Од темната уметност

ПРОМОТИВЕН ОСВРТ
кон поетската книга „Готска жена“
од Даница Петровска

     Дозволете ми да го започнам мојот промотивен осврт кон дебитантската поетска книга на Даница Петровска, која неодамна ја објави реномираната издавачка куќа „Макавеј“, со една општа констатација што, според моите согледби, го содржи нејзиното иницијално идејно-тематско јадро: Сите ние барем еднаш во животот, ако не и повеќепати, се имаме најдено во ситуација кога сите обиди да оствариме одредена цел биле безуспешни, сите наши напори пропаѓале, при што за ваквиот развој на настаните не сме можеле да утврдиме некоја причина која има реална основа и рационално објаснување. Во тие мигови неизбежно е да се почувствуваме како да сме оковани во невидливи пранги и како да нè има заробено некое натприродно суштество кое си поигрува со нас. Нашата немоќ да ја контролираме ситуацијата и да ги оствариме нашите замисли првично предизвикува незадоволство, што потоа преоѓа во револт против фрустрирачкото собитие, кое може да биде персонифицирано во надредено метафизичко битие. Како консеквенца на ваквите ситуации доаѓа до обликување имагинарни поими и претстави за невидливи ентитети.
     Токму оваа причинско-последична спрега би можело да се определи како креативен иницијатор за создавање на книгата „Готска жена“, која претставува кохерентна и концепциски обмислена поетска објава, за што недвосмислено сведочи фактот дека песните од кои е составена имаат заедничко идејно-тематско јадро. Авторката преку насловот на стихозбирката укажува на тоа дека нејзините песни се надоврзуваат на готската книжевност, којашто има повеќевековна традиција во Европа и САД. Патем кажано, за зачетник на готската книжевност се смета англискиот писател Хорас Валпол, чие најважно дело - романот „Замокот Отранто“, за жал сè уште не е преведен на македонски јазик, но, за среќа, имаме многу други дела од значајни писатели, како Ернест Теодор Хофман, Едгар Алан По, Мери Шели, Емили и Шарлот Бронте, Роберт Луис Стивенсон, Брем Стокер, Емили Дикинсон и др. Она што е главна содржинска одлика на готската книжевност - доминација на стравот, ужасот и морничавоста, првенствено предизвикани од натприродни причинители, целосно е присутно во книгата на Петровска. Притоа, како клучни мотиви во песните од оваа авторка може да се наведат Сатаната и неговите придружници - демоните, односно ѓаволите, потоа вампирите, самовилите и сеништата, како и некои реални суштества кои предизвикуваат негативни асоцијации како волкот, змијата и гавранот.
     Лирскиот субјект во песната „Покана“ го претставува паднатиот ангел, односно Сатана, како свој кум, при што го определува и како вистински автор на стиховите. И во песната со наслов „Казни ме“, лирскиот субјект повторно ја нагласува ѓаволската основа на своите стихови („во мене тече демонска крв/ зло семе [...] посадив во утроба моја,/ демон на омраза и зла песна“) , но се обраќа кон Бога, барајќи од него спас: „клекната во тишина молам,/ згази го демонот во мене да бидам слободна“. Наспроти придавањето демонски карактер на поетското творештво во овие две песни, во песната „Месечина“ можеме да ги прочитаме следниве автореферентни стихови во кои токму месечината е претставена како извор на инспирацијата: „Месечината ме довикува песна да напишам,/ сјајот нејзин пулсира во моите очи и душа,/ занесено го слушам звукот на тишината/ од неа ја црпам мислата, стихови редам“.
     Освен конвенционалните готски мотиви кои призлегуваат од христијанството (како Сатаната и демоните, односно ѓаволите) и од фолклорот (како вампирите и самовилите), во песните на Петровска може да се сретнат и други видови поетски слики. На пример, во песната „Вечерна молитва“ лирскиот субјект молитвено и молбено се обраќа кон немилосрдниот јавач во времето, барајќи од него да ги ослободи душите на грешните жртви, кои се заробени во неговата капела, при што „темнина[та] пајажина плете околу душата,/ студ клет во темните ѕидови на искрвавеното срце,/ глас на немиот врисок расплакан во тишина“.
     Од сето ова можеме да го изведеме заклучокот дека поетскиот свет на Петровска главно е исполнет со натприродни, имагинарни и метафизички појави кои се олицетворение на злото и деструктивноста, при што оваа авторка првенствено е сосредоточена на ноќта, темнината и тишината.
     Разгледувајќи ги песните од кои е сочинета оваа книга на формално-стилско рамниште, ќе увидиме дека тие се одликуваат со елиптичност и претставуваат низи од куси искази. Сликовито кажано, поетските записи на Петровска се еден вид колажи од метафорични и метонимични секвенци. Преку ваквата структура, поетесата го поттикнува читателот да има активен однос кон записот и, тргнувајќи од иницијалните искази од кои се составени песните, да обликува сопствена претстава, која може да биде побогата и поживописна, или поедноставна, во зависност од неговата имагинациска моќ.
     Заклучно, дебитантската книга на Даница Петровска претставува кохерентно поетско остварување кое сосема оправдано го носи насловот „Готска жена“ и, оттука, уверен сум дека ќе најде свои читатели и почитувачи пред сè меѓу љубителите на готската книжевност.

Јовица Тасевски Етернијан

Казни ме

Не ме носеа во црква,велеа: `Господ не постои`,
не крстена сум под твое име и небо,
ѓаволи и демони се нафрлија,ме силуваа,
со демонска крв ме попрскаа:
`Тоа е наше не крстено дете`!
Казни ги неверниците,
згази ги демонските сили во нив!
Со години не одам во црква,
страв ми е од миризба на изгорени свеќи,
кандило што се ниша,
ме плаши името твое,се откажав од него.
Казни ме,неверничка сум,
во мене тече демонска крв,
зло семе што посадив во утроба моја,
демон на омраза и зла песна.
Твоето име го плукав и колнев,
повторно се откажав од тебе,
клекната во тишина молам,
згази го демонот во мене да бидам слободна.

Даница Петровска.
“Готска жена“

Казна

И повторно во нејзин сон
со здив на мртвило немирно,
бара живот од топла крв
да исцица животен сок.
Те почувствува немоќно
молитва од Севишен не бара,
не ги слуша проколнатите жени
што дарба сотона им подарил.
Ја силува нејзин немоќ,
глува песна за смртта пее,
ја крева и спушта на земјата
гребе по нејзината пророчна душа.
Казна ли е,грев ли е пророк да си,
или тоа Севишен одбрани души казнува,
со смртта поблиску да се,појаки да се
да го признаат името негово од човек дадено.

Петровска Даница
“Готска жена“

Косач

Ги исече сите корења,
ја раскопа сета земја црна,
во неа закопа стихови,
штом дожд паѓа таа плаче.
Од болка се тресе,
голта тешки зборови,
песни на тажна самовила
вечерва месецот тага плете.
Еден стих патот го најде
`Ја носат диви ветрови,
љубов во болка се претвара,
пуста душа демони ја гушкаат,
тело нејзино црни канџи милува`
И повторно крик се слуша:
`О,ти што ме напушти,
гледам трите сестри плачат
црнила од моја душа гледаат,
тешки зборови и камења фрлам.
Душа што црнило мрежа плете
усни погани клетви тешки редат,
од секој збор огнени топки фрла
солзите мои неможат да ги згаснат`
Косачот не мирува,
остри се неговите зборови,
сече се што убави зборови посадил,
сега е сеач на црни болни јадови.

Даница Петровска
“Готска жена“

Мртви можат да играат

О,за нив милост нема,
нивна карма вечен бол ,
тука се раѓаат и умират
нивни души живот живеат.
Мртви можат да играат,
игра нивна таговна и јалова,
зад црните усни насмевка,
во очите живот пустински.
О,за нив среќа нема,
ги заборави,ги напушти,
надеж смртта ја зграпчи ,
живот празен во црни усни.
Мртвите можат да играат,
игра нивна живот и смрт ,
раце кренати,скршени прсти,
колена модри од молитви.
О, за нив молитва нема,
спас на мртовец кој игра,
гласот нечуен ,поглед изгубен
тело од болка во круг заробен.

Даница Петровска
“Готска жена“

Тишина

Звук на тишина осамен
штом го слушнав заплакав,
тапан во моето срце одекна
тишната за миг се стресе.
Тело што од болка пулсира,
крвта во модри вени зовриена,
се разбуди ѕвер од зборот ранет
јазици змиски грло му стегаат.
Урлик во тишина се слушна
одекна ехо во тишина празна,
лелек страшен од душа излезен,
тишината за миг се исплаши.
Немој тишино! Не плаши се,
тоа тапан од срце одекнува,
тоа болка од душа е излезена,
тоа ранет ѕвер јадови кажува.

Даница Петровска
“Готска жена“

Ангел на темнината

Твоите очи студенило,темен мрак во нив,
души без љубов,верба и надеж,кај тебе се,
земи ме,душа што од три сестри се раздели,
крик од болка,лелек од копиле крстено.
Ти, ангелу на темнината,погледни ме!
Има ли живот во душа расцепена од болка,
очи, што сјај во нив гасне со солзи врели,
срце рането,лажни искушенија од молитви
крвта ледена од срамот, отровни стрели од зборот.
Ангел на темнината очајно крикна !
Подари ја душата со бакнеж,ангел на темнината те чека,
ќе ја победам светлината,сјај во мои очи ќе згасне,
твојата душа подарена, светлоста да ја расплаче и растажи,
за твоите молитви и искушенија војна со светлоста поведи.
Не давам здивот да ми го земеш,душа ми украдеш,
уште една борба на црн ангел изгубена ќе е,
каде ја изгуби милоста,исчезна зад шестото крило
темно се како твоите црни дупки од празнотија.
Твојот здив мириса на измама,твојот пекол е душа,
талкач на изгубени души,крик што душа немаш ,
отфрлен од светлоста што во темнина те зароби,
твоите крилја ангелски ,од твое црнило потемнеа.
Кога небото повторно ќе се отвори
ќе ја фрлам пепелта од мојата душа,
ќе се сокријам во очите на светлината
повторно ќе се родам со душа вечна.

Даница Петровска
“Готска жена“