Белоглавиот орел

Белоглавиот мршојадец, попознат како белоглав орел  е еден од загрозените животински видови во Македонија.Во Македонија, од четирите вида мршојадци кои некогаш се гнезделе, брадестиот и црниот мршојадец се веќе исчезнати, а другите два - белоглавиот орел и египетскиот мршојадец се пред истребување. 

Најмногу го има во околината на Демир Капија, клисурата на Црна Река во близина на Тиквешко Езеро, Мариово, на планината Осогово и кај езерото Матка. Мариово е еден од пределите каде што белоглавиот орел живее непопречуван од ударот на цивилизацијата. Најчесто одбира карпести предели со пештери за гнездење, какви што има во изобилство на кањоните на Градешка, Бела и Црна Река. Тој има посебен начин на исхрана, јаде само мрши. Бидејќи не мора да ловат, немаат снажни канџи како преостанатите грабливци, но затоа имаат широки големи крилја кои им овозможуваат да прелетаат огромни простори користејќи ги воздушните термали и ветерот. Од четирите видови мршојадци кои некогаш се гнезделе во Македонија, брадестиот и црниот мршојадец веќе се исчезнати, а преостанатите два, белоглавиот и египетскиот, се пред истребување. 

Демиркаписката клисура е еден од најбогатите орнитолошки резервати во Европа според застапеноста на ретки птици, каде што можат да се сретнат бел и египетски мршојадец, златен орел, орел-змијар, лисест глувчар, најразлични соколи, како и други ретки видови птици. 

Белоглавиот орел е трајно заштитен со закон. Во Македонија веќе се реализираат проекти за заштита на мршојадците финансирани од Франкфуртското зоолошко друштво и Фондацијата за заштита на црниот мршојадец. Во клисурата на Градешка Река, Мариовско пронајдени се 16 мртви примероци на строго заштитениот белоглав орел. Според непотврдени информации, птиците јаделе затруени мрши кои овчарите ги поставувале за труење на волците. Ова е голема природна катастрофа. Според прстените на нозете и маркерите на крилјата, тоа се птици што доаѓаат и на хранилиштето во Витачево, на терен биле пронајдени и мрши од животни кои најверојатно се хранеле со затруените птици.

Повеќе за тоа на:
http://www.mes.org.mk/Proekti/mrsojadci.htm - http://www.mes.org.mk/Proekti/mrsojadci.htm

Царски орел во Сопот

Повеќепати досега бил пуштан на слобода, но по неколку крукчиња во воздухот, повторно се враќал кај луѓето што се грижат за него веќе шест години

Царскиот орел, светски ретка грабливка, шест години живее во дворот на семејството Филипови во кавадарското село Сопот. Орелот од бебе живее во волиера од околу 16 квадратни метри, а името Роналдо го добил според бразилската фудбалска ѕвезда. Неколкупати досега бил пуштан на слобода, но по неколку крукчиња наоколу, повторно се враќал во дворот. Грабливецот иако по природа е убиец, станал миленик и атракција за посетителите. Филипови велат дека го чуваат од љубов и не би го продале за никакво богатство, иако имале понуди за трговија. Зоолошката градина од Битола се обидела да го купи Роналдо, но понудата им била одбиена.

Претставници на Министерството за животна средина и просторно планирање исто така безуспешно се обиделе ретката птица да ја однесат во Зоолошката градина во Скопје. Но, како што тврдат сопствениците на птицата, на крајот сите сфатиле дека нејзиниот дом е во Сопот. Стручни лица постојано го надгледувале орелот, кој во дворот на Филипови стигнал по една палава детска игра.

Пред шест години, кога Роналдо немал се' уште доволно пердуви, деца го зеле од гнездото, кое го пронашле во близина на селото. Тие не можеле да претпостават дека со тоа ја осудуваат птицата да биде отргната од дивиот свет и законите што владеат во природата. Многу од животните и птиците во дивината не ги сакаат своите малечки ако на нив осетат траги од човек. За жал, токму тоа се случило со малиот грабливец. Се обиделе да го вратат во гнездото, но тоа веќе било пусто. Царските орли засекогаш го напуштиле гнездото и оттогаш им се губи трагата. Не знаејќи што да прават со малата птица, децата ја донесле кај Ангел Филипов, кој е ловец и љубител на животните и на птиците. Роналдо немал среќа родителите да го научат да лета и да се брани од непријателите во природата. Сега се шета во дворот во Сопот, може да лета само стотина метри и повторно се враќа.
- Припитомен е, но нема кондиција за летање и да се одржува во висина. Не знае да лови и да се брани од природните непријатели. Дури и да го пуштиме сам во дивината, нема да може да опстане и многу лесно ќе стане плен на предаторите - објаснува Филипов.
Според него, стручни лица може да го обучат сам да се снаоѓа во природата и во тој случај би го пуштил во дивината.
- Најстрашно за животните и за птиците што човекот се обидел да ги припитоми е кога ќе му помине меракот и ги пушта во природата. Тоа за нив е еднакво на убиство - вели Филипов.

Царскиот орел, според стручњаците, е педесет проценти ловец, а педесет проценти мршојадец. Секоја грабливка е убиец освен мршојадците, кои немаат органи за убивање.
- Овој орел може да убие срна, лисица, јагне, јаре, зајак и птици. Опасен е. Ако те зграпчи со развиените канџи, кои се долги и српести, со многу јаки жили и мускули, не можеш да се ослободиш - објаснува тој.
Филипов открива дека Роналдо си го знае името и е мирен се' додека другите се фини со него. Веднаш напаѓал со канџите ако некој се обидел да му се приближи на негова територија.
- Испушта специфични крикови кога го менува расположението. Ние ги научивме тие крикови. Со нив ни кажува дали некој е пријател или непријател. Нас не не' напаѓа кога влегуваме во волиерата. Со текот на годините, станавме пријатели. Ни го познава гласот, а најмногу ги сака моите две малолетни деца, но и другите деца - раскажува Филипов, додека слободно му го подава прстот во клунот.
Стручњаците велат дека грабливките во зоолошките градини, каде што има доволно храна, живеат до 70 години, а во дивината околу 50. Децата од Сопот се надеваат дека Роналдо ќе живее долго и дека ќе им прости што го зеле од гнездото и го оттргнале од неговото царство во дивиот свет. Македонија, заедно со Бугарија, Србија и со Грција, беше една од земјите во кои неодамна се спроведе меѓународен проект за заштита на царскиот орел.


Царските орли, како и лавовите, се симболи во повеќе кралства. Тие имаат распон на крилјата и до три метри. Можат да достигнат тежина најмногу до четири килограми. За орелот во Сопот не може да се каже дали е мажјак или женка. Велат дека овие птици се исти и се разликуваат само ако се една до друга. Тогаш, поголемата птица е женката. Тоа значи дека само кога се во двојка, може да се знае која е женка. Кај овие птици полот не се разликува по надворешниот изглед, велат стручњаците.

http://www.mes.org.mk/Proekti/Vulture/mrsojadci.htm - http://www.mes.org.mk/Proekti/Vulture/mrsojadci.htm

 А овие ноќни убавци...

Лилјаци- Chiroptera

Во енциклопедиите е запишано дека лилјаците се безопасни суштества, дека се хранат со инсекти и не ги напаѓаат луѓето. Оние што ги проучуваат тврдат дека лилјаците се плашат од луѓето барем исто толку колку и тие од нив. Препорачуваат да се запали светло и да се отворат прозорците за да се вратат повторно во темнината.

Лилјаците не смеат да се уништуваат. Нашето Собрание има донесено и законска регулатива за тоа, Македонија е потписничка на Лондонскиот договор за заштита на овие животни. Во Европа има 30 вида лилјаци, а кај нас во Македонија 24 вида. Сите тие припаѓаат на групата микрохиропатера, мали лилјаци кои се хранат со ситни инсекти. Од македонските, дури шест вида се вклучени во заштитата на глобално загрозени животни. Тоа се животинки кои живеат во темни места, пештери, шуми, а сега, со деградирањето на шумите, бараат алтернативно решение и се вселуваат на темните тавани и во урбаните средини.

Стручњаците што ги проучуваат овие цицачи велат дека не се опасни за луѓето. Лилјаците се хранат само со инсекти и се сметаат за многу корисни членови на екосистемот. Поради својството на „природен инсектицид“ во борбата против штетните инсекти, лилјаците во светски рамки се заштитени животни. Со Бернската конвенција од 1998 година, чиј потписник е и Македонија, заштитени се и кај нас.

Нивната активност во урбани средини е сосема нормална, зашто покрај во пештери и во шупливи дрвја, лилјаците живеат и на тавани, напуштени потпокриви и ролетни. Последниве децении нивниот број во светот драматично опаѓа, најмногу поради загрозувањето на природните живеалишта. Со се' поголемата експанзија на градежништвото во урбаните средини, лилјаците ги губат изворите на храна и местата за криење.

Лилјаците се единствените цицачи што имаат способност да летаат. Најчесто ловат ноќе, користејќи го одекнувањето на звукот. Низ носот и устата произведуваат пискав звук со висок тон, кој се одбива од предметите и ги ориентира во просторот. За да се заштити популацијата на лилјаци во Македонија и во Европа приоритет треба да биде проширувањето на шумите долж реките, враќањето на природниот воден режим, подобрувањето на подрачјата за исхрана преку развој на шуми богати со автохтони видови дрвја.

Листа на видиви во Македонија.

1. Rhinolophus hipposideros 2. Rhinolophus ferrumequinum 3. Rhinolophus euryale 4. Rhinolophus blasii 5. Rhinolophus mehelyi 6. Myotis mystacinus 7. Myotis myotis 8. Myotis daubentonii 9. Myotis blythi 10. Myotis emarginatus 11. Myotis capaccinii 12. Myotis nattereri 13. Nyctalus noctula 14. Nyctalus leisleri 15. Eptesicus serotinus 16. Vespertilio murinus 17. Pipistrellus pipistrellus 18. Pipistrellus nathusii 19. Pipistrellus kuhlii 20. Hypsugo savii 21. Plecotus austriacus 22. Barbastella barbastellus 23. Miniopterus schreibersi 24. Tadarida teniotis

Локалитети каде ги има.