Инфлацијата излезе од шишето

Мирче Јовановски

Лошиот дух на инфлацијата излезе од шишето. Во јануари годинава статистичарите измерија пораст на трошоците за живеење за речиси девет отсто во споредба со истиот месец лани.

Оваа бројка одамна не е регистрирана во земјава. Граѓаните и фирмите веќе се привикнаа на ценовна стабилност, што на моменти дури изгледаше и здодевно. Можеби и затоа шокот од статистичките податоци, кои намерно или не, беа презентирани со неколкунеделно задоцнуваше, беше голем.

Во свеста на луѓето кај нас е врежано што значи висока инфлација. Во турбулентните години на распадот на југословенската федерација и во првите години од самостојноста, тие на најдиректен начин ги почувствуваа лошите ефекти од секојдневното зголемување на цените, но и цената што треба да се плати за да се сведе во разумни рамки.

Инфлацијата ги обезвреднува платите и пензиите, таа ги топи денарските заштеди, ги зголемува каматите на кредитите... Ништо подобро не поминуваат ниту фирмите, кои се соочуваат со сериозни тешкотии при утврдувањето и реализацијата на нивните деловни планови.

Можеби и затоа загриженоста меѓу луѓето е голема, особено кај оние со помали примања, кои по правило и се најпогодени од порастот на трошоците за живеење.

Владата досега, главно, ги игнорираше предупредувањата за отворањето на инфлаторната спирала. Владини претставници повеќе се фалеа со зголемување на платите на административците и на пензиите. Под притисок на медиумите беа преземени и некои мерки, како на пример финансиска поддршка на најзагрозените, како и симболично намалување на цените на најосновните прехранбени производи во големите супермаркети.

Меѓутоа, овие мерки тешко дека ќе можат позначајно да влијаат на зачувување на стандардот на населението, или пак, на спречување на натамошниот раст на цените. Иронично во целата ситуација е што Владата, занесена во своите пропагандни активности, дури и договорот со трговците и производителите со кој поевтинија лебот и млекото го истретира како реклама.

Иако е рано да се прогнозира каква ќе биде инфлацијата на ниво на цела година, бидејќи врз основа на еден месец е неблагодарно да се прогнозира, но алармот за тревога, сепак, треба да биде вклучен. Македонија е мала земја, а нејзиното стопанство е увозно зависно, па тешко дека ќе може да се одбрани од поголеми ценовни притисоци кои произлегуваат од поскапата енергија или прехранбените производи.

Но, се чини, врз инфлацијата не кумуваа само овие фактори. Огромното зголемување на буџетската потрошувачка, односно проектираниот буџетски дефицит од 1,5 отсто од бруто-домашниот производ, но и структурата на трошењата веројатно дополнително ќе придонесат за годинашниве резултати. Со оглед на тоа што инфлацијата во јануари, сепак, е последица на нешто што се случувало во изминатиот период, многу е веројатно дека одврзувањето на ќесето при крајот на минатата година, кога по секоја цена се настојуваше да се искористат нереализираните средства наменети за капитални расходи, исто така, влијаеше врз зголемување на инфлацијата.

Она што дополнително загрижува е ограничениот распон на мерки што и' стојат на располагање на земјава во целина. Централната банка, како што соопшти вчера, реагираше со зголемување на каматните стапки на благајничките записи. Оттаму може да се очекува да побара да се зголеми нивото на задолжителната резерва, на пример. Но, со оглед дека монетарната политика и к*рсот на денарот се сидра во кои не треба многу да се „протресуваат“, останува дека најдобро решение е фискалната политика, односно намалување на јавната потрошувачка. Прашање е меѓутоа, како да се интервенира во нешто за кое само до пред еден месец надлежните тврдеа дека е добра рамка за спроведување на економската политика годинава.