Историја - Лагите на Бугарите

Иван Камениат, солунчанец кој себеси се декларирал како Македонец, ја има напишано историјата за Солун во 904 г., при неговата опсада од страна на Арапите. Имено, Арапите во 904 г. го зазеле Солун, сите солунчани што ги затекле во градот ги испоубиле или продале како робје, додека најголем број од солунчаните претходно пребегнале по македонските кнежевства, по планините: струмјаните, ринхините и драговитите. За Иван Камениат Солун бил "величествениот и првиот град на Македонците" (Ј.К. Бегунов, Козма Презвитер в славјанских литературах, Софиа 1976, стр. 297).

Тој го опишува и карактерот на Македонците и македонските власти од 10 век, па пишува:
...На запад (од Солун) се простира една рамнина, која завршува до едни други планини, каде се издига еден град, нарекуван Вероја (Бер), град познат како по жителите, така и по сите особини, со кои може да се пофали еден град по конструкција. Во средното пространство на таа рамнина, се наоѓаат некои распрснати села, од кои едни близу до градов (Солун), нарекувани со име драговите и сагудати, потчинети на градов, други пак плаќаат данок на соседниот Скитски-бугарски народ, кој не е далеку. Инаку селата живеат по соседство едни со други, па како и бидува, неретко (драговите и сагудати) влегуваат во сродство едни меѓу себе и со солунчаните, а тргуваат со бугарите....[79. Joannes Cameniata, De excidio Thessalonicensi, cap. 6, в изданието на Theophanis Contin., ed. Bon., p. 498. T. Tafel, De Thessalonica eiusque argo, Berolini, 1839, p. LXXVII — LXXVIII, et p. 252. ].

Гледајки дека Солун ќе биде заземен од Арапите, солунчаните решиле да побараат помош од околните Македонци т.е. од македонските кнежевства, пред се од Стримионската тема (денеска пиринска Македонија и источна егејска Македонија). Но, Македонците од околината не се одзвале на повикот на помош на солунчани, а Камениат пишува: "тоа стана поради тоа што некои од нив се прости, а кнезовите им се многу лоши; тие (кнезовите) си ја ставаат сопствената корист над општото добро, имаат обичај да прават зло на соседите, да се залагаат да добиваат подароци и не се занимаваат со ништо друго освен со сопствениот имот....
...На Војводата (струмјански-стримионски) не му беше гајле за загунувањето на еден таков град и не се погрижи тој, ниту некој од неговите потчинети да дојде и да помогне во таквата беда на нас опсадените, но како не залажуваше сите со надеж дека ќе пристигне на помош, дури до последниот ден на војната тајно го постигна злото намислено против нас и многу се потсмеваше на несреќата која не измачуваше [J. Cameniata, ibid., p. 5152–19].

Јужните Македонци биле разделени меѓу Бугарите и Византијците, но тоа ропство не било класично, ами под ропство се подразбирало плаќање данок на Бугарите и Византијците, за да не бидат напаѓани (типично македонче, не смее да се бори!). На Византија плаќале данок Драговитите и Сагудатите, додека северно од нив била Стримионската тема каде Ринхините, Смолјаните и дел од Струмјаните (пиринска Македонија) плаќале Данок на Бугарите. Македонците си имале целосна автономија, со свои кнезови и војводи на чело на кнежествата, а Бугарите и Византијците не им се мешале во уредувањето на кнежествата, ниту имале свои војски таму [81. L. Niederle, 425—428; Васил Н. Златарски "История на Първото българско Царство. II. От славянизацията на държавата до падането на Първото царство (852—1018)", IV. Борба с Византия за политическо надмощие, 1. Цар Симеон и първата му война с Византия].

Уште еден важен историски факт е тоа што Македонците во 10-от век имале и своја посебна црковна организација, во времето кога Бугарите веќе имаат оформена бугарска канонски призната Црква, и покрај тоа што северна и центрлна Македонија биле окупирана од бугарската држава. Во Житието на Св. Наум Охридски се зборува за „епископ Словенски“ Марко, четврт епископ на Словените од Девол, што јасно кажува дека средновековните Македонци имале религиска автономија, како посебен етникум во рамките на средновековна Бугарија од 10от век (Извор: „Житието на Св. Наум Охридски“, „Спомен за нашиот преподобен отец Наум“, 10 век, Охрид). Да биле средновековните Македонците потчинети на бугарската или ромејската црква, тогаш, би биле покорни на бугарскиот преславски или ромејскиот константинополски патријарх, и нив би ги славиле и спомнувале по пишаните документи.

Впрочем, во целата средновековната книжнина од Македонија никогаш не се спомнуваат верски лидери од соседните народи, како бугарските или византиските патријарси, но се спомнуваат само државните лидери на окупаторите на македонската земја, бугарскиот и византискиот император. Сите средновековни автори од Македонија, обично, своето пишано дело го завршуваат со годината, името на политичкиот и верскиот лидер (по духовната традиција се пишува и името на нивниот верскипастир) кога е завршено делото или пак настанот што е опишан; како нивен верски пастир секогаш се опишани охридските словенски епископи. Се забележува прифаќањето на световната власт на окупаторските сили, но не и на дyховната власт и некаква верска автономија која се уште не е доволно истражена.

Македонскиот народ почнува да се оформува како посебен етникум уште во раното средновековие од два носечки столба: античкото домородно македонско население и од Словените, со нивна фузија во еден етнос.

Византискиот Император, Константин Порфиногенет вели: „цела Македонија и скоро цел Пелопонез се словенизирани“ (Ibid; p.86). Значи, денешните Хелени, можат да полагаат право на континуитет со античките Хелени како и денешниве Македонци со античките Македонци. Историските факти велат дека и цела Елада била словенизирана со исти словенски племиња како и македонските. Само во источен Хелас (денеска погрешно го нарекуваме Грција) останале џепови со автохтоно грчко-ромејско население (Macedonia and Greece - The Struggle to Define a New Balkan Nation, John Shea, McFarland and Company Inc., North Carolina, 1997; p.86 ). Не само Хелада, туку и Епир и Тесалија во 8от век биле целосно словенизирани (Strabonos Epithomatus 8 век, C. Muller, Geographi graeci minores, Paris 1882, p.574). Имаме запис дека само грците од Елада поради аварословенските напади, се иселиле од Хелада (Пелопонес) на блиските острови (On the Chronicle of Nonemvasia see Charanis, op. cit., pp. 147 ff.), а на нивно место се населуваат словени; баш тие, денешните „Хелени“ полагаат право на континуитет со античките Хелени, а нас Македонците на прават чисти Словени!

Елините од 6 век не биле прави Елини, туку мешавина на античките Елини со нивните робови, па затоа тие, започнувајќи од потпаѓањето на елинските државички под римска власт, па се до крајот на 19 век, својата националност ја нарекуваат „Ремеои“, што значи Римјани, а ние ги знаеме како Грци или Византијци. И денеска, тие луѓе ние ги нарекуваме Грци, односно Византијци-Римјани, но не и Елини. Во елинските државички, робовското население било бројно исто колку и слободното, елинското, а во некои преовладувале мнозински и робовите, со состојба Елини да бидат малцинство во својата држава. Робовите најчесто биле Траки, Етиопјани или други афрички народи (The Oxford History of the Classical World, Oxford University Press, 1986). Имаме податок од првиот век од нашата ера, каде Римјаните велат дека тогашните „Елини“, немале ништо елинско во нив, туку биле потомци на робовите на Елините, кои пак биле протерани или убиени, па преовладувало населението кое биле потомок на афричките и тракиските народи (Tiberius Claudius, Roman Emperor and historian, 10 BC - 54 AD, in I Claudius, by Robert Graves).

Нема апсолутно никаков усмен или пишан историски извор, дека античките Македонци мигрирале од Македонија или не дај боже пропаднале во земја, исчезнале. Напротив, нивната крв тече во современите Македонци, било тие тоа да го сакаат или не. Најдобар пример како да го обајсниме словенизирањето и опстојувањето на античките Македонци е, Романија. Тековнава историја не учи дека Словените неколку стотици години живееле зад Карпатите и зад Дунав, на територијата на денешна Романија; но, Романците- наследници на Даките не изумреле, туку уште се живи и живеат во Романија. Така и античките Македонци опстанале, па поради заедничката религија, а со тоа и култура на античкито домородно македонско население и словените, настанала фузирање во еден етникум. Цела Македонија во 7 век е поделена на Склавинии, во кои живеат како новодојденците Словени, така и античкото македонско население и сите заедно го носат името Македонски Склавени. Македонскиот народ се простира и на територијата на соседната Пеонија (северно од денешно Градско), најјужна Дарданија (некогашна долна Мизија), источен Илирик (западна Македонија) и западна Тракија до реката Места (пиринска Македонија), поради тоа што таа територија ја населиле истите „Македонски Словени“. Во западна Тракија, од античко време најбројни биле античките Македонци, кои во зенитот на античка Македонија ја владееле и цела Тракија, а Филип Втори Македонски го изградил градот Филипоп, денешен Пловдив. Целата територија каде што живее македонскиот народ, наречена е по народот кој ја населувал- Македонија. Луѓето што ја негираат македонската нација велат дека Македонците своето име го добиле по територијата што ја населуваат т.е. Македонија, што е фатално за нивната квазитеорија, бидејќи Македонците живеат не само во областите на античка Македонија, туку и во Пеонија, Илирик, Дарданија, Тракија. На тоа становиште е и бугарската историографија, која пиринските Македонци ги учи дека се нарекувале и се нарекуваат Македонци, само поради тоа што живеат на територијата на Македонија; но, пиринска Македонија се наоѓа на територија на некогашна Тракија, па паѓаат во вода негирањето на постоење македонски народ, оти тој дел на Тракија се нарече Македонија по македонците кои живеат таму.

Доказ за тоа е и Солун, градот кој беше најголемо византиско упориште, никогаш не освоен од словенските доселеници, но целосно словенизиран, каде сите негови жители збореле чисто словенски. Во најстарото „Житие на Св. Методиј“ од Анонимус од 9 век, целосно се пренесени зборовите на Михаил Трети (византиски император) упатени до Светите Браќа Солунски: „...вие сте Солуњани, а сите Солуњани чисто словенски зборуваат”. Околу Солун, целата територија на Македонија била поделана на територијални самоуправни книжевства тнр. Склавинии, предводени од Кнезови. Македонија е целата словенизирана, домороднито население го прифати јазикот на новодојдените Словени (Strabonos Epithomatus 8 век, C. Muller, Geographi graeci minores, Paris 1882, p.574 / Ibid; p.86)..Византијците, а најверојатно и сите жители на Склавиниите, вклучувајќи го и словенизираното античко македонско население, почнале да се нарекуваат со едно име- Словени. Сите византиските историски извори од 7 век, па натаму, во Македонија познаваат само една народност- македонски Словени; во нив спаѓаше и античкото македонско население. Новиот македонски етнос е формиран.

Македонските Словени се посебна словенска етничка група и се различни од тнр. бугарски Словени- Антите. Затоа, во почетокот како Словени се познати Македонските Словени, а откако и Србите, Хрватите, Антите (бугарските Словени) итн. го прифатија јазикот и писмото на македонските Словени, почнаа и нив да ги нарекуваат Словени. Еден од најстарите историски извори за македонските Словени е „Животот на Св. Димитрија Солунски“ од 6-от век, каде македонските племиња се прикажани како имаат свои кнежевства, потчинети на византискиот Император и своја локална самоуправа на чело со жупани „Evocatis ex tota provincia principibus (жупани) conventum habuit“; извор:Livius XLV. 29. Од истиот извор дознаваме и кои се најголемите словениски племиња „Sclavenorum gens numero infinito ex Dragobitas, Sagodatis, Belegeretis, Baenitis, Berzitis, reliquisque, quae primum uno ex ligno naves praeparare diciderant“ т.е. Драговити, Сагудати, Велегезити, Венити, Брсјаци... Доказ за посебноста на македонските Словени се нивните здружувања во држави меѓусебе, без да соработуваат или да се здружуваат со нивните соседи, Антите, тнр. бугарски Словени или пак Србите. Можеме да кажеме дека Македонците имале први своја држава, со оформен етникум, народ. Веќе во втората деценија 7от век, во Македонија имаме создавање на државна формација, составена од обединетите македонски склавинии, кои дури имале и свој крал (рекс) Хатсон на чело на државата (Mirac.,II ,p.1325-1333). За жал, Византијците го убиваат Хатсон и македонската држава без лидер пропаѓа. Педесет години подоцна, во 70те години од 7от век, македонските склавинии прават нов обид за обединување т.е. форирање на држава; овој пат, крал (рекс) на обединетите македонски склавении е Пребонд, но пак Византија го уништува Пребонда и Македонија потпаѓа под Византиска т.е. Ромејска власт (Извор: "Mirac., II, p.1325-1333. / “Mirac.,",II,p.4, Tougard, p.148-176). Во 9 век хрониката на Теофанес Конфесор спомнува посебна држава „Склавиниа“ во периодот 657-658 г. на просторот на етничка Македонија (Theophanes, Chronographia, edited by Carolus de Boor (Leipzig, 1883), I, стр. 347). Тогаш имаме постоење на посебна словенска држава на територијата на Македонија, но во 658 г. византискиот император Константин Втори ја уништува Склавинија и пак хрониката на Теофанес Конфесор потоа спомнува само склавинии, но не и држава Склавинија (Ibid., I, 486).

Македонскиот народ како „natio macedonum“ за прват е спомнат 1027 г. (9 г. по уништувањето на Самоиловата држава), во трите најважните средновековни документи од историјата на Бари: Annales Barenses, Lupi Protospatharii и Anonymi barensis chronicon. Во сите три документа, покрај македонскиот народ, за прв пат е спомнат во западната историографија и влашкиот народ, а целиот текст гласи: Anno 1027 “descendit in Italiam cum exercitu magno, i.e. Russorum, Guandalorum, Turcorum, Burgarorum, Vlachorum, Macedonum, aliarumque ut caperet Siciliam.'” (Annales Barenses, MGH SS, V, 53). Понатаму, спомнати се и грците (граеци), што јасно укажува дека средновековните автори од Бари на овие документи, не мислеле ниту на географски, ниту на жители од темата Македонија.

Во 12 век, Македонците биле познати како „македонското племе„ т.е. македонска Phatr’a, а византискиот државен функционер и историчар Nicetas Choniates известува дека во 1138 г. византискиот император Јован Втори ја поделил својата војска по етнички групи Phatr’aи, каде се забележани и македонски Phatr’ai (Nicetas Choniates 1 (стр. 29-30))л Во 1184 г. војниците кои ја бранеле Никеја, држеле состаноци по етнички групи phatr’ai (ibid., 284-5).

Уште еден историски извор, византскиот сатиричар Тимарион го опишува празникот Св. Димитрија, патронот на Солин: „тоа е голема Македонска прослава, на која не се собира само македонскиот народ, туку и луѓе од сите сорти и правци: Ромеи (Грци) од Елада, Мизијските (архаичен израз за бугарите) племиња (Vizantiiski Vremenik, Moscow VI 1953, str. 367). Во тоа време, Македонија била византиска тема Бугарија, права Бугарија била византиска тема Парастрион-Мизија, а тема Македонија била источна Тракија; авторот на текстот говори за етничките Македонците од Солун, оти територијални Македонци се наоѓаат во Тракија, темата Македонија. Обично во тоа време, официјалните византиски лица, своите поданици ги нарекувале територијално, по темата каде што живееле, па така вистинските Бугарите ги именуваа како Мизијци-Паристрионци, додека пак Македонците, Власите, и дел од Србите и Албанците ги именуваа како Бугари, а словенизираните Траки и сите останати од Тракија, како Македонци. Ова византиско именување на своите поданици по теми го користат Бугарите за да докажат дека денешните Македонци се Бугари, но забораваат да кажат дека права, денешна Бугарија не била тема Бугарија, ами Паристрион или Мизија, па по нивна логика денешните Бугари се Мизијци-Паристрионци (поддунавци), но не и Бугари. Во 14 век, од страна на српската средновековна држава, Македонија е наречена Романија, а Македонците политички се наречени Романи (Грци, Византијци), па дали тоа значи дека сме Грци? Самите Солунчани себеси се нарекувале Македонци, па Јован Каменијат, поет солунски во 904 г. при опсадата на Арабјаните на Солун, за својот роден град вели: „великиот и првиот град на Македонците“ (J.K. Begunov, Kozma Prezviter v slavjanskih literaturah, Sofia 1976, p. 297). Несомнено, во средновековието Солун бил „метрополис на Македонците„ (Ephraimi Chronologici caesares; Ed. J.P. Migne - PG 143 , Paris 1891, p.198), а „сите солунчани чисто словенски говореле“ (најстаро „Житие на Св. Методија„, Анонимус, 9 век).

Најголем од книжнината од Македонија е уништена за време на турските освојувања на Балканите, а дел и однесена од бугарски, српски, руски и грчки учени, пред се во 19 век. Така што имаме многу малку сочувана автентична книжнина од Македонија и оригинални извори.

За прв пат декларирање како Македонци по род е забележано е во записите на Охридската Архиепископија од 13 век, што не значи дека и порано немало декларирање македонска националност. Тука имаме и запис од Иван Иерекар од селото Власто (денска Велестово) „по род Македонец“ (J. Pitra, Analecta sacra et classica specilegio Solesmensi parta, t. VI Juris ecclesiastici graecorum selecta paralipomena). Parissis et Romae 1891, col. 315. Во 1891 г., католичкиот Cardinal J. Pitra објавил 155 документи од Охридската Архиепископија, кога била дел од Епирската држава, од времето на Архиепископот Demetrius Homatian (1216-1235), каде што Македонците се спомнати преку 50 пати и се забележува дека тогашните Македонци се изјаснувале по народност како Македонци „To de genos Elkon ek Makedonon“ (D. Angelov, Prinot KJM Narodostite i Pozemleni Otnoshenja vo Makedonija pp. 11-12 et. seq.; 43). Ангелов, како бугарски историчар ја застапува теоријата дека Македонците се нарекувале така по територијата која ја населувале, но како историчар тоа негово тврдење е ступидно. Во тоа време, Охрид припаѓал на Епирското Царство и логично би било тие територијално да се наречат Епирци, но во Епир, како што покажуваат историските извори во 13 век живееле Македонци и така се наречени . Порано, Охрид припаѓал на Илирик, не на Македонија, освен за време на Самолиловото Царство, а подоцна потпаѓа под византиска тема Бугарија; територијалните имиња на Македонците се Бугари, Епирјани, Илири.

Најмногу информации имаме за Македонците кои од турските зулуми бегале во најблиските христијански земји, пред се’ Австро-Унгарија. За време на карпошовото востание во Македонија, во 1669 г. заедно со австриската војска се повлекува голема група Македонци, од сите делови на Македонија во Австрија, каде што често биле напаѓани од австриските военополициски сили. За да ја подобрат својата состојба во Австрија, Македонците пошле при Леополд Први, Император Австриски, барајќи заштита за пребеганиот македонски народ; македонскиот народ го представувале двајца Македонци, Краида од Кожани и Поповиќ од Солун, кои и се декларирале официјално како Македонци, па Леополд Први на 26.04.1690 г. издава заштитна нота за македонскиот народ „gens Macedonica“ (Ј.Ронић, Прилози за историју Срба у Угарској у XVI, XVII и XVIII веку. Прва књига. Књ. Матица српске, бр. 25 и 26. Нови Сад 1908, стр. 52-53).

Австрија, започнала со притисоци за католизација на Македонците, па заради тоа тие бегаат во православна Русија. Многу руски документи од 17 и 18 век говорат за населување на Македонци во Руските краишта. Зачувана е молбата од Македонскиот Народ до царска Русија, за нивно населување во Русија (Полное собрание Россiйской имперiи съ 1649 года , Томъ XIII, С. Петербургь 1830), а на 24.12.1751 г. руската царица Елизабета Петровна со Указ го дозволува населувањето на Србохорватите, Македонците, Бугарите, Власите и другите православни народи во Русија и да формираат свои полкови (Петъръ Кеппенъ, Хронологическiй указатель матерiаловъ для исторiи инородцевъ европейской Росiи, Санктпетербургъ 1864 г. ).

Македонскиот полк е формиран 1752 г. од страна на Иван Хорват, кој се декларирал како Влав, но сите останати од полкот биле Македонци, со униформа во македонските национални бои: жолта и црвена (Скальковски, Хронологическое обозърнiе исторiи Новороссiйскaга края, 1731-1823, I, Оддеса 1836). Зачувани се списоците со имињата на македонските војници од македонскиот полк, со нивни податоци kako место на раѓање, брачна состојба и нивно изјаснување по националност; сите од нив се изјасниле како припадници на македонската нација ( Централний державний исторический архив УРСР - Киев фонд 1413, опис 1, зб. 6/1756).

Македонците кои бегале по Војводина, најчесто се населувале во најблиските погранични градови со турската империја: Земун и Панчево. По црквите во Земунскиот Магистрат, сочувани се изводите од матичните книги на родените и умрените од 18 век, каде иселениците од Македонија, се изјаснувале по националност како Македонци. Всушност, во тнр. протоколи од матичните книги на родените и умрените, за секое новородено дете или починат човек требало да се напише и националноста, при што многу честа е и националноста Македонци, за луѓето со словенски имиња и презимиња, кои потекнувале од сите краишта на етничка Македонија. (Извори: ИАБ, ЗМ = Историјски архив Београда, Земунски магистрат (1761-1800), ИАБ, ЗМ, Протоколи I = Протоколи матичних књига рођених и крштених Цркве Св. Николаја, Земун (1761-1800), ИАБ, ЗМ, Протоколи 1а = Протоколи матичних књига рођених и крштених цркве Рождества Св. Богородице, Земун (1761-1800), ИАБ, ЗМ, Протоколи II = Протоколи матичних књига венчаних цркве Св. Николаја (1761-1800), ИАБ, ЗМ, Протоколи III = Протоколи матичних књига умрлих цркве Св. Николаја (1761-1800), ИАБ, ЗМ, Протоколи III а = Протоколи матичних књига умрлих цркве Рождества Богородице, Земун). Според документите од Земунскиот Магистрат, покрај Македонците, се населувале и бегалци кои по националност се изјаснувале како Власи, Куцовласи, Цинцари, Грци и Бугари.

Дури и Македонците од пограничните места во 19 век имале македонска народна свест. Во Крива Паланка, град на тромеѓето Македонија-Србија-Бугарија, сочувани се записи на повеќе свештеници од тој период по кривопаланечките цркви, кои, за да ја зачуваат својата македонска националност почнале да носат презимиња „Македонски“; не само тие, туку забележани се и првенци од Кр. Паланка со презиме Македонски. Отец Ѓеорѓија Македонски во 1846 г. забележал: “..ја научив словенската азбука од татко ми Македонски, кој така се нарекува оти сме Македонци...“(Georgija Makedonski, Bogosluzhbena kniga "Opshti minej" - vo crkvata vo s. Radibush, Kriva Palanka, posledna nepagirana stranica). Отец Димитрија од с. Огут пак во свој запис од 1865 г. од кривопаланечка црква пишува: „во летото господово 1848, првенците на градот Крива Паланка ме вработија како свештеник против волјата на Неговата Светост, грчкиот свештеник Кир Гаврил. Господин Микхаил Македонски се залагаше најмногу за моете назначување, бидејќи сум Македонец по род...“(Zapis vo knigata Zitie Svetih vo Krivopalaneckata crkva. Pretposledna nepagirana strana).