преподобната мајка наша Марија Египетска.

Амин.

 Христос воскресна – Навистина воскресна

Христос воскресна – Навистина воскресна

Христос воскресна – Навистина воскресна

о благослов Божји, во радост пасхална, ја поминуваме и шестата седмица од великата Педесетница. Во овој ден Црквата Божја нè соочува со животната судбина на чудесниот евангелски јунак – слепородениот. Неговата судбина е судба со која секој од нас ќе може да се идентификува.

Овој човек, слеп од раѓање, го немал дарот да ја гледа виделината на денот, прекрасните бои и раскошната убавина со која Господ го украсил создадениот свет. Но она што тој го немал е само еден од многуте органи на телесниот организам. Одземеното око на телото било надоместено со нешто што го имал внатре, во себе. Во најдлабоката внатрешност своја го поседувал бистрото око на верата. Окото на духот му овозможило опит на верата. Тој човек знаел дека постои во слава на живиот светотроичен Бог. Оваа надеж негова, оваа бескрајна љубов негова, неговото егзистенцијално ожидание на живиот Бог, Христос го слушна, го виде и го благослови. Го благослови така што му го врати одземеното од раѓање – очите на телото.

Возљубени браќа и сестри, откако Христос, по силата на својот божествен логос, со плунка замеси кал и со калта му ги облепи очите, слепородениот прогледа во слава на Бог Троица. Чудото ги ологоси срцата на сведоците на овој прекрасен евангелски настан. Но потем се случи полемика. Се поставуваа прашања од доменот на човечката логика. Дали човекот беше слеп поради сопствените гревови или беше слеп поради гревовите на неговите родители? Се случуваше ли тоа по аналогија на евангелската парабола за татковците што јадат кисело грозје и за децата нивни што имаат расипани заби? Кажувањето има сила да нè алармира нас родителите и добро да нè замисли за одговорноста наша кон децата наши. Во случајот на слепородениот ниту едно од двете прашања не беше соодветно. За него важеше една збунувачка алтернатива. Да го чуеме неочекуваниот одговор. Слепиот бил слеп не поради гревовите на родителите негови, ниту поради неговиот сопствен грев, туку за да се покаже преку него силата на живиот светотроичен Бог и за да го прослават, заедно со слепородениот, сите човечки поколенија. Зашто, не заборавајте дека за она што не видовме, чувме денеска. Оној што има уво да чуе, нека чуе. А што значи да се чуе, возљубени мои? Тоа значи чуеното да се прими со сето срце наше и да се примени во животот наш, т. е. логосот на евангелието да ни стане живот, онака како што верата на слепиот однапред го беше примила спасителот и дарителот на животот. Затоа и ние, благочестиви христијани, подобно на слепородениот, да го живееме животот со вера непоколеблива, со љубов несебична и со надеж нескршлива. Зашто, не е сè во окото на телото. Повеќето од луѓето при очи не гледаат. Слепи се за Бога и за опасностите што во светов ги демнат. Но, има меѓу луѓето многу слепи, а со изострено око на духот. Тие гледаат бистро и продорно во духовниот свет. При очи слепите не го гледаат гледаното од јасновидците без очи. Господ милостивиот и човекољубив нека ги осветли и нека ги просвети нашите духовни и телесни очи. Нека нè дарува со дарот на благодатните несоздадени енергии Божји, та со нив докрај да го осветиме и да го просветиме нашето духовно око. Зашто, окото е значаен гносеолошки инструмент за познавање на вистината. По мерата од неговото осветување, да продреме во сетајната на богочовекот Христос.

Амин.

СТРАВОТ – ЗАМКА И ОСЛОБОДУВАЊЕ!

„Стравот од човек поставува примка, а кој има доверба во Господ, ќе биде сочуван“. Изреки Соломонови 29:25.

Стравот од тоа што другите ќе мислат за нас, може да игра важ­на улога во нашето однесување. Индијанците добро ја поз­на­ва­ле оваа вистина. Тие ги употребувале презирот и потсмевот ка­ко педагошки средства за одржување на редот во своето опш­тес­тво. Така, на пример, во племето Лисиус, кога старешината ги по­у­чувал децата за моралните и неморалните постапки, тој не ги мо­тивирал со некое апстрактно правило или моралност, ниту, пак, им се заканувал со казнување на земјата или на небото. На­мес­то тоа, тој им велел: „Луѓето во селото ќе ве озборуваат!“

Додека Индијанците го ползувале да ги мотивираат луѓето на добро однесување, Господ го предупредува својот народ из­ра­ел­ски, дека, „срамот и стравот од луѓето“ може да ја предизвика нив­ната пропаст. Да објасниме. Нивната загриженост за тоа што мис­лат другите за нив, може да ги натера да склучуваат несвети со­ју­зи со луѓе и да прават со нив компромиси. Наместо тоа, тие беа повикани да имаат доверба во Господ и да го бараат Неговото одоб­рување.

Тоа е добар совет и за нас, бидејќи „стравот од луѓето“ им ста­нал смртоносна замка на многу христијани. Ако своето од­не­су­вање го управуваме според одобрувањето или неодобрувањето на луѓето, тогаш ќе доживееме многу растројства со болно чувст­во на несигурност. Многу подобро е да наоѓаме задоволство во вр­шењето на Божјата волја. Тогаш, стравот од тоа што мислат дру­гите за нас, кој духовно нè осакатува, ќе му го препушти мес­то­то на довербата и здравото стравопочитување кон Бог, кој нè ос­лободува да живееме за Неговото одобрување!

„САМО СТРАВОТ БОЖЈИ МОЖЕ ДА НÈ ОСЛОБОДИ

ОД СТРАВОТ ОД ЧОВЕКОТ!“

ека ни е честит и благословен сесветиот празник на пресвета Троица, празник на наитието на Светиот Дух врз светите апостоли и роденден на едната, света, соборна и апостолска Црква Христова. На денешен ден се роди Црквата Божја. Христос, во денот на вознесението, ги утеши своите ученици со ветувањето дека ќе им го испрати сесветиот и животворен Дух. Десет дена подоцна, во Ерусалим, на денешен ден, третата ипостас на пресвета Троица, Господ Свети Дух, наита врз апостолите во вид на огнени јазици и им ги осени умовите за да го разберат она што со свои очи го беа гледале и со свои уши го беа слушале. Денес апостолите станаа епископи и Црквата се роди. Денес Христос, архијерејот по чинот Мелхиседеков, беше докрај познаен. Неговата богочовечка тајна беше осветлена и видена како златозарен исон на теофаниските собитија и зборови од евангелието. И токму поради видовитото гледање во тајните Божји и поради украсеноста со дарот на глосолалија, апостолите почнаа на сите јазици да го слават спасителот и да го прославуваат низ тогашниот грчко-римски свет својот сакан равуни, богочовекот Христос. Од денот кога Логосот Божји се вотелови и се вочовечи и се роди од Марија Дева за спасение на човекот и светот, Христос стана и остана камен на сопнување за сите што не можеа и немаа сили да го признаат него, вистинскиот Бог наш. Не можеа да ги прифатат критериумите што тој ги постави во нашиот живот за наше спасение, па почнаа богоборно и дрско своите личности и идеи да ни ги подметнуваат како месијански и супериорни. За да не им пречи, верниците на религијата на секуларизмот одат дотаму што го распнуваат на крст и го убиваат и погребуваат секогаш одново и со надеж дека свирепо се пресметуваат со оној чија кроткост и смирение до денеска им пречи. Зборувам за синдромот на Јуда, генетски содржан во еден дел од луѓето низ сите векови. И денес постојат луѓе што за триесет сребреници го продаваат Христос, неговата вистина и правда, неговиот мир. Трансферот за пари јудоимените го извршуваат најпрво во срцата свои, а потем дрско го изнесуваат на срамните тезги од европскиот и светскиот пазар. Тие се одемонети и опеколени човечки разобличја со здив на смртта. Новиот Вавилон претставува своевиден пандемониум и пантеон што собира идоли пробисветски. Како и да е, Христос повторно се распнува заради нас и нашето спасение, но и ние му се сораспнуваме секогаш кога неподелено и моќно го љубиме. Жандармите светски се нашите џелати. Тие нe’ ставаат на крст, како што него го ставија. Ќе нe’ убиваат, сметајќи дека му принесуваат служба на Бога. Цена за смртта на христијаните ќе бидат: парите, моќта и славата. Обоготворителите на државата и народот, или Унијата на Европејците, или новиот светски поредок и new age-от, нас христијаните нe’ сметаат за ѓубриште, за ништо, секогаш кога краткото паметење ги стига и галопирачката амнезија ги исфрла во гробната депонија на светот без Христа. Затоа, возљубени мои, потресната содржина на Василиевите молитви од нас денес читани, нека нe’ научи овде собраните, молитвено, кротко и смерно да го носиме крстот што ни е благословен од Бога. Со целиот живот свој, без остаток, него, живиот наш Бог, да го славиме низ сите вечности.

овештвото е заедница на личности и етноси. Тие се повикани да станат еден, голем и свет народ на живиот Бог. Народот Божји ги фокусира: секоја личност посебно, секое семејство посебно и секој етнос посебно. Чувајќи им го идентитетот, соборно ги воипостасува (оличноснува). Во историскиот ôд на старозаветниот и новозаветниот избран народ Божји, честопати се случувале големи и трагични отуѓувања од источникот на вистината и животот, оттуѓувања од причинителот на нашиот живот, од дарителот на нашиот живот, од триипостасниот Бог. Тие отуѓувања на човекот од Бога и на човештвото од Бога сме ги доживувале и ги доживуваме како катаклизми, трајно меморирани во умот на Црквата. Тие се предизвикани од тектонските поместувања на внатрешните, духовни простори на хипостазираните природи на човекот и човештвото. А потем, како рефлексија и како последица на она што се случило внатре во човекот, во светот се случуваат војни, земјотреси, поплави, пожари, револуции, проследени со болести, глад, помор и еколошки катастрофи. И сето тоа поради одбивањето на човекот да се соочи со вистинската причина што ги предизвикува големите несреќи во историјата на човештвото. Но, еве, денешново свето евангелие нè соочи со суштиот одговор на егзистенцијалните прашања и предизвици, својствени за модерниот човек, но и за сите човечки генерации од сите времиња и епохи. Пред да ја разгледаме содржината на светото евангелие, сакаме да укажеме на уште една голема катастрофа. Човекот на рационалната, схоластичка култура неа ја произведе во лабораторијата на интелектот. Во мугрите на нововековието беше произведена схизмата меѓу религијата и природата, но не без помош на философијата и науката. Како последица на тоа, во нашиов век философијата и науката доживеаја радикален раскол. Нивното учество во првата схизма им се врати како бумеранг. Ја доживеаја судбината на својата жртва. Жртвата ја принесуваат жреците на новиот паганизам. Паганите опогануваат сè што е свето. Откако Бога го прогласија за мртов, сè им е дозволено. Подигнати се многу жртвеници и се принесуваат многу крвни жртви. Од култ кон Бога, културата ја ничкосаа во култ на сатаната. Светот – ѓубриште е веќе претесен за да ги собере златните телиња ракотворени од човекобоговите. Quo vadis homo!? Но, зошто сето тоа го кажавме? Модерниот човек продолжува да се потпира на силите од својата природа. Нејзините енергиски, благодатни капацитети не се непотрошливи. Технократската цивилизација навлекува маска. Трошејќи се неповратно, без возобнова и уможување на силите, се истрошува. Зад маската на невидениот прогрес на машинската технологија, на експанзијата на големите економски и банкарски системи и на сега веќе исклучиво од нив условените политички, идеолошки и философски системи, се крие анемичниот и немоќен човекобог, со атомска бомба во рацете. Сè што прави за да си го олесни животот и со леснотијата на животот да го усреќи човекот, му стана неподнослив товар. Негова хипотека станаа никогаш нереализираните ветувања да нема војни, да нема гладни, да нема боси, да нема болни, да нема смрт и сите да бидат среќни. Се случува спротивното. На прагот на XXI век, војните, гладта, болестите, смртта и несреќите се умножиле повеќе од кога и да е. Чувствуваат ли срам богатите, т. н. развиени земји, поради милионите луѓе што умираат од глад? О безумство! Цената на производите им е поважна од животите на луѓето. За таа цел се истураат тони храна во амбисните утроби на океаните. Поради „мртвиот Бог“ и безблагодатноста, некогашниот економски моќен Советски Сојуз, и покрај тоа што беше најголема светска житница, беше и остана најгладната земја на светот. Зошто е така? Од каде овој парадокс? Што му се случило на човекот? При една моја посета на Војводина, еден умен, стар и искусен земјоделец ми го кажа следново: „Оче Стефан, тогаш кога ги оравме нивите со коњи, успевавме сета земја да ја изораме и богатиот род да го ожнееме, а сега, пак, кога имаме трактори и најмодерна механизација за обработување на земјата, не стигнуваме да ја изораме целата земја и да го собереме родот што Бог ни го дава“. Но, зошто? Одговорот ми го даде самиот селанец: „Тогаш кога оравме со коњи, нашиот свештеник ја благословуваше земјата и молитвено испросуваше благослов од живиот наш Бог за изобилие на плодовите земни. И Господ ни даваше сили и мудрост да го собереме богатиот род и да го прибереме во амбари негнилежни за да ги насити нашите тела и души“. Токму поентата на нашиот чудесен селанец од Војводина е поентата на денешното евангелие. Го заборавивме Бога, браќа мои, и се прогласивме за богови. Градиме идолопоклонички однос кон себеси и кон сè што е дело на рацете наши. „Горд човеку, смири се!“ Ќе можеме ли без Бога да го продолжиме нашиот историски ôд до есхатонот? Со силата на мускулите и без да се искршат коските на умот, сигурно е дека не ќе можеме!

А денес, возљубени христијани, видовме како добриот и човекољубив Бог ги нахрани петте илјади мажи, не броејќи ги жените и децата. Се сноќи и останаа гладни. Зборовите и близината на спасителот им беа послатки од мед. Апостолите се загрижија за собраниот народ. Ги наваса дилемата: дали да ги отпуштат да си отидат во градот и таму да се нахранат? Телата им беа гладни, исцрпени, цел ден го следеа Христос и духовно се хранеа од устата негова божествена, со спасителните, оживотворувачки зборови. А Христос ги праша учениците дали имаат нешто за јадење. Само две риби и пет леба. Им заповеда да ги донесат. Христос го зеде лебот, го благослови и го прекрши, потем и рибите, па и им заповеда на апостолите да им ги разделат на народот. И народот јадеше, се вели во светото евангелие, и се насити, и потем четиринаесет кошеви со остатоци од храната беа собрани. Ете, тоа значи благословот Божји. Та нашите стари не беа безумни што не легнуваа без благослов, крст и молитва, ниту стануваа од кревет без благослов, молитва и крст, ниту почнуваа работа без благослов Божји, без молитва и крст. Елате и вие, возљубени мои, вратете му се на Бога, на живиот дијалог и комуникација со Бога. Да испросиме богат и изобилен благослов за почеток и исполнување на секое добро дело во животот наш. 

Амин.

енешното свето евангелие суштински го разоткрива карактерот и менталитетот на паднатиот човек. Во прекрасната парабола што Христос им ја раскажал на учениците, се зборува за еден моќен и славен цар што посакал да ги расчисти сметките со своите слуги. Штом почнал да ги расчистува сметките со должниците свои, му донеле еден слуга што му должел 10 000 таланти. Бидејќи тој немал со што да плати, царот наредил да го продадат него, жена му, децата негови и сиот имот негов. Во Светото писмо е речено дека слугата паднал ничкум пред царот и го молел да биде трпелив кон него до денот кога ќе го исплати долгот. Господарот, пак, трогнат од постапката на слугата свој, го ослободил и му го простил долгот. О колку се радосни плодовите на милосрдието и човекољубието! Но, што се случило со оправданиот слуга потоа? Излегол и сретнал еден од другарите свои што му должел 100 пенези. И – о безумство! – го фатил, па го давел и го присилувал да му го исплати долгот. Тогаш другарот паднал пред нозете негови и го молел да го почека уште малку. Но, тој не сакал и го фрлил во затвор до исплаќањето на долгот. Другарите, очевидци на случката, огорчени и згрозени од постапката на нивниот пријател, отишле и го известиле господарот. Тогаш господарот го повикал лукавиот слуга и остро го прекорил: „Ти го простив сиот долг, зашто ми се молеше. Не требаше ли и ти да се смилуваш над својот слуга, како што се смилував и јас над тебе?“ Потем, господарот се разгневил, та го предал на мачители сè дури не му ги исплатил долговите. Така ќе постапи со вас мојот Отец небесен ако секој од вас не му ги прости од срце грешките на братот свој, заклучил Христос на крајот од повеста за царот и неговите слуги – должници. Така ќе бидат третирани од царот на славата оние што не ќе смогнат сили на љубов за да им ги простат гревовите на браќата свои. Пораката е исклучително моќна, и го потресува нашето битие до дното на срцето, и ја буди свеста и совеста христијанска за квалитетот на односите со браќата во Христа. Сме создале ли добра клима во срцето свое, клима на крепка надеж и тврда доверба спрема секој свој брат, заради Бога? Имаме ли сили да ја исполниме пораката што Христос ни ја благовестеше во светото евангелие? Дали сме подготвени да му простиме на секој наш брат и да побараме прошка од секој наш брат за секое наше прегрешение? Зашто, само така ќе си подготвиме жилиште во градот небесен, нашата вечна татковина.

Драги родители и мили мои деца, утре е почетокот на новата школска година. Како свештеник и како родител, заедно со вас принесов молитви кон Господа да ни ги благослови нашите деца за добар почеток на школската година и да ги дарува со крепка духовна и интелектуална сила, та да можат да одговорат на обврските и одговорностите што школото им ги дава, како и на очекувањата на родителите. Но, исто така, го молам Бога срцата и умчињата на нашите деца со љубов и мудрост да ги огради од злото на бесмислата, дрогата, алкохолот, блудот и бесцелното ноќно живеење во кафулињата и ноќните клубови. Господ да ги спаси од безбожието на нашиот школски систем, кој до денес не престана да го убива Христа Бога во срцата нивни. Станува збор за школски систем што од нашите деца произведува своевидни јаничари, деца какви што не сакаме да ги „произведува“ нашето училиште. Ние, родителите христијани, сакаме нашето дете да го љуби Бога, знаејќи дека само оној што знае да го љуби Бога ќе знае вистински да го засака ближниот и самиот себе. Молете му се на Бога да ги вразуми нашите државници и одговорните за нашиот школски систем, та да престанат да го убиваат Бога во срцата на нашите деца.

Амин.

енешното свето евангелие нe’ соочува со чудесниот дијалог меѓу еден млад човек и великиот, вистински учител на сите, животодавецот наш, богочовекот Христос. Момчето, очигледно – убаво воспитано и богоцентрично насочено, му пристапи на Христос со зборовите: „Учителе благи, какво добро треба да направам за да имам живот вечен?“. Христос беше восхитен од мудроста на момчето. Што требаше тоа да направи за да се спаси? Христос праша: „Зошто ме викаш благ?“. Освен едниот Бог, никој не е благ. Како услов за влегување во вечниот живот му го постави чувањето и исполнувањето на законот. Исполнувањето на етичките принципи на живеење во Бога, примени на синајската гора од светиот пророк Мојсеј, приведува пред дверите на божествената парусија. За да го обнови паметењето на момчето, Христос ги наброи: не убивај, не прељубодејствувај, не кради, не сведочи лажно, почитувај ги татко си и мајка си, сакај ги ближните свои како себеси. Момчето го слушна сето она што од младини го исполнувал. Затоа го праша Христа: ќе треба ли уште нешто да се исполни? И тогаш Христос апофатички го изведе од старозаветниот закон и го воведе во законот на Новиот завет: „Ако сакаш да бидеш совршен, оди, продај го имотот свој и раздели го на сиромаси, и ќе имаш сокровиште на небото, па дојди и врви по мене“. Евангелскиот максималистички став го натажи момчето, бидејќи тоа имаше голем имот.

Евангелскиот максимализам ги става на проверка вистинските можности на човекот. Та чувме: богатството и зависноста од земниот имот го онеспособија момчето за совршен живот во Бога. Но, она што се случи со момчето од евангелието се случува со човекот воопшто. Човекот се врзува за овој свет преку предметите, преку парите, преку славата, преку моќта, преку стравот од смртта и надворешната естетика. Меѓутоа, поради минливоста на нештата што нe’ врзуваат за светов, тагата на човекот се продлабочува без можност да се исцели. Христос нe’ соочува со границите и рокот на траење на сето она што го носи печатот на овој свет. Црвот на смртта и ништотноста го гризе и го изедува, минливо е и менливо, гнилежно и смрдливо. Но, ние патолошки сме се врзале за смртното. Го игнорираме прашањето за нашето вечно постоење во Бога. Вчера се случи погребение на една принцеза. Во лондонската катедрала „Свети Павле“, архиепископот кентербериски во погребната беседа ниту еднаш не ги спомна поимите вечност и вечен живот. Сe’ беше сведено на гол морализам и етикеција, гламур и атракција. Смртта беше скриена зад раскошот на елитата и меѓу четирите ѕидови на пантеонот на бесмртните мртовци. Атмосферата беше типична и својствена за дворските кулоари, политичките и културните елити и џетсетови на филмските и музичките мегаѕвезди на естрадата, опседнати од самите себе, од својата сопствена убавина и слава. Егоистите и нарцисите го допуштаат постоењето на Бога само толку и само дотаму колку што и до каде што ќе остане отсутен од животот на светот и од историјата на човекот. За нивните човекобожечки величества да останат суверени господари на светов, или го убиваат Бога или измислуваат богови ракотворени и мртви. Христа Бога повторно го распнуваат, го плукаат и го исмејуваат. Бог што сака и знае да влезе во историјата на човештвото, Бог што сака и знае да сострадува со страдањата на човекот, Бог распнат и воскреснат, кој ја споделува судбината на човекот и светот, – таков Бог им е непотребен, бидејќи „премногу се меша во човечките работи“. Затоа, и ако постои, нека постои одандестрана на светов. Нели Сартр, нивниот учител, ги научи дека ако Бог постои, човекот не е слободен? Слободата без Бога е слобода без огради и одговорности. Чиста анархија. Им треба живот без морални скрупули: да се биде слободен за да се има и да се исполни сe’ што ќе се посака. Затоа и ние, како и момчето од евангелието, кога ќе ги чуеме зборовите „оди си дома, продај сe’, подели им го на сиромашните и тргни по мене“, силно се натажуваме. Христијанството е „интересно“ сe’ додека е умствено спекулирано, а христијанската теологија сe’ додека е технологија и инфлација на зборови. Но, теологијата што нема никакво значење за животот – станува митологија. Се живее и се бара волшебна формула за лесен живот, а тешко ни паѓа влогот што го опфаќа целиот живот на човекот, без остаток. Дали ни е блиско откажувањето од самите нас страсни, откажувањето од самите нас самозаљубени, така што нашиот личен живот да биде животот на нашиот брат? Нe’ учи ли некој така да постапуваме во животот? Престанале ли дома да нe’ учат на тоа? Можеби улицата нe’ учи на тоа? Дали институциите на државата, задолжени за тоа, нe’ учат на тоа? Не, драги мои! Се живее во длабока амнезија или со кратко паметење, „и веќе, уште живи, мртви сме“. Живи мртовци сме, варосани гробови, однадвор глатки, мазни, украсени, а однатре празни и јадни, мртви сме и мртовци оплакуваме. Затоа, повикот што денес го чувме во светото евангелие нека биде повик упатен до сите нас да се познаеме себеси однатре, по силата на видовитото око на духот. Тоа треба да биде изострено, чисто, осветено и преобразено преку постот и молитвата, исповедта и покајанието, и преку приоѓањето наше кон светиот путир, од кој го примаме Христос, распнатиот заради нас и заради нашето спасение и за живот на светот. Да му возвратиме така што ќе се сораспнеме на неговото распетие и ќе крстоносиме со секој наш распнат ближен насекаде по светов.

Амин.