Приказни,преданија,легенди

Имало некој чоек што го карал и го колнал сеедно ѓаолот. Ер што пакос да му се стореше од немукаетот негов, се по ѓаолот ќе викал. Денеска, утре колнејќим го ѓаола за грешките сам што си ги грешаал, веќе беше му пребликнало на ѓаолот, и сторил ниет да го застрамит пред многу луѓе чоекот што викал по него без правина и да го поучит за да не викат, оти је страмота и греота. Коа да имал ѓаолот кабает, не му било мака да го колни.

Еден ден си терал чоекот една кола по еден сокак голем и, терајќим колата, не одел до волоите за да и варди да не сторат некој пакос, ами беше и пуштил волојте сами и тој се враќал по меанчиња, та се напивал по некоја ракија.

Гледајќи ѓаолот тоа нешто и знаејќим оти волоите ќе сторат голем пакос и после чоекот ќе го колнел него, а не себеси, тогај ѓаолот му нашол времето за да го застрамит пред многу мажи и жени што имало тамо близу до една чешма што била близу до патот. Што ќе напраит ѓаолот, ќе се стори и тој чоек и се смеша во луѓето што биле близу до чешмата, та му се кажал оти је истио ѓаолот.

-Ме гледате, бре луѓе, му рекол, мене, али не ме гледате?

-Те гледаме, ами оти да не те гледаме- му одгоориле луѓето.

-Е, лели ме гледате, треба и да знаите оти јас сум ѓаолот, еве ќе ви се престорам на исти ѓаол и после пак чоек.

На тоа велење, ѓаолот беше му се сторил ѓаол и после пак чоек, и со тоа нешто поверуаа луѓето и до некаде беа се уплашиле малце од него.

-Знаите, пријатели, оти се сторив чоек?- му рекол ѓаолот.- Ете, за да го застрамам оној чоек што оди по колана што иди одозгора по сокакон. Треба да знаите оти тој чоек јет најлош, чунки се што праит, го праит без памет и сио повик го има по мене. Ене, гледајте сега, како и пуштил волоине сами и гледајте сега како ќе сторат пакос и пак ќе ме колни мене.

На тие зборои туку беше дошле волоите близу кај чешмата и свртоа од пато за кај чешма, чунки беше му се пиело вода на волоите и одејќи волоите за кај чешма, беше забрале колцата некој нешта од покрај дуќаните, та сториле триста пакоси; стомни од жените што имале наредени околу чешма, за да си чекаат редо и се искршиле. Спискале жени, спискале дуќанџии по коларот задека не си и вардил волоите, ами и пуштил салма да одаат. Коа видел пакосо коларот од волојте, дал вик да колни ѓаолот:

-Ај натемате, ѓаоле, натемате! како се засени кај колата, моја, да ми се стори толкав пакос!

-Туф, магаре едно, не се страмиш, што зборуаш непрао на ѓаоло- му рекол ѓаолот и сите луѓе што беа со ѓаоло- не отвори си очите ти, да ѓаолот кабает ти имат!

Се натрчале дуќанџиите и сеирџиите, та го скапале од ќотек за пакосот што сторил.

Еден цар прашал еден философ еднаш:

-А, бре философе - му рекол царот - ти како филозоф што си, што знаиш да ме научиш нешто многу арно?

-Како тебе цар што си, честити царе, не треба многу наука да те учам, само еден збор што ќе ти речам доста ти ет: прај што праиш, ама и за назад да думаш! Овој збор, честити царе, не саде за тебе да го држиш, ами и на секој чоек да го велиш, ако сакаш големо богатство да добиеш дури си жив ти и по смртта да го остаиш тој збор за да се паметуат и да се прикажуат.

Му благодарил царот на философот за зборот што го научил и откога му дал бакшиш, го испратил.

Утрото беше го викнал царот берберот да го обричит и едно дошол берберот до него, му дошло на умот за зборот од философот и му го рекол прво на берберот:

-Прај што праиш, бербербаши, и за назад да мислиш.

Едно го чул берберот тој збор од царот и му се стресла раката од страв, та го пуштил бричот од рака. Кога виде царот оти берберот беше го пуштил бричот од рака, се сетил оти берберот имал лоша мисла.

-Зошто, бре бербере, го пушти бричот од рака? Кажи што сакаше да ми правиш, оти сега глаата ќе ти ја сечам? - му рекол.

-Прости ми, честити царе - му рекол берберот - прво животта, па после ќе ти кажам.

-Ај простен да си! - му рекол царот.

-Ме откупи садријазмот - му рекол берберот - за да те пресечам со бричот.

Кога чу царот тоа од берберот, на чудо беше станал на зборот на философот, што беше му го кажал да го вели секому и до утрото големо богатство беше добил, животот си го к*ртулил од берберот. Голем бакшиш му дал на берберот и го дал под суд садријазмот.

Коа ја напраил Нојо гемијата, удрил со теслата на една штица на сите четири страни, за да се соберат сите животинки за да се избават животинките од потопот. Се собрале сите животинки во ѓемијата и поминал потопот, спаднала ѓемијата и испуштил Нојо сите животинки да си одаат.

Секое му се поклонуело на Ноја и „Седи со здравје" му велеле. И испраќал Нојо животинките или ѕвероите да си одат со здравје, и на секое на име му велел Ное:

-Со здравје, арслане-му рекол на арсланот.-Со здравје-му рекол на филјо.-Со здравје-му рекол на мечката и на волкот, на елено и на срната.-Со здравје-му рекол на коњот, на волот и на кравата, на овцата, на друзи многу, многу имање.

Дошло ред да врват пред Ноја и тије животинки што не им знаел Нојо имињата, клаени од деда Адама. При друзите животинки поминало и магарето. Нојо не му го знаел името, како го крстил дедо Адам, и тој му рекол:

-Со здравје бре, магаре!

Коа чуле друзите животинки, оти го крстил со името магаре, брбнале сите да се смеат и да му се шегуат на магарето и да му викаат:

-Магаре, магаре, зррр, магаре, магаре, зррр, зррр!

Коа беше чуло магарето шегата од друзите оту лели беше се гибнало и се устрамило, та кога ти се расплакало и разрипало, ќе го турнеше небото. Коа чуле животните, сите сопрво беа се учудиле што плачит и што липат така. Коа го виделе, оти магарето било што плачело, секое си свртело глаа по својата работа. Плачејќи и липајќи, магарето поминало околу ѓемијата и дошло пред Ноја:

-Аман бре, дедо Нојо, мени ми го името од магаре барем на зајак, оти ми се бијат шега светот, дека ме крсти магаре!-му рекло магарето.

-Море, ак варѓеч, бре магаре, не барај зајак да бидеш!-му рекол Нојо.-Оти ќе ти порастат ушите големи, та со ушите ќе бидеш за страмота и ќе плачиш и ќе липаш, дури и ќе рикаш од жал што ќе ти биди, дека не ќе бидиш ни магаре, ни зајак.

Бре, брате, ич слуша магаре? Ја зајак да го прекрсти, ја друго чаре не бидуат!

-Е, коа не ме разбираш-му рекол Нојо,-ај имај ушите зајачки.

Едно му рекол тој збор Нојо на магарето, и му пораснале ушите големи. Одејќи си, коа го догледаа, брате, друзите, оти беше му пораснале толкаи големи ушите, појќе беше му се шегуале и пак магарето беа го расплакале.

Ете, оттогај и до ден денеска кај си плачитр магарето, дека го прекрстил Нојо и го нарекол магаре. Ама колку да плачит, фајда си немат, магаре је крстено и магаре ќе си умре, битти даваси.

Ете, од тоа покрстуање на магарето и сега едно да се видит, две или поеќе магариња, ќе се израсплачат од жал што му било, дека имале име магарешко и уши долзи.

Си имало во еден царски град двајца побратими. Двајцата побратими беа намислиле да одаат на туѓина за да печалат пари.

Еден ден му велит едниот на другиот:

-А бре, побратиме, ајде и ние да излезиме од градов надвор, белки ќе спечалиме нешто и ќе станиме богати, како што станале мнозина.

Другиот му велит:

-Одам, ама немам толку пари да ватам некоја работа. Имам, ама малку.

Првиот, имајќи појќе пари, му рекол:

-Јас имам појќе пари, ќе ти дам. Имам пет илјади грошеј, ќе `и смешаме со твојте и ќе си `и делиме по токмо.

`И смешале и си делиле по три илјади грошеј. Тогај се кандиса и другио и по некој ден излегоа да патуваат.

Дојдоа во еден град и останаа да печалат пари. Во крајот на годината си видоа есап. Есап ќитап, тој што немаше многу пари не само ништо што не беше спечалил, ами и тие што беше му `и дал побратим му- беше `и поарчил. Првиот пак беше спечалил со трите илјади уште три илјади и беше се преранил.

Му ветил сега на побратима си:

-Ај да си ојме дома.

Тој велит:

-Како ќе си одам дома кога не сум спечалил ништо? Што ќе однесам, да да си одам?

Овај му велит:

-Ако не си спечалил ти, еве јас сум спечалил, ќе ти дам полојна од мојте пари, шу да не остануваш овде.

-Арно, -рекол- така си идам.

Му дал полојна парите и тргнале да си одат.

Патувале шо патувале, дошле вечерта до еден бунар. Му велит овај шо не беше спечалил ништо на побратима си:

-Многу ми се пиет вода.

Побратим му велит:

-Е, голема работа, ќе влезам во бунаров, ќе ти изваам вода.

`И сопашале појасите, се врзал побратим му и влегол во бунарот. Овај, пак, тоа сакаше, да влезит во бунарот и да го пуштит појасот, да внатре да останит побратим му. Влегол овој, извајл вода. Откако му извајл вода, побратим му го пуштил појасот и си заминал. Овај останал ноќта во бунарот.

На тој што го остај побратима си во бунарот му се чинело оти внатре ќе останит. Ноќта вистина останал внатре.

Околу полноќ дошле ѓаолите околу бунарот и си зборуваат.

Едниот рече:

-Ќерка му на царот јет болна, никој не можит да ја излекуват; да знаит некој да ја измиет образ од водата на овај бунар, наеднаш ќе оздравит.

Друг, пак , рече:

-Во оваа планина што јет овдека, имат многу пари, да знајт некој да ја попрскат со малку крв, ќе пукнит и ќе излезат парите.

После си отидоа ѓаолите.

Ноќта преноќеа чоекот во бунарот. Утрината поминаа едни кирациј покрај бунарот, `И сети овај и му извика од натре:

-Аман, бре браќа, извајте ме!

Кирацијте го извајле. Оттука тој одит право во царскиот град. Слушат таму, личат тељали за тељали:

-Кој можит да ја излекуват на царот ќерка му, голем бакшиш ќе му се дајт!

Овај ошол право кај царот.

Го прашат царот:

-Шо дојде бре?

-Да ја излекувам ќерка ти.

-Арно,- му рекол царот- ама ако не `а излекуваш, ќе заповедам да ти ја земат глаата!

-Арно,- рекол овај- нека ми ја земат!

Тој си носел во едно шише од водата. Му ја покажале ќерка му на царот, ја измил со водата и наеднаш оздравела. Коа видел царот оти му ја оздравел ќерка му, му ја дал за жена.

Еден ден му велит зет му на царот:

-Честити царе, во виљан планина има многу пари алтани, ако се попрска планината со чоечка крв, ќе пукнит и ќе излезат парите.

Коа чу тоа царот, му рече:

-Лели така, земи колку ти требаат маски и аскер, земи еден од канлијте, заколете го таму и попрскајте `а планината со крв.

Овај зел како што му рече царот, отишол на планината, го заклале таму чоекот и ја попрскале планината; планината пукнала- и се истуриле многу пари! `И натоариле маските со пари и си дошле дома.

Кога видел царот тоа чудо што го напрајл зет му, го напрајл цар.

По некој ден еве ти го побратим му врви пред палатот. Коа го видел побратима си, зет му на царот заповедал на измеќарите да му го повикаат. Му го повикале, и тој се јавил пред побратима си- царот олаџак; арно ама не го познал.

Му велит царот:

-Кој си ти, кај ојш, шо ојш? Дали си сам или не си?

Овај му велит:

-Јас сум тој, овде живеам и немам никого.

Тогај царот му велит:

-Како немаш никого, ти си имал еден побратим, шо си го сторил? Од тебе се барат!

Овај заватил да се к*ртулисуват.

Најпосле му се кажал царот оти тој јет побратим му и како станал цар, и му велит:

-Макар да ме остај во бунарот, јас ќе те простам и еве отсега пак ќе бидеме побратими, мојава стока што ја имам ќе ни бидит брацка.

После натерал измеќарите, му донесле нови алишта, се облекол, и останал да живејт кај побратима си.

Арно ама на другиот ден ти стануват и ти одит кај бунарот. Влегол внатре да преноќеват за да чует и тој нешто од ѓаолите. Околу полноќ дошле ѓаолите и заватиле да си зборуваат:

-Бреј, неќни ние зборувавме овде оти на царот ќерка му јет болна и оти, ако се измиет со вода од овај бунар, ќе оздравит. После зборувавме оти во таа планина имат многу пари алтан, ако се попрскат со чоечка крв, ќе пукнит планината и ќе излезат парите. Еве сега и на царот ќерка му јет здрава, а и парите `и извадоа од планината. Можи да имаше некој да не слушат во бунаров, да што така стана.

-Можи,- рекоа друзите ѓаоли- можи и сега некој да имат внатре! Ја да заповедаме на ветриштата да го засипат овај бунар!

И заповедаа на ветриштата. Ветриштата наеднаш го засипаа бунарот сосе чоек внатре.

Вечерта чекал царев зет да си дојдит побратим му за вечера, го немат; другиот ден пак го чекат, го немат. Му текнало оти ошол во бунарот. Зел аскер и ошол да видит дали вистина јет таму. Коа одит, коа гледат, бунарот засипан. Натерал аскерот, го откопале бунарот. Коа гледат, побратим му внатре умрен. Го изваил и го погрребал со голема чес.

Си биле двајца верни пријатели што си живееле од браќа повелико. Дека си живеале брацки, мнозина му завидуале и му барале крајо за некако да 'и скараат и да 'и расипат. Најпосле беа се созборуале неколцина и беа напраиле еден музевирл'к, та беше му наваиле едно бесење на еднио- ѓоа го скарал царо. Еден излегол дауџија, двајца испат и го усудил царо за да лежи во апсаана неколку дни и после да го обесит.

При се што беше усуден на бесење еднио, вторио пријател никако милоста не беше ја истаил од вернио си пријател.

Пред три дни да го бесат, се моли од апсаана на царо да му даи три дни мувлет да го пушти од апсаана за да си уреди куќата и дуќанот да го продаит на некој чоек, за да му остаит нешто поминок на децата и на жената си. Кога чу царо тој збор, на чудо беше станал, чунки пријателот му што го имал првио беше се ваќал ќефил да лежи тој три дни апсаана и на трите дни, ако не дојдит нешто тој (првио), наместо него да го обесит царо. За големо чудо, царо беше го пуштил првио и вторио вместо него го клал апсаана.

Откога беше си наредил работите, пред три саати си дошол пак в апсаана и го пуштил побратима си од апсаана. Кога видел царо тоа верно пријателство на тие двајца луѓе, му се молил да го имаат и него таков верен пријател и заисто така беше се сторило. Царо 'и зеде покрај себе и дури биле живи, без нив царо ништо не праел.

Сите што видоа и беа чуле, беше рекле:

-Правина планина туркат.