Почит кон хероите

Солунски атентатори

Акциите на гемиџиите жестоко осудени во светот

Солунските атентатори или гемиџиите, кон крајот на април 1903 година ќе го привлечат светското внимание со серија терористички акции во Солун. Групата велешки анархисти со нападите врз претставништвата на Отоманската банка, францускиот брод „Гвадалкивир“ и на други европски објекти ќе се обидат да го привлечат вниманието на големите сили на состојбата во Македонија и да ги принудат на интервенција против турската власт. Американските медиуми секојдневно го следат развојот на настаните во Солун и објавуваат опширни извештаи за нападите, за масакрите врз христијанското население кои следеле потоа, како и за реакциите на големите сили на овие случувања. Судејќи според она што е објавено, доколку целта на Гемиџиите била да се привлечат симпатиите на светската јавност за нивната кауза, ефектите биле целосно спротивни. Иако има бројни извештаи за случувањата, во продолжение ви ги пренесуваме реакциите и коментарите околу ефектите од нападите, и расположението кое владеело во однос на Македонското прашање.

„Сан Франциско кол“ веќе во бројот од 1 мај ја објавува веста дека на 30 април 1903 била уништена Отоманската банка во Солун, а биле нападнати и поштата и други згради. „... Случувањата во Салоника повторно предизвикуваат вознемиреност за можна балканска криза. Сите информации за злосторството наведуваат дека напаѓачите биле организирани од Македонскиот комитет и се верува дека нападот врз банката имал за цел да предизвика жесток одговор од Турците и да доведе до интервенција на европските земји. Се додава дека нападите се многу слични на нападот на Ерменците врз Отоманската банка во Константинопол на 26 август 1896 година, по што следуваше масакр на муслиманите врз 5 илјади Ерменци на улиците и во провинцијата“.

На 3 мај 1903 „Њујорк дејли трибјун“ освен извештајот од Солун објавува и коментар за случувањата. „Злосторствата во Салоника се точно она што можеше да се очекува. Бугарскиот „Македонски комитет“ си остана на зборот. Уште пред долго време ја објавивме нивната закана, дека ќе сторат многу злосторства против луѓе и имот, и ќе предизвикаат таков терор во Турција, што големите сили ќе мораат да интервенираат. Таа закана сега целосно се реализира, како што покажуваат извештаите оттаму. Нечовечни убиства и масакри беа сторени врз Турците, а Турците со иста мерка враќаа врз христијаните. Се подметнуваа пожари. Железничките мостови се дигаа во воздух со динамит. Сега и нападите во Салоника. Срамните дела на Бугарите, секако не ги ослободуваат Турците од вината за лошото владеење. Турците се доволно лоши и тоа светот го знае и треба да се ослободи од нив. Но, сигурно никој нема да се осмели да им понуди симпатии на бугарските злосторници кои се впуштаат во вакви акции. Цивилизираните луѓе не можат да симпатизираат со динамитското насилство во Македонија, како што не можат да го прифатат кога тоа се случува и во Ирска или во Чикаго. Доколку Македонија биде ослободена од турската власт, тогаш таа мора да биде владеена од некои други, а не од бугарските бандити кои ги поттикнуваат злосторствата. Да се избркаат Турците и да му се дозволи на „Македонскиот комитет“ да владее ќе биде како да се избрка еден зол дух и на негово место да се доведат 7 други, секој полош од претходниот. Што да се стори во таква ситуација е тешко прашање. Но можеби како пример треба да послужи она што се случи во Босна и Херцеговина. Оваа провинција, порано една од најлошо владеените во Европа, сега е меѓу најдобрите (откако ја презема Австро-Унгарија, н.з.). Сличните методи во Македонија можат да продуцираат исти резултати“, заклучува „Њујорк дејли трибјун“.

„Сан Франциско кол“ на 4 мај го пренесува пишувањето на печатот во Виена за случувањата во Солун: „Виенскиот печат е едногласен во осудата на Бугарија за лошиот развој на настаните. „Фремденблат“ пишува: „Злосторствата во Солун на платениците на Македонскиот комитет ги надминуваат сите досегашни престапи сторени од името на Бугарско- Македонските аспирации. Убиствата на неподобните Срби, Грција и Романците кои го посрамотија Комитетот во последниве години, свирепоста кон муслиманските жители во Македонија и обидите да се уништат железничките линии со динамит, покажаа на што се се подготвени фанатиците испратени од Комитетот. Но дури и во светло на сите тие докази за бескрупулозност, катастрофата во Салоника доаѓа како неподносливо изненадување“.